آنچه در فایل صوتی این مطلب می شنوید، بخشی از روضه اربعین آیت الله آقا مجتبی تهرانی (که روحش قرین رحمت الهی باد) در سال 90 است. آقا مجتبی که خود در اربعین سال 91 از این دنیا رفت در این زیارت اولین زائر کربلا جابربن عبدالله انصاری را شرح می دهد.

بازگشت کاروان اسیران اهل بیت از شام و رسیدن به کربلا در روز اربعین

اربعین بازگشت غافله ای است به کربلا که حدود 215 روز آرامش به خود ندیده است و چهل روز سخت و دشوار و غم بار را پشت سر گذاشته است، قافله ای که باید در اوج شکستگی باشد اینک سرافراز و پیروز باز می گردد، شرنگ شکست را در کام عبیدالله زیاد و یزید ریخته است. قدرت غاصبانه آنان را به باد انتقاد گرفته است و پرده های دروغ و فریب و تزویر را پس زده است تا تماشای حقیقت را ممکن سازد.

اربعین تجسم رسوایی ستم است و پیروزی حق مظلوم... دکتر محمدرضا سنگری در پژوهش های خود درباره اولین اربعین کربلا و بازگشت کاروان اهل بیت چنین می نویسد:

سوگواری اهل بیت در کربلا

روز اربعین از کدام سو، کاروان اسیران به کربلا رسید به درستی معلوم نیست. می توان احتمال داد که از همان ساحل فرات قدم به زمین کربلا گذاشته باشد. زمینی که چهل روز پیش شاهد شهادت یاران، غارت و آتش زدن خیمه ها و به اسارت گرفتن داغ دیدگان و وارثان شهدا بوده است. در هنگام ورود صدها یاد و نشان، خاطرات گذشته و داغ های پیشین را تازه می کند.

هیچ گزارشی از دیدار و گفت و گوی دو کاروان -کاروان اسیران بازآمده از شام و کاروان جابر بن عبدالله انصاری- گزارش نشده است اما همین که زمین کربلا پیدا شد، همگان خود را از مرکب ها فروافکندند.

در این هنگام چشم ها دیگر بار با خاک کربلا آشنا شد. غم ها تازه گردید و زخم های پیشین سرباز کرد. همگان گریبان چاک زدند، موها پریشان کردند و گدازه های اندوه پنهان، از دل ها سربرآورد. چند روزی در آنجا ماندند و آنگاه به مدینه سفر کردند.

درنگ کاروان را در کربلا سه روز نوشته اند و نیز این که زنانی از اطراف -احتمالا زنان بنی اسد- به کربلا آمدند و حضرت زینب و ام کلثوم در میان آنان آمدند. شاید اینها همان کسانی بودند که 37 روز پیش در دفن شهدا امام سجاد را یاری دادند.

حضرت زینب در میان این زنان می گریست و می گفت: وااَخاهُ، واحسیناهُ، وا حبیب رسول الله ...

در کنار حضرت زینب، ام کلثوم زمین کربلا را مرور می کرد و خود را کنار مزار برادرش حسین رساند و گفت: الیوم مات جدی محمد المصطفی.

و زنان دردمندانه و سوگمندانه با هم می گفتند: وا مصیبتاه، واحسناه، واحسیناه.

هنوز نشان از خیمه های سوخته باقی بود. گودال قتلگاه چشم در چشم بازآمدگان داشت. زمین از نیزه ها و تیرها و شمشیرهای شکسته نشان داشت. کودکان با مشاهده این صحنه ها بلند بلند می گریستند.

حضرت زینب و ام کلثوم همراه زنان و کودکان گرد مزار اباعبدالله حلقه زدند. هر یک به زبانی ماجراهای رفته را باز می گفت. ام کلثوم مزار برادر را در آغوش گرفت و گفت: فدایت شوم برادر، تو را کشتند و جایگاه و عظمت تو را درنیافتند. بدنت را برهنه رها کردند و تو را شهید کردند در حالی که لب هایت خشکیده و کامت تشنه بود و هیچ کس در آن لحظه بر تو و خانواده ات ترحم روا نداشت.

درباره این سفر چند نکته گفته شده است:

1. همزمانی ورود دو قافله -جابر و امام سجاد- به کربلا

2. تعدادی از زنان بنی هاشم از مدینه همراه جابر به کربلا آمدند.

3. سه روز عزاداری در کربلا برگزار شد.

4. حضرت رباب پس از سه روز با قافله بازنگشت و در کربلا ماند و یک سال بعد در کربلا درگذشت. او در سایه نمی نشست و آب خنک نمی نوشید چرا که به یاد تن عریان امام حسین زیر آفتاب و لب های تشنه او بود.

5. جمعی از زنان اطراف در سوگ و داغ و درد، زنان بنی هاشم را همراهی می کردند.

اسرار عدد چهل و دلیل گرفتن اربعین برای امام حسین(ع)

ویژگی عدد چهل درباره امام حسین(ع) / اربعین و عدد چهل خصوصیتی دارد که دیگر ارقام آن را ندارد. غالب انبیای الهی در سنّ چهل سالگی به رسالت مبعوث شدند و ملاقات خصوصی حضرت موسی (علیه السلام) و ذات اقدس الهی چهل شب بود و در نماز شب سفارش شده است که چهل مؤمن را دعا کنید و همسایگان را تا چهل خانه گرامی بدارید. این ها نشان می دهد که عدد چهل از برجستگی خاص برخوردار است... اهمیت زیارت اربعین، ویژگی عدد چهل درباره امام حسین (ع)، زیارت مأثور در اربعین و گریه بر امام حسین (ع) را از نظر آیت الله جوادی آملی {اینجا} بخوانید.

دلیل بزرگداشت اربعین چیست؟ / باید دید در کهن‌ترین متون مذهبی ما، از «اربعین» چگونه یاد شده است. به عبارت دیگر، دلیل بزرگداشت اربعین چیست؟ مهمترین نکته درباره اربعین، روایت امام عسکری(ع) است. حضرت در روایتی که در منابع مختلف از ایشان نقل شده، زیارت اربعین را یکی از پنج نشانه مؤمن دانسته‌اند. این حدیث تنها مدرک معتبری است که جدای از خود زیارت اربعین که در منابع دعایی آمده، به اربعین امام حسین(ع) و بزرگداشت آن روز تصریح کرده است. اما اینکه منشأ اربعین چیست، باید گفت، در منابع به این روز به دو اعتبار نگریسته شده است...

در ارتباط با اربعین، چند نکته را هم باید توضیح داد که یکی از آنها درباره «عدد چهل» است. نخستین مسأله‌ای که در ارتباط با «اربعین» جلب توجه می‌کند، تعبیر اربعین در متون دینی است. ابتدا باید نکته‌ای را به عنوان مقدمه یادآور شویم:

اصولا باید توجه داشت که در نگرش صحیح دینی، اعداد نقش خاصی به لحاظ عدد بودن، در القای معنا و منظوری خاص ندارند؛ به این صورت که کسی نمی‌تواند به صرف اینکه در فلان مورد یا موارد، عدد هفت یا دوازده یا چهل یا هفتاد به کار رفته، استنباط و استنتاج خاصی داشته باشد. این یادآوری، از آن روست که برخی از فرقه‌های مذهبی، بویژه آنها که تمایلات «باطنی‌گری» داشته یا دارند و گاه و بیگاه خود را به شیعه نیز منسوب می‌کرده‌اند، و نیز برخی از شبه فیلسوفان متأثر از اندیشه‌ای درباره اعداد یا نوع حروف بوده و هستند... متن کامل یادداشت دکتر رسول جعفریان درباره دلایل بزرگداشت اربعین را {اینجا} بخوانید.

اربعین در فرهنگ اهل بیت (ع) / واژه «اربعین‏» در متون دینی و مجموعه‏ های حدیثی از ارزش والایی برخوردار است. آثار حفظ چهل حدیث، اخلاص عمل در چهل روز و دعای عهد در چهل صبح، کمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مؤمن، شهادت چهل مؤمن برای میت، برگزاری عبادت در چهل شب چهارشنبه برای دیدار حضرت ولی عصر علیه السلام و بعثت غالب انبیاء در چهل سالگی، از جمله مواردی است که ارزش و جایگاه این اصطلاح اسلامی و عرفانی را مشخص می‏ سازد.

«اربعین‏» از اصطلاحات رایجی است که در متون اسلامی کاربرد زیادی دارد، مثلا در برخی از روایات به عنوان نماد کمال، حدی برای تصفیه باطن و ... قلمداد شده است. برخی از موارد کاربرد این واژه که در فرهنگ اسلامی به مناسبت های گوناگون از آن یاد شده و گاهی پیام های اخلاقی و دستورهای الهی با آن همراه شده است را در قالب سی نکته در {اینجا} بخوانید.

اسرار اربعین و رد تردیدها و ابهام ها / بیستم ماه صفر المظفر یا همان اربعین؛ چهلمین روز پس از فاجعه جانسوز کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفایی است که مانند آنها را تاریخ به خود ندیده بود و دیگر هم نخواهد دید. این روز دارای قداست فراوان و آداب ویژه و در خور تاملی است. سنت بزرگداشت «اربعین»، در میان پیشوایان دین، تنها برای سالار شهیدان مرسوم و مورد توصیه و تاکید است؛ تا آنجا که « زیارت اربعین» از نشانه های ایمان معرفی شده است. چرا؟ رمز تاکید بر «چهل» چیست؟ در اربعین چه اتفاقی افتاد و چه باید کرد؟ نوشتار دکتر محسن اسماعیلی برای پاسخ این پرسش ها را در {اینجا} بخوانید.

چرا فقط برای امام حسین (ع) روز اربعین تعیین شده است؟ / اربعین یعنی گذشت چهل روز از مصیبت جانگداز شهادت سرور و سالار شهیدان. اما چرا فقط برای امام حسین (ع) روز اربعین تعیین شده و برای امامان دیگر و حتی پیامبر اکرم (ص) مراسم روز اربعین نداریم؟ پاسخ این پرسش را در {اینجا} بخوانید.

مأخذشناسی اربعین حسینی / معرفی منتخبی از آثار و پژوهش‌ها در چند حوزه الهیات، تاریخ و ادبیات و علوم اجتماعی با رویکرد مردم‌شناسی را می توانید در {اینجا} بخوانید.

نخستین زائر قبر امام حسین(ع)

جابر بن عبدالله انصاری؛ نخستین زائر قبر امام حسین(ع) بود. منابع تاریخی زیارت قبر امام حسین(ع) را توسط جابر دو گونه، گزارش کرده اند. گزارش نخست از طبری شیعی است که زیارت جابر را همراه با عطیه عوفی، به طور مسند و با تفصیل گزارش کرده، اما در آن، سخنی از ملاقات وی با اهل بیت امام حسین(ع) به میان نیاورده است. گزارش دوم از سید ابن طاووس است که زیارت جابر را بدون همراهی عطیه و به اختصار، بیان کرده و به دنبال آن، ملاقات جابر را با اسرای اهل بیت(علیهم السلام) که از شام بازگشته‌اند، آورده است. گزارش طبری و گزارش ابن طاووس در این باره را {اینجا} بخوانید.

گزارشی از اتفاقات اولین اربعین در کربلا

پیاده‌روی اربعین یکی از بزرگترین اجتماعات بزرگ سالانه مسلمانان جهان است. اما این سنت حسنه چطور وارد شده و در اولین اربعین حسینی چه گذشته است؟

زیارت امام حسین علیه‌السلام، ۴۰ روز پس از روز عاشورا، یکی از سنت‌های برجسته در میان مردم، عالمان و بزرگان شیعه است. شکوه و عظمت زیارت اربعین تا آنجاست امام حسن عسکری علیه‌السلام، آن را یکی از نشانه‌های پنج‌گانه مومنان می‌داند. گزارشی از اتفاقات اولین اربعین در سرزمین کربلا و مرسوم شدن پیاده روی برای اربعین را {اینجا} بخوانید.

/6262