به گزرش ایسنا، پل‌سازی، اعم از پل‌های ثابت و شناور، از مهمترین اقدامات مهندسی ستاد پشتیبانی و مهندسی جهاد سازندگی در جنگ بود. در جریان عملیات خیبر در اسفند ۱۳۶۲، ستاد پشتیبانی و مهندسی جهاد با همکاری وزارت صنایع سنگین اقدام به ابتکار بی‌سابقه‌ای زد و آن ساخت پل شناوری ۱۴ کیلومتری بر روی هور به منظور اتصال شط علی (ساحل شرقی هورالهویزه) به جزایر مجنون [۱] بود.
نظر به تعامل تنگاتنگ سپاه و جهاد سازندگی و تجارب ارزنده جهاد در زمینه ساخت پل، سپاه طراحی پروژه مزبور را به این نهاد واگذار کرد. پل خیبری در طول چند ماه ساخته و با رشادت جهادگران و رزمندگان در مدت زمان سه روز [۲] نصب شد و نقش بسیار مهمی را در پشتیبانی رزمندگان در خط شرق دجله و خط جزیره جنوبی مجنون و در نتیجه حفظ این جزایر ایفا نمود. ساخت و نصب این پل شناور (و پس از آن ساخت پل بعثت به عنوان مهمترین اقدام پل‌سازی در طول جنگ)، اوج خلاقیت و نوآوری مهندسی کشور در طول دوران دفاع مقدس بود.
با وجود امتیازاتی که منطقه «هور» برای انجام عملیات جدید توسط ایران داشت، اجرای عملیات با محدودیت‌های گسترده‌ای نیز روبرو بود. چگونگی اجرای عملیات و پشتیبانی از آن موضوعی حیاتی برای موفقیت آن محسوب می‌شد. پس از انتخاب منطقه عملیات، از همان ابتدا مشخص بود که تخصص‌های فنی نقش و تأثیر اساسی و کلیدی در فرآیند و نتیجه عملیات دارند. به عقیده فرماندهان، اگر ما می‌توانستیم (با توجه به وضعیت طبیعی منطقه) پشتیبانی مداومی از نیروها داشته باشیم، امکان ماندگاری نیروها در منطقه متصرفی زیاد و مفید بود. با توجه به این حساسیت ساخت پل شناور از همان آغاز در اذهان فرماندهان و مسئولان جنگ به صورت جدی شکل گرفت و پیگیری شد [۳].
شناسایی منطقه هور و بررسی راه‌های نفوذ، ایجاب می‌کرد که واحدهای پشتیبانی و به خصوص واحد مهندسی برای تسهیل در رفت‌وآمد نیروها به منطقه و پشتیبانی سریع از آن‌ها به‌سرعت وارد عمل شود. این اقدامات می‌توانست هم از طریق راه‌های آبی و استفاده از قایق و هم از طریق جاده‌ای که از طلائیه (جدید و قدیم) گذشته و به اتوبان بصره-العماره می‌رسید صورت گیرد. اما از آنجا که استفاده از قایق و هلی کوپتر برای انتقال نیرو در آب‌های راکد هور در جریان عملیات و در درازمدت مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کرد، لذا احداث پل شناور اجتناب‌ناپذیر بود [۴].
سردار دکتر حسین علایی، فرمانده قرارگاه نوح در عملیات خیبر، در خصوص دلایل ساخت پل شناور خیبری در جریان عملیات خیبر می‌گوید:«با طولانی شدن جنگ و مسلح کردن زمین توسط ارتش عراق، اجرای هرگونه عملیات جنگی نیاز به فعالیت‌های گستردة مهندسی داشت تا عقبه‌ها آماده شود و همچنین اقدامات در حین عملیات سازماندهی گردد. از حدود یک سال پیش از عملیات خیبر، جهاد سازندگی فعالیت خود برای آماده‌سازی عقبه‌های منطقه را شروع کرده بود.
گردان‌های پشتیبانی مهندسی جنگ جهاد سازندگی به نام‌های «امام‌علی»، «حرّ»، «حمزه»، «سیدالشهدا»، «موسی‌بن‌جعفر»، «امام رضا» و «مالک اشتر» خود را برای احداث خاکریزها و جاده‌های بین منطقه طلاییه تا «شط علی» آماده کردند. علاوه بر آن، کار طراحی و ساخت یک پل شناور به طول ۱۴ کیلومتر و به عرض ۳ متر و ۲ متر بالِ محافظ، بر عهده جهاد سازندگی بود. این پل بنا بود ارتباط بین جزیره مجنون و ساحل خودی را برقرار کند. »
این فرمانده دوران دفاع مقدس در خصوص نقش شهید مهندس بهروز پور شریفی در طراحی و ساخت این پل خیبر توضیح می‌دهد:«مهندس بهروز پور شریفی (فرمانده مهندسی رزمی جهاد سازندگی) با ارائه طرحی توانست پل معلقی را بسازد که سریع نصب شود. این پل را از طریق فشردن یونولیت‌ها و انداختن یک ورق فلزی عاج‌دار بر روی آن‌ها در کارخانه‌های کشور ساختند.
مهندس شریفی جعبه‌هایی را با نبشی آهنی به شکل قوطی کبریت و به طول ۲/۵ متر و عرض ۲ متر و ارتفاع ۴۰ سانتی‌متر طراحی کرد تا یونولیت فشرده را در درون آن‌ها جا دهد. با پیوند این جعبه‌ها به یکدیگر پلی به طول ۱۴ کیلومتر و عرض ۴ متر احداث شد. این پل برای عبور خودروهای سبک در حین عملیات خیبر مناسب بود و توانست مشکل تردد رزمندگان را پس از پایان عملیات خیبر حل کند. [۵]»
در واقع مهندس پور شریفی در سفرهای متعددی که به هورالعظیم داشت، درصدد پاسخ به این سؤال بود که اگر قرار باشد که روزی رزمندگان اسلام از این آبگیر بزرگ عبور کنند، چه باید کرد؟ ایده ساخت پل خیبری از همین جا جرقه خورد و پلی به ابعاد ۳×۵ با سطحی مقاوم از پروفیل و محفظه‌ای از پلی اورانان فوم که فایبر گلاس پوشیده بود، برای آب‌های با سرعت حداکثر ۲ متر بر ثانیه، با تناژ ۶ تن ساخته شد. هر قطعه این پل ۱۲۰۰ کیلوگرم وزن داشت. سبک بودن پل، ویژگی مهمی بود که در لحظات بحرانی جنگ قابل توجه بود. مهندس حاج بهروز همه محاسبه‌های لازم را از قبیل نیروهای وارد بر پل و اتصال‌ها را خود به اتمام رسانید و برای دفع نیروهای خطرآفرین احتمالی، پیش‌بینی‌های مقدور را انجام داد. پل‌های خواسته شده در مدت لازم ساخته شد [۶].
نصب پل خیبر در روز جمعه ۲۶/ ۱۲/ ۱۳۶۲ به پایان رسید و استفاده از آن آغاز شد. این پل بین جزیره شمالی مجنون و ساحل «هورالهویزه» نصب شد. مزیت پل خیبر آن بود که با بالا و پایین رفتن آب هور، آن هم بالا و پایین می‌رفت. از سوی دیگر چنانچه هواپیماها یا آتش دشمن هر قسمت از پل را منهدم می‌کرد، رزمندگان جهاد سازندگی بلافاصله آن را بازسازی می‌کردند. این پل را ظرف ۸ ماه در کارخانه‌های مختلف کشور ساختند و تنها ظرف چند روز نصب کردند. انتقال قطعات پیش‌ساخته این پل عظیم از کارخانه‌های وزارت صنایع سنگین به منطقه عملیاتی، خود یک عملیات عظیم حمل‌ونقل بود [۷].
در حقیقت این پل که از قوطی‌هایی تو خالی به طول ۲.۵ متر و عرض ۲ متر و ارتفاع ۴۰ سانتی‌متر ساخته شده و با یونولیت‌هایی داخلشان پر شده بود، امکان عبور خودروهای سبک با سرعت ۲۰ کیلومتر در ساعت و پشتیبانی از جزایر را فراهم می‌نمود. البته از آنجا که پس از احداث جاده سیدالشهداء (ع) دیگر نیازی به پل خیبر نبود، پل خیبر جمع‌آوری شد. استفاده از چنین پلی با چنین طولی در تاریخ جنگ‌ها بی‌سابقه بو د و ساخت این پل نشانگر خلاقیت و ابتکار بی‌نظیری بود که در عرصه‌های مختلف جنگ تحمیلی شکوفا شد. توفیق در این عرصه، فرماندهان سپاه را بر آن داشت، تا مهندسی رزمی سپاه را پرورش و به سمت‌وسوی سازمانی هوشمند سوق دهند.
باید یادآور شد فعالیت ستادهای پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بسیار دامنه گسترده بوده است. این ستادها در شهرها در امر جمع‌آوری کمک‌های مردمی فعال بودند و در جبهه‌ها علاوه بر رساندن این کمک‌ها به رزمندگان وظیفه اجرای عملیات مهندسی و راه‌سازی و تأمین جانی نیروها را نیز بر عهده داشتند. از مهمترین اقدامات پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد در طول جنگ فعالیت‌های فنی و مهندسی و اجرای عملیات‌های مهندسی نظیر جاده‌سازی، پل‌سازی، سنگرسازی و احداث خاکریز بود. جهادگران پیش از شروع عملیات می‌کوشیدند موانع طبیعی‌ای را که بر سر راه رزمندگان بود برطرف کرده، و در حین عملیات نیز اقدامات متعددی انجام می‌دادند که در پیشبرد امور نقش مؤثری داشت. [۸]
منابع:
[۱]. حسین اردستانی، جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی (سرمقاله)، فصلنامه نگین ایران، شماره ۵۱.
[۲]. محمد درودیان، خرمشهر تا فاو، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، چاپ پنجم، ۱۳۷۸، ص ۸۷.
[۳]. مهدی خداوردی، طراحی و ساخت پل خیبری، فصلنامه نگین ایران، سال ششم، شماره ۲۴، بهار ۱۳۷۸، ص ۸۳.
[۴]. همان.
[۵]. حسین علایی، روند جنگ ایران و عراق، جلد ۲، تهران: نشر مرز و بوم، ۱۳۹۱، ص ۵۵.
[۶]. همان.
[۷]. پل خیبر را چه کسی ساخت، سایت مشرق، ۷ اسفند ۱۳۹۱.
[۸]. پشتیبانی و مهندسی جهاد در جنگ به روایت تصاویر، فصلنامه نگین ایران، شماره ۵۱.
انتهای پیام
