گفت و گو با دکتر عبدالرحیم گواهی، استاد ادیان، عرفان و فلسفه

از حرکت و قیام امام حسین(ع) سه نوع برداشت و تحلیل می شود: برداشت سیاسی، برداشت انقلابی و برداشت اصلاحی، به نظر شما کدام یک از این برداشت ها درباره این واقعه صحیح تر است و کدام یک باید الگوی ما در زمان خودمان باشد؟

افراد مختلف تحلیل های مختلفی از این واقعه کردند. به عقیده آقای صالحی نجف آبادی در کتاب «شهید جاوید» حضرت امام حسین، حرکتی سیاسی انجام داده اند چون جوانب کار را سنجیدند و به این نتیجه رسیدند که با توجه به کثرت متقاضیان و حامیان احتمالا تشکیل یک حکومت مستقل در کوفه موفقیت آمیز خواهد بود. اما همان طور که می دانید کوفیان بیعت شکنی کردند و در نتیجه حرکت سیاسی امام ناکام ماند.

مرحوم دکتر شریعتی هم حرکت امام را حرکتی انقلابی می بیند. از نظر ایشان امام حسین یک انقلابی هوشیار است. ایشان می دانست که در حیات خود نمی تواند یزید را سرنگون کند، پس با خون خود دودمان بنی امیه را از بین برد. امام مرحوم مطهری می گوید واقعه کربلا یک حرکت اصلاحی است و امام یک فرد مصلح ساز است.

به زعم بنده هم، حرکت حضرت یک حرکت اصلاحی بسیار عظیم است! چرا که بسته به نوع انحراف، اصلاح سخت تر و پرهزینه تر می شود. عمق انحرافی که حضرت می خواستند به اصلاح آن بپردازند، بسیار زیاد بود. انحراف در راس حکومت اسلامی است و اصلاحش هم ظاهرا تنها با خون نوه پیامبر ممکن می شود.

از مجموع آنچه از خطبه های ابا عبدالله(ع) نقل شده این سه نوع حرکت برداشت می شود. اما اینکه آیا حرکت ایشان یک حرکت سیاسی بود؟ هم می شود آری گفت هم خیر. حرکت ایشان سیاسی بود اما نه به معنای حرکت هایی که ما قبل و بعد از انقلاب توسط گروه های مختلف داشتیم. بلکه حرکت سیاسی منبعث از سیاست اباعبدالله.

آیا حرکت امام حسین(ع) انقلابی بود؟ باز هم آری و هم خیر. انقلابی بود اما انقلاب از نوع انقلاب حضرت، نه انقلابی مثلا چگوارایی، مجاهدینی، مارکسیستی و ...

آیا حرکت اباعبدالله(ع) حرکتی اصلاحی بود؟ آیا امر به معروف بود؟ بله امر به معروف بود، اما از نوع امر به معروف حضرت، نه امر به معروف طالبانی و وهابی و ... که با امر به معروف حسینی از زمین تا آسمان فرق دارند.

حال مطابق با اینکه هر شخصی چه وضعیتی دارد و در زمانه خود چه نشانه هایی می بیند می تواند از راه ایشان الگو بگیرد. اگر هدف انجام کار سیاسی است، باید راه سیاسی امام پیش گرفته شود والا آن حرکت سیاسی یقینا از مسیر درست منحرف می شود و به بیراهه می رود. اگر هدف انجام عمل اصلاحی و امر به معروف و نهی از منکر است اول باید امام حسین را شناخت و بعد امر به معروف کرد وگرنه دختر مردم کتک می خورد که چرا کمی از موهایش بیرون است! یا این که خلق خدا به دلیل کراوات و پیراهن آستین کوتاه آزار می بیند.

این اتفاق ها بعد از انقلاب افتاده است و دلیلش هم این است که متاسفانه اسلام و قرآن و پیامبر(ص) را درست نشناخته ایم.

پژوهش های دکتر محمدرضا سنگری در کتاب «آینه داران آفتاب» درباره یاران امام حسین(ع)

 یاران امام حسین(ع) چند نفر بودند و شهید ایرانی کاروان کربلا چه کسی بود؟

یکی از مبهم ترین مسائل کربلا، تعداد یاران امام حسین(ع) است. چرا که بسیاری از آمارها حدسی و احتمالی است و زمان و مکان آمارها به دلیل نوسان نیروها مختلف است. گاه تعداد یاران، به شهدا اطلاق می شود و در تاریخ کربلا روشن است که برخی زنده ماندند مانند: عقبة بن سمعان و حسن مثنی، و برخی بعد از کربلا شهید شدند.

جز این شهدای پیش از کربلا را برخی جز آمار حساب کرده اند و برخی یاران امام تنها شهیدان و یاران روز عاشورا دانسته اند. چند تن از شهدای نهضت عاشورا نیز پیش از واقعه بودند که شاخص ترین آنها مسلم بن عقیل، هانی بن عروة و عبدالله بن یقطر هستند.

در گزارش مسعودی آمده است: «هنگامی که حسین(ع) به قادسیه رسید، حر بن یزید تمیمی با او برخورد کرد ... و حسین در میان پانصد سوار و یکصد پیاده از خاندان و همراهانش به سوی کربلا روانه شد.» که به دلیل فقدان سند این قول مورد تردید است.

عمار دهنی در گزارش خود همراهان امام در قادسیه را 45 سوار و 100 پیاده ذکر کرده است. سید مهدی شمس الدین در کتاب «انصار الحسین» به جمع آوری و تحلیل گزارش های مختلف درباره یاران امام پرداخته است. وی در جمع بندی پایانی ذکر می کند که مجموعه یاران چه از اعراب چه از موالی، حدود 100 مرد بوده اند و شاید بنا بر قرائنی بتوان گفت که کمی افزون تر از یک صد تن بوده اند که در کربلا شهادت را پذیرفتند.

شهیدی از دیار دیلمان ایران

اسلم (سلیمان) بن عمرو ترکی، از نژاد ترک و اهل دیلم منطقه ای از شمال ایران (حدود قزوین تا گیلان) بوده است. او از مدینه همراه کاروان امام حسین(ع) شد. قاری قرآن، شاعر و کاتب امام حسین بود و به ادبیات عرب، فارسی و ترکی آشنایی داشت.

شاعر بود و نویسنده و امام هماره او را می طلبید تا نامه ها را بنویسد و خط خوش و زیبایش و ذوق جوشان و سرشارش نامه های تاثیرگذار و ژرف رقم زند. امام دوستش می داشت. گاه به مهر و نوازش شانه اش را می فشرد و می گفت: ای اسلم، به یاد سلمانمان می اندازی، تو نیز از ولایت سلمانی و مثل سلمان دوستدار اهل بیت.

در منابع مهم تاریخی مانند: مناقب، لسان العرب، اعیان الشیعه و ناسخ التواریخ به نام اسلم اشاره شده است. 45 ساله بود که در نبرد تن به تن و شجاعانه با دشمنان امام در کربلا به شهادت رسید.

   یک نکته اخلاقی بر اساس دروس عاشورایی آیت الله آقا مجتبی تهرانی

امام حسین(ع) اطاعت و توکل را چگونه عملی کرد؟

درس امام تنها مفهومی نبود بلکه حضرت هم حق را گفت و هم به آن عمل کرد. بعد از اینکه ولید، حاکم مدینه به امام پیشنهاد بیعت با یزید را می دهد و ایشان قبول نمی کند، حضرت تصمیم می گیرد که از مدینه خارج شود. امام یک وصیت نامه نوشته و نزد برادرش محمد حنفیه می گذارد و فردای آن روز از مدینه خارج می شود. متن این وصیت نامه در کتب تاریخی ثبت شده است. در بخشی از این وصیت آمده است:

«من دارم قیام می کنم، اگر شما مرا به عنوان پیشوای این حرکت قبول نکردید، من باز هم کار خود را انجام می دهم و به وظیفه ام عمل می کنم. من پای آن وظیفه ای که به دوشم افتاده، می ایستم تا خدا بین ما حکم کند...»

حضرت می گوید این کار وظیفه من است، من باید قیام کنم و از این وظیفه هم دست بردار نیستم. ببینید امام چگونه در وصیت خود، سّر عزیز شدنش را بیان می فرماید. اگر کسی بپرسد امام حسین چطور عزیز شد؟ حضرت می فرماید: این طور که من به وظیفه دینی و الهی خود عمل کردم و خدا به من عزت داد. در این باره در روایتی از پیامبر اکرم آمده است که فرمودند: «تو امر الهی را عزیز بدار، خدا تو را عزیز می کند.»

حضرت در آخر این وصیت نامه نوشته است: «من در این راه می روم، توفیق هم از او می خواهم، بعد هم به او توکل می کنم.»

این یعنی چه؟ یعنی نتیجه با او است. حضرت به این واگذاری اعتماد داشت که خدا بهترین نتیجه را برای این قیام ترسیم خواهد کرد. او به وظیفه اش عمل کرد و در مورد نتیجه، کار را به خدا سپرد، این یعنی توکل.

  نثر عاشورایی از سید حسن حسینی

راز ماندگاری کربلا

حماسه ها مکرر می شوند اما دست گزند تکرار از دامن پرشکوهشان کوتاه است. دم و بازدم که مایه ادامه حیات انسان است، مکرر است لیکن تکراری نیست. هیچ دمی نمی تواند جایگزین دم پیشین باشد و هیچ بازدمی، حیات بشر را از بازدم آتی بی نیاز نمی سازد.

حماسه، دم و بازدم تاریخ بشری است. بی حماسه، تاریخ می میرد و حماسه کربلا دم و بازدم عمیقی است که نوباوه اسلام را از گزند اختناق، مصون داشت و یاد کرد این حماسه در هر روز و هر سال، ادامه نفس عمیقی است که تعلق به سینه های آینه وار پیروان حق و حقیقت دارد. دوستی حق، مرز نمی شناسد، زیرا حق از شناسنامه و اوراق هویت، بی نیاز است.

رنگ و نژاد و جنسیت و برنایی و سال خوردگی، دخالتی در گزینش حق و تعلق خاطر به حق مطلق ندارد. حق در همه تاریخ و در هر کجای روشن و تاریک هستی، دوستداران خود را داشته است و دشمنان خود را نیز!

کربلا تبلور کردار حق طلبانه امت راستین پیامبر(ص) است. کربلا یک فاجعه نیست، یک واقعه برجسته و یک خیزش اوج گیرنده در حافظه انسان و انسانیت است. اوج این قله را هر چه از آن دورتر شوی، بهتر می توانی نگریست و رمز جاودانگی کربلا در همین نکته نهفته است. هز چه از کربلا دورتر شوی، عظمت و شورانگیزی محتوای جهان شمول آن را نیکوتر و سزاوارتر درک توانی کرد!

کربلا کهنه نمی شود! زیرا بدیع ترین و ماندگارترین شیوه سلوک الی الله را نه در سخن صرف، بلکه در عرصه عمل، جامه تحقق و عینیت پوشانده است.

/6262