به گزارش سرویس دینی جام نیوز، درباره شماره آیات قرآن مجید اقوال مختلفی نقل شده است؛ مانند این‌که برخی گفته‌اند مجموع آیات قرآن بیش از شش هزار آیه است،[۱] ولی عدد صحیح آیات، طبق روایت کوفی‌ها که صحیح‌ترین روایات است، ۶۲۳۶ آیه می‌باشد[۲] که ابو عبد الرحمن سلمی از حضرت علی(علیه السلام) نقل کرده است.[۳] اما دلایلی وجود دارد که منجر به برخی اختلافات در تعداد آیات شده است که از آن جمله می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:

۱. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)، گاهی به علت پیوستگی مطلب‏، آیه را بدون وقفه می‌خواند و به آیه دیگر وصل می‌فرمود و یا به علت تمام شدن یک مطلب‏ در وسط آیه توقف می‌کرد؛ در نتیجه، این توهّم پیش می‌آمد که آیه تمام شده است و یا بالعکس. این امر، باعث اختلاف روایات در شماره‏ آیات‏ قرآن شده است؛ به همین جهت، نظر صحیح در مورد شماره‏ آیات‏، به صحت و استواری روایت آن بستگی دارد.[۴]

۲. در مصاحف مختلفی که عثمان به اطراف فرستاد هیچ‌گونه علامتی به کار نرفته بود و در شهرهای مختلف به قرائت‌های مختلف اتکاء می‌شد و آن اختلاف قبلی در مصاحف به این‌جا نیز رخنه کرد.[۵]

سیوطی در اتقان گفته است: «مسلمانان اجماع دارند قرآن دارای شش هزار آیه است. آن‌گاه در رقمی که افزون بر این عدد است اختلاف کرده‌اند». وی می‌گوید: «سبب اختلاف در عدد آیات این است که پیامبر(صلی الله علیه و آله) بر سر هر آیه‌ای که می‌رسید از خواندن باز می‌ایستاد تا جبرئیل جای آن‌را مشخّص کند و هنگامی که محلّ آن‌را [به وسیله جبرئیل که به او ابلاغ می‌کرد] می‌فهمید آن‌را برای تمام کردن وصل می‌کرد به آیه قبل، در آن هنگام شنونده گمان می‌کرد فاصله‌ای در بین نیست».[۶]

طبرسی در فنّ اوّل از دیباچه تفسیر مجمع البیان در تعداد آیات قرآن و سود شناختن آن می گوید: «باید دانست رقمی را که اهل کوفه در شماره آیات گفته‌اند صحیح‌تر از اعدادی است که دیگران گفته‌اند و زنجیره سندش برتری دارد؛ چون آنان از امیرالمؤمنین علی ابن ابی‌طالب(علیه السلام) گرفته‌اند».[۷]

امروز تقریباً بیشتر آیات قرآنی از نظر شماره به طریق کوفیان است که ابو عبد الرحمن سلمی از امام علی(ع) نقل کرده است.[۸]

گفتنی است؛ سوره قیامت در مکّه نازل شده و قاریان کوفه که در رأس آنان امیرالمؤمنین علیّ بن ابی‌طالب(ع) است، عدد آیات این سوره را ۴۰ و دیگران ۳۹ دانسته‏اند. قرّاء کوفه در آیه «لِتَعْجَلَ بِهِ»[۹] اختلاف کرده ‏اند.[۱۰]

پی نوشتها:

[۱]. درباره آگاهی از این اقوال ر.ک: سیوطی، جلال الدین، الإتقان فی علوم القرآن، ج ‏۱، ص ۲۳۳ – ۲۳۴، بیروت، دار الکتاب العربی‏، چاپ دوم، ۱۴۲۱ق؛ میر محمدی زرندی،‏ سید ابو الفضل، بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، ص ۹۶ – ۹۷، قم، مؤسسه النشر الاسلامی‏، چاپ اوّل‏، ۱۴۲۰ق.

[۲]. سخاوی‏، علی بن محمد بن عبد الصمد، جمال القراء و کمال الإقراء، ج ‏۲، ص ۵۶۰، بیروت، مؤسسه الکتب الثقافیه،‏ چاپ اوّل‏، ۱۴۱۹ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏۱۰، ص ۶۱۴، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص ۵۷۰، تهران، امیر کبیر، چاپ سوم‏، ۱۳۶۹ش.

[۳]. الإتقان فی علوم القرآن، ج ‏۱، ص ۲۳۴ – ۲۳۵؛ حسینی جلالی‏، محمد حسین، دراسه حول القرآن الکریم، ص ۴۷، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ‏ چاپ اوّل‏، ۱۴۲۲ق.

[۴]. ر. ک: حجتی، محمد باقر، تاریخ قرآن کریم، ص ۶۶ – ۷۲ و ۸۱ – ۸۲، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم‏، ۱۳۷۲ش.

[۵]. تاریخ قرآن، ص ۵۷۰؛ عظیم‌زاده، فائزه، رضی، بی بی سادات، پویازاده‏، اعظم، نگرشی نوین بر تاریخ و علوم قرآنی، ص ۳۹، تهران، بنیاد قرآن‏، چاپ اوّل‏، ۱۳۸۰ش.

[۶]. الاتقان فی علوم القرآن، ج ‏۱، ص ۲۳۳.

[۷]. مترجمان، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق، ستوده، رضا، ج ‏۱، ص ۱۵، تهران، فراهانی، چاپ اول، ۱۳۶۰ش.

[۸]. نگرشی نوین بر تاریخ و علوم قرآنی، ص ۳۹.

[۹]. قیامت، ۱۶.

[۱۰]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏۱۰، ص ۵۹۴، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

شفقنا