به گزارش همشهری، با وجود رشد معاملات اوراق بدهی در دادو‌ستدهای سال قبل امسال حجم دادوستد‌های اوراق بدهی کاهش یافته است. سال قبل به‌دلیل انتشار بیش از حد اوراق بدهی از سوی دولت بازار سهام با چالش کاهش مبادلات سهام مواجه شد به‌طوری که اغلب تحلیلگران بازار سرمایه عمده‌ترین دلیل نزول بازده بورس را در سال گذشته مرتبط با انتشار اوراق بدهی از سوی دولت می‌دانستند.

این به این دلیل بود که نرخ سود اوراق بدهی در اواخر سال قبل حتی از مرز 27درصد هم عبور کرد. با این رویه بیشتر سرمایه‌گذاران نقدینگی خود را به سمت بازار اوراق بدهی هدایت کردند. این رویه منجر شد تا دولت اعلام کند برای صیانت از بازار سهام مجرای انتشار اوراق بدهی را تغییر خواهد داد. بخش عمده اوراق بدهی به‌دلیل بازپرداخت اوراق بدهی دولت به شرکت‌ها، وزارتخانه و پیمانکاران بوده است که در قالب اسناد خزانه منتشر شده است.

آن طور که مقامات دولتی سال قبل اعلام کردند ارزش کل بدهی‌های دولت به 700هزار میلیارد تومان رسیده است با این شرایط و با توجه به بحران نظام بانکی، کاهش قیمت نفت و رکود اقتصادی انتظار می‌رود رویه انتشار اوراق بدهی شامل صکوک و اسناد خزانه اسلامی همچنان در طول سال‌های بعد ادامه داشته باشد چرا که دولت قدرت کافی برای تأمین این مقدار منابع مالی ندارد.

اقتصاددانان راه‌حل را انتشار اوراق بدهی ارزی می‌دانند اما هنوز اوراق بدهی دولت ایران در هیچ بازار مالی بین‌المللی منتشر نشده است. انتشار اوراق بدهی ارزی در بورس‌های بین‌المللی از یک سو رتبه اعتباری دولت ایران را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر منجر به جلب سرمایه‌گذاری‌های جدید در ایران و همینطور بورس می‌شود چرا که انتشار اوراق بین‌المللی دروازه سنجش رتبه اعتباری کشور‌ها و دولت‌ها‌ست. اوراق بدهی ابزاری برای دولت و بخش خصوصی برای تأمین مالی بلندمدت است.

بخش عمده اوراق بدهی توسط دولت‌ها منتشر می‌شود. آنها سعی می‌کنند به‌وسیله انتشار این اوراق بخشی از منابع مالی طرح‌ها و پروژه‌های خود را تکمیل کنند یا از طریق آنها بدهی‌هایشان را بپردازند. در اغلب نقاط دنیا اوراق بدهی تعیین‌کننده نرخ بهره واقعی در اقتصاد است چرا که بازار اوراق بدهی در جهان قدمتی دیرینه دارد. در ایران تنها سیاستگذار برای تعیین نرخ بهره، بازار پول است و بانک مرکزی و بازار پول نرخ اوراق را تعیین می‌کنند اما به‌طور عام نرخ بهره باید توسط بازار‌های مالی مشخص شود.

با این شرایط با انتشار شاخص بازار اوراق بدهی این امکان فراهم خواهد شد که نرخ بهره به درستی و توسط بازار کشف شود. این اتفاق می‌تواند تحولات عمیقی را در اقتصاد به‌وجود بیاورد و برای نخستین‌بار منجر به تعامل بازار پول و سرمایه شود، هرچند به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی نسبت به چنین تصمیم‌هایی زاویه داشته باشد اما اوایل سال قبل حسن قالیباف اصل مدیرعامل بورس وعده داده بود شاخص اوراق بدهی تا پایان همان سال منتشر شود اما این اتفاق در بورس نیفتاد.

• افت 20درصدی معاملات اوراق بدهی

در شرایطی که سال قبل حجم مبادلات اوراق بدهی 275درصد رشد کرد در سال‌جاری مبادلات اوراق بدهی در فرابورس با نزول مواجه شده است. سال قبل نزدیک به 26هزار میلیارد تومان اوراق بدهی در فرابورس فروخته شد که بخش عمده‌ای از این مقدار مربوط به معاملات اسناد خزانه اسلامی بود.

سال قبل همچنین در طول 12‌ماه 5هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت و 7800میلیارد تومان صکوک اجاره فروخته شد. اوراق مرابحه و گواهی سپرده هم که در زمره اوراق بدهی به‌حساب می‌آیند به‌ترتیب 2700و 1100میلیارد تومان از معاملات را به‌خود اختصاص دادند اما در بهار امسال تمایل برای خرید این اوراق نسبت به سال قبل نزدیک به یک‌چهارم کاهش یافته است. در عین حال در همین مدت میانگین نرخ بازده این اوراق هم به 22درصد رسیده است.

اطلاعات آماری همچنین نشان می‌دهد که از ابتدای سال تاکنون 44میلیون برگه اوراق بدهی به ارزش 4300میلیارد تومان خریداری شده که این مقدار نسبت به سال قبل از نظر حجم 20درصد و از نظر ارزش 18درصد کاهش نشان می‌دهد. سال قبل در همین مدت جمعا 5300میلیارد تومان اوراق بدهی توسط سرمایه‌گذاران در فرابورس دادوستد شده بود.