به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه گیلان، خانه اولین شهردار رشت، حاج میرزا خلیل آقا رفیع، یا عمارت زین العابدین اخوان یکی از عمارت‌های زیبا و تاریخی است. این خانه قدیمی با عمری بیش از 100 سال و با معماری منحصربفرد، در استان گیلان بنایی استثنایی محسوب می‌شود. این خانه در یکی از کوچه های خیابان شهید مطهری که به پاس خدمات اولین شهردار رشت، حاج میرزا رفیع نام گرفته است، واقع شده و بن بست منتهی به همین کوچه به نام اخوان نامگذاری شده است.

این عمارت، دو طبقه بسیار زیبا و باشکوه دارد که برخلاف بسیاری از عمارت‌های قدیمی رشت قرینه نیست و هر طبقه دارای 400 متر زیربناست. این ساختمان با حیاط عمارت در مجموع 1347 متر زیربنا دارد. طبقه همکف با دیوارهای آجری و طبقه دوم تماما با سازه چوبی ساخته شده است. ستون‌های مدور چوبی به طول 4.5 تا 5 متر در روسیه خراطی شد و از بندر انزلی به رشت رسید. همچنین درب و پنجره‌های چوبی از جنس نراد و باقی سازه های چوبی در روسیه مونتاژ شد و حاج رفیع که نقشه اصلی را نیز با خود از روسیه آورده بود، در رشت سازه های مونتاژ شده را با آجر و ملات ماسه و آهک بنا کرد.

وقتی به معماری متفاوت این بنا پی می‌بریم که آن را با ساختمان مجاور آن یعنی خانه ابریشمی که معماری بومی گیلانی دارد؛ مقایسه کنیم تفاوت نمای خانه و مصالح در این مقایسه مشهود است. معماری عمارت اخوان اقتباس شده از خانه های مسکونی سن پترزبورگ و تفلیس و بادکوبه است و نیاز به چوب های بلند روسی بود تا دهانه های بزرگ را بپوشاند، این در حالیست که در بنای ابریشمی از چوب های محلی استفاده شده است.

معماری ساختمان از معماری روسی و اروپای شرقی الگوبرداری شده است. مهندس واهانیان یک سال و نیم از عمر خود را صرف مرمت و بازسازی این عمارت کرد و تمام تلاش خود را بکار بست تا اصالت بنا حفظ شود، اما چوب برخی قسمت‌ها فرسوده شده بود و امکان تهیه چوب‌های روسی نبود، به ناچار چوب‌های پوسیده سرویس های بهداشتی، جای خود را به ملات و آجر داد.

واهانیان که کار مرمت و بازسازی این عمارت را برعهده داشته است در این باره می‌گوید: "کل مصالح ساختمان در اصل چوب است که با کشتی از روسیه وارد شده و در اینجا بوسیله استادکاران و مهندسان روسی مونتاژ شده است."

این خانه در تاریخ 19 دی 1381 در اولین دوره شورای اسلامی رشت، از مالکان وقت خریداری شد و در اواخر همان سال، بازسازی شد و عملیات بازسازی در اواخر سال 1382 به پایان رسید. هم اکنون ساختمان اداری شورای شهر رشت در این مکان قرار دارد.

صاحب و بانی این عمارت، حاج میرزا خلیل پسر حاج ملا رفیع فیلدهی، روحانی معمم بوده است. خلیل رفیع نیز معمم بوده و توسط انجمن شهر بین سال‌های 1286 تا 1300 به عنوان شهردار رشت انتخاب می‌شود. خلیل رفیع از خانواده معین الطباء دختری را به همسری انتخاب می‌کند که بعدها نام خانوادگی خود را به خاوند تغییر می‌دهند.

خلیل رفیع و بانو فخر جهان خاوند صاحب سه فرزند به نام‌های درخشنده، بتول و محمد می‌شوند که متاسفانه درخشنده و محمد در اپیدمی وبا فوت می‌کنند و تنها بتول باقی می‌ماند که بعدها زوجه حاج آقا کوچصفهانی کریم اُف می‌شود. نساء، کریم و رحیم نوه‌های دختری خلیل رفیع بودند و رحیم به عنوان صاحب امتیاز روزنامه مرد گیلان مشهور بوده است.

خلیل رفیع در پانزدهم فروردین 1303 ه. ش به دیار باقی می‌رود اما چند سال پیش از آن، عمارت زیبایی را که ساخته و 9 سالی در آن زندگی کرده بود به برادران اخوان می‌فروشد. بانو فخر جهان نیز در 11 آذر ماه 1344 به همسرش می‌پیوندند و جسم وی را در امامزاده هاشم به خاک می‌سپارند.

مهندس روبرت واهانیان که کپی سند خانه را در اختیار دارد، در این باره می گوید "زمانی که قرار شد شهرداری این عمارت را از خاندان پورعباس (که ملک از زین العابدین اخوان به آنها به ارث رسیده بود) بخرد، سند خانه را مطالبه کردم و معین پورعباس اصل سند و کپی رنگی آن را برای بنده آورد. در آن زمان بنده مشاور کمیسیون فرهنگی شورا و مامور پیگیری خرید خانه بودم."

وی می افزاید: "این سند که عمدتا با عبارات و واژه‌های عربی نوشته شده بود، توسط مرحوم میر ابوالقاسمی و استاد فرض پور ترجمه شد. سال خرید خانه توسط برادران اخوان در این سند با این عبارت عربی کاملا مشهود است: «فی شهر شعبان المعظم توشقان ییل سنه 1333، خرداد و تیر 1294 ه. ش»"

واهانیان تاکید کرد: "فتوکپی رنگی سند را که از روی اصل سند تهیه شده بود، به شعبه سازمان اسناد ملی گیلان اهدا کردم و هنوز در این مرکز موجود است، اصل سند در آمریکا و نزد خاندان پورعباس است. اگر این خانه در سال 1285 ه. ش ساخته شده باشد و عمارت در سال 1294 ه. ش به برادران اخوان فروخته شده باشد، می‌توان نتیجه گرفت خلیل رفیع خود در عمارتی که ساخته بود، 9سالی زندگی کرده است. پس از فروش این خانه به برادران اخوان، این عمارت باشکوه به عمارت اخوان معروف می‌شود."

اما برادران اخوان که بودند که این عمارت زیبا را خریدند؟ سه برادر به نام خانوادگی اخوان مشترکاً خانه را از خلیل رفیع که در آن زمان شهردار رشت بود، می‌خرند و چند سال بعد زین العابدین سهم دو برادر دیگر را خریده و تمام عمارت به نام زین العابدین اخوان می‌شود.

مرحوم زین العابدین اخوان در سال 1310 رئیس اتاق تجارت رشت بود. زین العابدین تنها یک دختر داشت که خانه به دخترش بانو عذرا اخوان ( متولد 1289ه. ش و وفات 1365 ه. ش) می‌رسد که زوجه حاج رضا پورعباس شده بود. پورعباس نمایندگی انحصاری چندین شرکت از جمله مرسدس بنز را برعهده داشت. هم اینک عکس هر دو مرحوم زین العابدین اخوان و حاج رضا پورعباس(داماد اخوان) در مدخل ورودی عمارت در طرفین طاقچه های سرسرا موجود است.

پشت قاب عکس مرحوم اخوان این عبارت با جوهر مشکی نوشته شده است:« حاج زین العابدین اخوان تولد:1256 ه. ش فوت:1341ه.ش تاجر. مرحوم اخوان این بنا را تابستان 1294 ه.ش از شریعتمدار رفیع خریداری کرده است.»

لازم به ذکر است سال 1381 بود که شورای شهر، ساختمان اولین شهردار را از مالکان آن خریداری کرد تا شورای شهر در این عمارت مستقر شود، مشروط به اینکه اصالت اولیه بنا و معماری آن دست نخورده باقی بماند.

انتهای پیام