به گزارش سرویس دینی جام نیوز، در میان حوادثی که در طول تاریخ بشریّت به وقوع پیوسته است، هیچ نهضت و حرکتی به پویایی و برجستگی قیام عاشورا نیست، نهضتی که در سرزمینی محدود، زمانی کوتاه و با فداکاری افراد معدودی رخ داد، امّا توانست الگویی عملی برای آزاد مردان جهان ارائه کند و برای همیشه به عنوان «انقلاب بزرگ» بر تارک تاریخ بشر بدرخشد.

 

 

آن چه بیش از همه حادثه کربلا را پرفروغ و سازنده جلوه می ‏دهد، سیره ائمه اطهار(ع) در زنده نگه داشتن این حماسه زیبا و احیای فرهنگ آن است.

 

 

امامان معصوم(ع) علی ‏رغم این که در دوران امامت خویش در محدودیت‏های شدیدی به سر می‏ بردند و حاکمان مستبد اموی و عباسی سایه شوم خود را بر شهرهای اسلامی گسترده بودند، ولی با اتخاذ صحیح‏ ترین تصمیم‏ ها و موضع‏گیری‏ های مناسب و با استفاده از مؤثرترین شیوه‏ ها توانستند از فرهنگ عاشورا و دستاوردهای ارزشمند آن به صورت شایسته پاسداری کنند و راه حماسه آفرینان کربلا را تداوم بخشند.

 

آنان این واقعه را به دید معجزه نگریسته‏ اند و در سیره عملی خود به عنوان راهکارهای مؤثّر و زنده برای مبارزه علیه ظلم و ستم از آن بهره جسته‏ اند که در این مقال به روش‏های عملی آنان جهت حفظ این نهضت از تحریفات و زنده نگه داشتن آن اشاراتی گذرا خواهیم داشت.

 

 

 

توصیه به سوگواری و عزاداری‏

 

عاشورا دهم ماه محرم الحرام است که از دیر باز مورد توجه و احترام مردم بوده است.

 

ولی در فرهنگ شیعه به خاطر شهادت سومین پیشوای شیعیان و اصحاب او در سرزمین کربلا، این روز از جایگاه والایی برخوردار است.

 

دهم ماه محرم با رخداد قیام سیدالشهداء (ع) در بین امامان (ع) و دوستداران اهل بیت (ع) به عظیم‏ترین روزسوگواری و ماتم تبدیل شد.(1)

 

پیشوایان معصوم(ع) همواره جهت زنده نگه داشتن یاد و خاطره عاشورا، شیعیان را به سوگواری و عزاداری توصیه نموده و اثرات و ثمرات این شعایر را تشریح می‏ نمودند.

 

راز این که ائمه هدی(ع) بر ماتم سرایی شهدای کربلا تأکید نموده‏ اند این است که:

اوّلاً؛ دشمنان و مخالفان اهل بیت (ع) این روز را به جشن و سرور سپری می‏ کردند.

ثانیاً؛ این عزاداری‏ ها و سوگواری‏ ها اگر آگاهانه، خالصانه و سازنده باشد، دل صاحب عزا را با دل حماسه ‏سازان دشت نینوا پیوند می ‏دهند و این ارتباط خود باعث ازدیاد معرفت و قرب به بارگاه ملکوتی خواهد شد.

 

امام صادق(ع) در توصیف مصایب روز عاشورا این گونه فرمودند: «وَ اَمّا یَومَ عاشوراءَ فَیَومٌ اُصیبَ فیه الحُسین صریعاً بینَ اَصحابِهِ و اصحابُهُ حَولَهُ صَرعی عُراةٌ؛(2) امّا روز عاشورا روزی است که در آن حسین(ع) میان یارانش کشته بر زمین افتاد و یاران او نیز اطراف او بر خاک افتاده و عریان بودند».

 

امام رضا(ع) دراین‏باره می‏ فرماید: «من ترک السّعی فی حوائجه یوم عاشوراء قضی اللّه له حوائج الدّنیا و الآخرة و من کان عاشوراء یوم مصیبته جعل اللّه عزّ و جلّ یوم القیامة یوم فرجه و سروره؛(3) هر کس تلاش در رفع نیازهایش را در عاشورا به خاطر به پاداشتن عزا تر ک کند، خداوند حوایج دنیا و آخرتش را برآورده سازد و هر کس عاشورا را روز مصیبت خویش قرار دهد، خداوند تبارک و تعالی روز قیامت را روز شادی و خوشحالی او قرار می‏ دهد.»

 

هم چنین امام صادق(ع) فرمودند: «انّ یوم الحسین اعظم مصیبةً من جمیع سائر الایّام؛(4) روز شهادت امام حسین(ع) سوزناک‏ترین روزهاست.»

 

در سیره اهل بیت عصمت و طهارت(ع) هرچه بیشتر تفحّص گردد، مشاهده می‏ شود که آن بزرگواران برای ترویج فرهنگ عاشورا و تطبیق آن بر مصادیقش بر اساس مقتضیات هر عصر، اهتمامی وافر و تأکیدی مصرّانه داشته‏ اند.

 

 

امام باقر(ع) در تعقیب این هدف و توجه دادن مردم به ستمی که بر اهل بیت(ع) روا شده، وصیّت می‏ کند تا ده سال در موسم حج در منی برای امام حسین(ع) و همراهانش عزاداری کنند.

 

 

آن حضرت بودجه‏ ای را برای چنین امری اختصاص داد. عزاداری گروهی در ایام حج و سرزمین حسّاس منی، سؤالات معنا داری را در اذهان ترسیم می‏ کند و این خود بهترین نوع مبارزه غیر مستقیم ائمه(ع) برای توجه دادن افکار عمومی بر ضد جنایات اموی بود.

 

ائمه هدی(ع) غیر از آن که قولاً و عملاً در سیره و رفتار خود در جهت برپایی مجالس سوگواری برای اباعبداللّه(ع) تأکید و اصرار داشته‏ اند، از مردم خواسته‏ اند که در این امر مهم کوتاهی نکنند و به آنان نوید داده‏ اند که برای عزاداران حسینی پاداش بسیار ویژه‏ای در نظر گرفته شده است.

 

از منابع روایی چنین برمی‏ آید هر کس بر مصایب ائمه خصوصاً امام حسین (ع) بگرید و از این بابت محزون گردد:

1- در روز جزاء با ائمه هدی(ع) محشور خواهد بود.

2- حضرت سیدالشهداء (ع) برای سوگوار خود از خداوند طلب آمرزش می‏کند.

3- عزادار اباعبداللّه(ع) مصداق کسی است که در شادی اهل عترت شادمان و در حزن آنان اندوهناک و محزون است.

4- در هنگام احتضار سوگوار اباعبداللّه(ع)، ائمه هدی(ع) حاضر می‏شوند و عزرائیل را به مراعات حال وی توصیه می‏کنند به حدی که ملک الموت از مادر نسبت به او رؤوف‏تر است.

5 - سوگوار حماسه ساز عاشورا، از آب گوارای کوثر جرعه‏هایی می‏نوشد و به میوه‏های جنّت متنعم می‏شود.

6- شفاعت رسول خدا(ص) شامل عزاداران امام حسین(ع) می‏شود.

7- قبر ماتم دار کربلا نورانی است و از عذاب برزخی مصون می‏باشد.

8 - خداوند از این که عزادار امام حسین(ع) را عذاب کند، پروا می‏کند.

9- سوگواران و زائران در پرتو عرش الهی در مجلس منوّر در محضر اباعبداللّه هستند.(5)

 

 

گریستن و گریاندن‏

گریه برای مصایب امام حسین(ع) نوعی پیوند با راه و روش و هدف آن حضرت است که باعث آمادگی برای مبارزه و جهاد در راه خدا می‏ شود و نیروی ایمان و عقیده را از هر جهت بسیج می‏ کند و ناامیدی و زبونی را از انسان دور می‏ نماید.

 

از آن‏جا که شهادت سالار شهیدان و یاران با وفایش از منظر عمومی، آثار ویرانگری برای حکومت بنی‏ امیه و سال‏ها بعد برای بنی عباس داشت و مشروعیّت حاکمان این دو سلسله را زیر سؤال برده بود، برای این که این تراژدی غم‏بار به دست فراموشی سپرده نشود، امامان(ع) با گریه بر شهیدان نینوا و زنده نگهداشتن یاد و خاطره جانبازی‏ های آنان اهداف شهیدان کربلا را دنبال می‏ کردند.

 

عظمت حادثه کربلا به قدری دلخراش بود که شاهدان آن مصیبت تا زنده بودند آن را فراموش نکردند.

 

امام سجّاد(ع) در مناسبت‏ های گوناگون بر عزیزانش گریه می‏ کرد. اشک‏های آن حضرت(ع) عواطف را بر می‏ انگیخت و در اذهان مخاطبان مظلومیّت شهدای کربلا را ترسیم می‏ نمود.

 

امام سجّاد (ع) بنیانگذار فرهنگ گریه در میان مؤمنان بود و طی 35 سال امامتش به این روش ادامه داد (6) تا جایی که یکی از «بکّائین پنج گانه تاریخ»(7) نامیده شد.

 

وقتی راز آن همه گریه را از آن حضرت می‏ پرسیدند، حضرت مصایب جانگداز کربلا را بازگو می‏ کرد و می‏ فرمود: مرا ملامت نکنید. بدرستی یعقوب(ع) پس از آن که یک فرزند خود را از دست داد، آن قدر گریست تا از غصّه چشم‏هایش سفید شد. در حالی که یقین به مرگ فرزندش نداشت ولی من به چشم خود در نصف روز دیدم که چهارده نفر از اهل بیت مرا سربریدند.(8)

 

او نه تنها خود در سوگ شهدای کربلا می‏ گریست، بلکه شیعیان و مؤمنان را نیز ترغیب به گریستن بر آن شهدا می‏ کرد و می‏ فرمود: «هر مؤمنی که بر شهادت حسین(ع) بگرید به طوری که اشک بر گونه‏ هایش جاری شود، خداوند برای او غرفه هایی در بهشت آماده می‏ سازد که تا ابد در آ ن اقامت خواهد گزید».(9)

 

امام صادق(ع) فرمودند: «علی بن الحسین(ع) به یاد عاشورا بیست سال گریست و هرگز طعامی نمی ‏خورد مگر این که گریه می‏ کرد».(10)

 

همچنین امام رضا(ع) فرمودند: «فعلی مثل الحسین فلیبک الباکون فانّ البکاء علیه یحطّ الذّنوب العظام؛(11) گریه کنندگان باید بر کسی همچون حسین(ع) گریه کنند، زیرا گریستن بر او گناهان بزرگ را فرو می‏ ریزد».

 

باز امام صادق (ع) فرمودند: «کلّ الجزع و البکاء مکروهٌ سوی الجزع و البکاء علی الحسین؛(12) هر ناله و گریه ‏ای مکروه است، مگر ناله و گریه بر حسین(ع)».

 

این اشک‏ها و گریه‏ ها در عزای مظلوم کربلا، فریاد مداوم علیه ستمگران و ابلاغ پیام خون مطهر شهدا بود. اگر گریه‏ های ائمه(ع) نبود، حادثه عاشورا از خاطره‏ها محو می‏ شد و شعاع این مشعل فروزان فروکش می‏ کرد.

 

 

 

پی نوشت ها و مآخذ:

1. ماهنامه مبلّغان، شماره 39، ص 71.

2. اصول کافی، کلینی، ج 4، ص 147.

3. عیون اخبار الرّضا، شیخ صدوق، ج 1، ص 298.

4. همان، ص 225.

5. مجله پاسدار اسلام، شماره‏های 267 و 268(اسفند 82 و فروردین 83) ص 29 - 27، برگرفته از مقاله جاری با جرعه‏های عاشورا، غلامرضا گلی زواره.

6. امالی شیخ صدوق، ص 140.

7. حضرت آدم(ع)، حضرت نوح(ع)، حضرت یعقوب(ع)، حضرت فاطمه(س) و امام سجاد(ع).

8 امالی شیخ صدوق، ص 140.

9. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، ص 83.

10. بحارالانوار، مجلسی، ج 46، ص 108.

11. همان، ج 44، ص 283.

12. همان، ج 45، ص 313.