من تلاش می‌کنم هر شب درباره یکی از حقوق تصریح‌شده در منشور حقوق شهروندی بنویسم. نوشته‌ها و گفته‌های ما درباره حقوق شهروندی در عصری که همگان از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌توانند وارد گفت‌وگوی فراگیر شوند، مؤثر خواهد بود. اگر مایل بودید، شما هم این نوشته‌ها را با دیگران به اشتراک بگذارید.



ماده 4- حق کودکان است که صرف‌نظر از جنسیت به‌طور خاص از هرگونه تبعیض، آزار و بهره‌کشی مصون و از حمایت‌های اجتماعی متناسب ازجمله در حوزه سلامت، مراقبت در مقابل بیماری‌های روحی، روانی و جسمانی و خدمات بهداشتی و درمانی برخوردار باشند.

بحث

کودکان بسیاری وجود دارند که مورد آزار جسمی و جنسی قرار می‌گیرند، و به‌واسطه فقر والدین یا زیستن در مناطق محروم، از حداقل حمایت‌های اجتماعی برخوردار نیستند.



غیرهدفمند بودن نظام پرداخت یارانه در ایران باعث شده دولت قادر نباشد مبالغ یارانه را به سوی گروه‌های خاص که یکی از مهم‌ترین آن‌ها کودکان - از جمله کودکان بی‌سرپرست، بدسرپرست، فقیر، معلول، و ... - است هدایت کرده و از ایشان به صورت ویژه حمایت کند.

نابرابری میان برخورداری کودکان از امکانات زندگی در مناطق مختلف کشور هنوز بسیار زیاد است. کودکان در تهران و چند شهر توسعه‌یافته‌تر کشور، نسبت به کودکان نقاط محروم - نظیر نقاط مرزی، و برخی نقاط که گروه‌های قومی، مذهبی و زبانی تمرکز دارند - وضعیت بسیار بهتری دارند و این دو گروه گویی در دو دنیای متفاوت زندگی می‌کنند.



علی‌رغم پنهان‌کاری‌ها، کودکان در ایران هنوز در برابر آزار جسمی و سوءاستفاده جنسی به درستی حمایت نمی‌شوند. ضعف قوانین حمایتی و نداشتن سیاست اجتماعی مناسب برای مقابله با آزار جسمی و جنسی کودکان در ایران، ایشان را در برابر سوءاستفاده‌ها بی‌پناه ساخته است.



توسعه‌نیافته بودن تأسیسات و تسهیلات ورزشی، و بی‌توجهی به ورزش و تربیت بدنی در مدارس، باعث رشدنیافتگی جسمی کودکان در سنین مدرسه می‌شود. این عامل تأثیر به‌سزایی در ناهنجاری‌های جسمی کودکان و بالاخص عوارض مشهود در قد، سلامت استخوانی، کاستی‌های عضلانی و کمبود مهارت‌ها و آمادگی جسمانی دارد.



نظام آموزشی مدارس به شیوه‌های مختلف باعث آسیب‌های روانی و کاستی‌های جسمی در کودکان می‌شود. بهترین سال‌های عمر انسان‌ها در مدارس این کشور صرف آموختن مطالبی می‌شود که در فایده‌ آن‌ها برای زندگی آینده و تبدیل شدن به شهروندانی مسئول و مشارکت‌جو، تردیدهای جدی وجود دارد. فشارهای مدارس برای کشاندن دانش‌آموزان به رقابت‌های درسی نیز دانش‌آموزان را از بهترین سال‌های عمرشان محروم می‌کند و در مقابل دست‌آورد قابل ملاحظه‌ای نیز برای ایشان ندارد.



پیشرفت‌های صورت‌گرفته، هنوز نرخ ثبت نام در مدرسه و میزان آموزش دختران و پسران متفاوت است و هنوز دانش‌آموزان دختر در معرض تبعیض تحصیلی قرار می‌گیرند.

سؤالاتی برای مباحثه

- مصادیق مشخص نقض ماده 4 منشور حقوق شهروندی و ضایع کردن حقوق کودکان در جامعه ایران چیست؟

- نظام آموزش مدارس در چه مسیری باید تغییر جهت دهد تا شرایط بهتری برای سلامت جسمی و روانی کودکان فراهم کند؟

- نظام سلامت و بیمه‌های بهداشت و درمان باید چگونه اصلاح شوند تا تحقق حقوق کودکان در دسترس قرار گیرد؟

- چه قوانینی برای حمایت بهتر از کودکان در برابر آزار و سوءاستفاده جسمی و جنسی لازم است؟



کودکان بزرگ‌ترین سرمایه‌های جامعه ما هستند و ما برای تغییر دادن سرنوشت این کشور و ساختن آینده‌ای بهتر به ایشان امید داریم. تأکید ماده 4 منشور حقوق شهروندی بر حقوق کودکان راهی به سوی ساختن جامعه‌ای انسانی‌تر و پایدارتر است. احقاق حقوق کودکان و تربیت انسان‌هایی با شخصیت انسانی و اخلاقی توسعه‌یافته، سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای بهتر است.

*جامعه شناس، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری

231