به گزارش خبرگزاری فارس، بعد از جدایی شبه جزیره کریمه از اوکراین، این بار ناآرامی در دیگر مرزهای شرقی این کشور موج نگرانی از تجزیه شدنهای تازه را به وجود آورد. این موضوع وقتی با استقرار نیروهای نظامی روسیه در مناطق مرزی همراه شد، نگرانی در میان سیاستمداران اوکراینی و غربی را دو چندان کرد. بعد از آن بود که آنها به فکر چاره افتادند و اولین و بهترین گزینهای که پیش رو داشتند، ورود به مذاکره با طرف روسی بود. به این ترتیب بود که نشست چهار جانبهای میان «آندری دشچیتسیا»، وزیر امور خارجه موقت اوکراین، سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، جان کری، وزیر خارجه آمریکا و کاترین اشتون، مسئول کمیته سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ژنو برگزار شد تا راهی برای رفع تنشهای به وجود آمده یافت شود.
این نشست فارغ از اینکه آیا نتیجهای در بر داشت یا نه، یک نکته را به وضوح نشان داد و آن اینکه ظاهرا روسها و آمریکاییها تمایلی به درگیری نظامی همه جانبه در اوکراین ندارند و مایلند اوضاع به وجود آمده را از سقف به روشهای دیپلماتیک مدیریت کنند.
به نظر میرسد به همین منظور بود که در بیانیه پایانی این نشست تاکید شد، «تمام طرفها باید از هرگونه خشونت، ارعاب یا اقدامات تحریکآمیز، خودداری کنند. شرکتکنندگان در این نشست، قویا هرگونه افراطگرایی، نژادپرستی و عدم بردباری مذهبی از جمله علیه یهودیان را قویا محکوم و رد میکنند».
در این بیانیه همچنین آمده است: «تمام گروههای مسلح غیرقانونی باید خلع سلاح شوند؛ تمام ساختمانهایی که به طور غیرقانونی تصرف شده، باید به صاحبان مشروع آنها بازگردانده شوند؛ تمام خیابانها، میادین، اماکن عمومی و شهرهای اوکراین که به طور غیرقانونی اشغال شده، باید تخلیه شوند».
در همین راستا بود که سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه تاکید کرد، «به طور کلی همه گروه های نظامی که به صورت غیرقانونی و غیر مشروع در این کشور شکل گرفتهاند باید خلع سلاح شوند. این گروهها همچنین باید تمام ساختمانهای دولتی و اماکن عمومی اشغال شده را تخلیه کرده و اموال مصادره شده را باز پس دهند».
اما با این وجود، در عرصه میدانی مشاهده میشود که تنشها کماکان ادامه دارد و تیراندازی و درگیری در گوشه و کنار این مناطق به گوش میرسد. از جمله این موارد میتوان به تیراندازی مخالفان دولت اوکراین در شهر «اسلاویانسک» واقع در شرق این کشور اشاره کرد که منجر به کشته شدن 5 تن شد. این اقدام نیز در پی حمله شبانه به ایست بازرسی مخالفان در خارج از این شهر صورت گرفت که به کشته شدن 3 نفر و زخمی شدن یک تن دیگر منجر شده بود.
البته شاید یکی از علل ناکارآمد بودن نشست چهارجانبه وجود بدبینی فزاینده میان دو طرف خارجی حاضر در این ناآرامیها باشد که در دو جا اثر خود را نشان میدهد؛ یکی در بحران سوریه و دیگری در ماجرا پرونده هستهای ایران.
البته ریشه بحران اخیر در اوکراین را نیز نباید از خاطر برد. در واقع، بحران اوکراین با شکست روسیه کلید خورد. 21 نوامبر 2013 بود که به خاطر تصمیم دولت برای تعلیق گفتوگوها با اتحادیه اروپا بر سر امضا توافق تجارت آزاد، اعتراضات در اوکراین کلید خورد. ماجرای توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اروپا نیز به سال 2009 باز میگردد یعنی زمانی که اتحادیه اروپا برنامهای موسوم به «مشارکت شرقی» را به 6 کشور عضو پیشین اتحاد جماهیر شوروی پیشنهاد داد؛ برنامهای که هدفش یکپارچه سازی قوانین و مواضع اقتصادی و سیاسی اعلام شد.
بعد از آن نمایندگان اتحادیه اروپا و کشورهای ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، بلاروس، مولداوی و اوکراین در می 2009 در پراگ گردهم آمدند و بیانیه مشترکی را در این زمینه به امضاء رساندند. اهمیت استراتژیک این مسئله برای اتحادیه اروپا به حدی بود که این نهاد اروپایی طی سه سال اخیر بیش از دو میلیارد و 500 میلیون یورو در این زمینه سرمایهگذاری کرد. اما طی سالهای بعد، روابط سیاسی-اقتصادی بین اتحادیه اروپا و بلاروس به حداقل کاهش یافت و بلاروس نیز مانند ارمنستان ترجیح داد برای حفظ روابط بهتر با روسیه به اتحاد گمرکی مورد نظر مسکو بپیوندد.
اوکراین نیز در همین راستا، در تصمیمی ناگهانی عضویت در برنامه «مشارکت شرقی» را به حالت تعلیق درآورد. بعد از آن بود که گفته شد، دولت «ویکتور یانوکوویچ»، رئیس جمهور اوکراین تحت فشار روسیه و در آخرین لحظه تصمیم گرفت معاهده تجاری با اتحادیه اروپا را به امضا نرساند.
همین ماجرا آشوب سه ماههای را کلید زد که در نهایت به برکناری یانوکوویچ از دولت منجر شد و کنار رفتن او به معنای شکست روسیه بود. همین امر موجب شد روس ها گام بزرگی را برای جبران شکست خود بردارند که آن جدا کردن شبه جزیره کریمه از اوکراین از طریق برگزاری همهپرسی بود؛ اقدامی که اروپاییها و آمریکاییها را شوکه کرد. چراکه آنها به واسطه نقش کمرنگ روسها در انقلاب سال 2004 در اوکراین، انتظار چنین واکنش تندی را از سوی روسها نداشتند. اما روسها در عرصه میدانی در مقابله با غرب سنگ تمام گذاشتند و علاوه بر جدا کردن شبه جزیره کریمه از اوکراین، چند روز پیش جنگنده خود را به مدت 90 دقیقه بر فراز ناو آمریکایی یو اس اس دانالد کوک که در آبهای بینالمللی دریای سیاه در حرکت بود، به پرواز در آوردند.
از برآیند این اتفاقات به نظر میرسد، بهرغم تلاش روسیه و آمریکا برای مدیریت بحران اوکراین از سقف، درگیری و زورآزمایی و تنش میان این دو در عرصه میدانی ادامه داشته باشد.
3532857