به گزارش خبرنگار مهر، سفر معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور فرصتی بود تا اساتید دانشگاه، فعالان تشکل های غیر دولتی، مسئولان محیط زیست واحدهای صنعتی و اداری، اصحاب رسانه و محققان در کنار مسئولان دولتی به تشریح دغدغه های خود در حوزه محیط زیست استان بپردازند.

دغدغه هایی که به تعبیر کارشناسان اغلب در جلسات و نشست های هم اندیشی در حد درج در کاغذ ها باقی مانده و به تدبیر اجرایی و عملیاتی نمی رسد.

هر چند انتظار از سفر معصومه ابتکار برای ارائه وعده های عملیاتی و پاسخگویی قاطع در خصوص این مشکلات بالا بود اما در عین حال بررسی برخی مشکلات زیست محیطی در استان نشان داد که اردبیل ییلاق ایران زمین نه تنها در آینده نزدیک نخواهد توانست این عنوان را یدک بکشد بلکه در برخی چالش های خود به خط قرمز رسیده و در وضعیت اورژانسی است.

نشست 1.5 متری دشت اردبیل

از جمله مهمترین این مشکلات وضعیت منابع آبی سه دشت اردبیل، مغان و مشگین شهر است که در سال های اخیر برداشت نادرست از منابع آبی، حفر چاه های متعدد، کاشت محصولات آب بر کشاورزی و مدیریت ناصحیح مصرف آب در بخش شرب و صنعت موجب شده است ناله های دشت اردبیل به گوش محققان و دوستداران محیط زیست برسد.

تا جایی که مدیر گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی استان فرصت سفر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست را برای طرح این موضوع مغتنم دانست و با وجود مهلت پنج دقیقه ای که برای صحبت داشت تلاش کرد وضعیت بحرانی دشت اردبیل را برای متولیان و تصمیم گیران ترسیم کند.

ابراهیم فتایی در نشست مشترک با روسای دانشگاه، مسئولان HSE صنایع و تشکل های غیر دولتی محیط زیست تصریح کرد: استفاده بی رویه از منابع آبی این دشت در سال های گذشته موجب شده خطر فرونشست پیش بینی شود.

وی با بیان اینکه طبق مطالعات صورت گرفته فرونشست 1.5 متری این دشت انتظار می رود، اضافه کرد: باید نسبت به ممانعت از این معضل اقدام جدی صورت گیرد.

این دغدغه البته از سوی تمامی متولیان و مسئولان استانی نیز طرح شده است. اما نکته قابل توجه اقدام و تصمیم قاطع برای ممانعت از این بحران است. بحرانی که در وهله اول مدیریت آبی و در کنار آن به اصلاح الگوهای کشت کشاورزی نیازمند بوده و با این وجود تاکیدات فتایی نیز با اخطار مکرر مجری برنامه مبنی بر اتمام زمانش راه به جایی نبرد و به اظهارات کلی ابتکار انجامید.

آلودگی عیان واحدهای صنعتی اردبیل

موضوع دیگر مدیریت منابع آبی و محیط زیستی در مرکز استان و دشت اردبیل آلاینده های صنعتی و کشاورزی است.

هرچند تاکید مسئولان استانی و کشوری به مدیریت سموم کشاورزی و کاهش قابل توجه مصرف کودهای شیمایی است و در عین حال معاون رئیس جمهور از اهرم های قانونی مقابله با واحد صنعتی آلاینده می گوید اما در عمل در یک استان کوچک به لحاظ جمعیتی و جغرافیایی به سادگی واحدهای صنعتی آلایندگی خود را پیش می برند و کسی هم نیست که به اعتراضات موجود پاسخ دهد.

فتایی در این خصوص تصریح کرد: در شمال استان ارس آلوده به سموم شیمیایی است و حتی آلودگی از کشورهای دیگر مانند ارمنستان نیز در این رودخانه منتقل می شود.

این استاد دانشگاه مشکل اساسی دیگر محیط زیست استان را آلودگی فاضلاب های شهرک های صنعتی به فلزات سنگین برشمرد و گفت: حتی در نمونه برداری دانشجویان محیط زیست اختلال ایجاد می کنند.

فتایی با یادآوری مرگ میلیون ها ماهی رودخانه قره سو به دلیل آلودگی فاضلاب تصفیه خانه اردبیل، تصریح کرد: مقرر شده بود که تصفیه خانه شهرک صنعتی شماره دو آب دو تالاب را تامین کند که در عمل نتیجه عکس از این ایده گرفتیم.

تاکیدات فتایی و در خواست وی برای بازنگری در اعتبارات زیست محیطی استان البته مورد موافقت قرار نگرفت و به صورت دوستانه شنیده شد.

این استاد دانشگاه با تاکید به اینکه در بحران ها کمتر از آذربایجان شرقی و غربی مشکل نداریم نتوانست با وجود ترسیم شرایط نظر مساعدی در بازنگری اعتبارات جلب کند.

تهدید منابع آبی 400 هزار نفر در شمال اردبیل

در عین حال در جلسه شورای اداری با حضور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مدیر دو دستگاه اجرایی آب منطقه ای و جهاد کشاورزی فرصت ایراد نظرات و دغدغه های خود را داشتند. دغدغه هایی که البته در پایان جلسه برای رفع و رجوع آن پیشنهاد و تصمیم گیری عنوان نشد و صرفا شنیده شدتا در زمانی نامشخص پاسخ یابد.

تکان دهنده ترین این دغدغه بحران آبی در شمال استان است که به تعبیر نماینده مردم گرمی در مجلس شورای اسلامی به یک موضوع امنیتی تبدیل شده است.

مدیر عامل آب منطقه ای استان اردبیل با بیان اینکه رود ارس آب شمال استان را به دلیل نبود حتی یک چاه تامین می کند، از تهدید منابع آبی 400 هزار نفر گفت.

داوود نجفیان  تصریح کرد:با وجود اجرای شبکه مغان در شمال استان  مهمترین منبع آبی این منطقه یا همان رود ارس رو به خشکی است.

وی با بیان اینکه همیشه گمان می رفت این رود هیچ وقت خشک نمی شود، اضافه کرد: امسال قبل از اجرای حتی برخی پروژه های آبی شاهد خشکی تنها منبع  آبی شمال استان هستیم.

به گفته نجفیان آب شرب، کشاورزی و دام 400 هزار نفر از طرق این رود تامین می شود و امروز به حجم مرده سد ارس رسیده ایم.

مدیر عامل آب منطقه ای استان تاکید کرد: مجبور شدیم برای رفع بی آبی حجم مرده سد ارس را باز کنیم و تا هفت روز دیگر به سطح مرده سد خواهیم رسید.

وی با بیان اینکه اگر باران نبارد امکان آبیاری و تامین آب نخواهیم داشت، اضافه کرد: تلاش کردیم خروجی زهکشی ها را مدیریت کنیم و در حال حاضر خروجی زهکشی در این منطقه به صفر رسیده است.

نجفیان با یادآوری استفاده 90 میلیون متر مکعب از آب زهکشی تصریح کرد: برای اولین بار آبیاری شبانه در این منطقه اجرا شد و حتی مشترکینی با راندمان بالا داشتیم.

مدیر عامل آب منطقه ای استان معتقد است با وجود تمامی تلاش ها در کشت اول مشکل داشتیم و در حال حاضر 30 هزار هکتار از اراضی این منطقه در وضعیت بحرانی است.

حفر 400 حلقه چاه غیر مجاز در اردبیل

هر چند به گفته نجفیان دلیل اصلی خشکی ارس کاهش بارندگی است در عین حال وی تاکید دارد که در سال های اخیر 400 حلقه چاه غیر مجاز در این استان حفر شده و سوال این است که چرا در این مقطع کنترل و نظارتی در حفر چاه ها صورت نگرفته تا وضعیت به حدی بحرانی شود که امروز رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان از رسیدن آب دهی چاه ها از 20 متر به 120 متر بگوید؟

به تعبیر مسئولان اغلب این چاه ها برای مصارف کشاورزی حفر شده و هر کشاورزی فقط زمین خود را دیده و تن دشت های اردبیل و مغان و مشگین شهر با این خودخواهی ها و عدم نظارت ها زخمی شده است.

امروز البته پیشنهاد عدیل سروی برای خروج از این بحران خرید آب و تامین آب فراحوزه ای است. تا از همان مسیری که کشاورز اردبیلی گوجه فرنگی، هندوانه و سیب زمینی را با صرف آب زیاد تولید کرده و روانه آذربایجان می کند، نهایت تدبیر ما خرید 9 میلیارد متر مکعب آب مازاد این کشور باشد.

در عین حال مشخص نیست که چرا در سال های اخیر کشور آذربایجان توانسته به سادگی در کنار تامین نیازهای خود به آب مازاد دست یابد و اردبیل که همواره با بیان اینکه قطب کشاورزی کشور است مایه فخر فروشی مسئولان بوده امروز به آب استان ها و کشورهای دیگر نیاز پیدا کرده است؟ این حلقه مفقوده به تعبیر ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به مدیریت ناصحیح مصرف بر می گردد.

ابتکار معتقد است آب تهران از 10 جا تامین شد و باز مشکل داشتیم و تامین آب فراحوزه ای یک تصور مکانیکی است. در واقع در  جلسه شورای اداری استان تنها پیشنهاد طرح شده به سازمان حفاظت محیط زیست مورد پذیرش قرار نگرفت و بار دیگر مشکلات آبی اردبیل را در دور تسلسل کارشناسی ها انداخت.

چاره ما صنعت است

در این جلسه البته استاندار اردبیل با تاکید به بروز بیماری های زیست محیطی بار دیگر نیاز اردبیل به توسعه صنعتی را مطرح کرد.

مجید خدابخش که از بدو تصدی گری خود در استانداری اردبیل به دو مقوله صنعت و سرمایه گذاری تاکید داشته است، تصریح کرد: به دلیل نبود واحدهای صنعتی دانش آموختگان مهندسی و ریاضیات استان را ترک می کنند و به همین دلیل اردبیل برای خلق ثروت و ارزش افزوده چاره ای جز توجه به صنعت ندارد.

وی با بیان اینکه با توجه به محور قرار دادن کشاورزی و گردشگری زمانی اردبیل مشکلات تعارض با محیط زیست نداشت، اضافه کرد: با این وجود در سال های اخیر استفاده نادرست از منابع موجب بروز برخی معضلات زیست محیطی در استان شده است.

هر چند انتظار می رفت برای رفع مشکلات زیست محیطی استان و جلوگیری از بروز همان بیماری هایی که خدابخش به آن تاکید دارد پیشنهاداتی در این جلسه مطرح شود اما در نهایت جمع بندی جلسه به ارائه یک پیشنهاد از سوی معاون رئیس جمهور خلاصه شد.

اینکه دانشگاه ها ظرفیت زیستی اردبیل را مطالعه کنند و بهره گیری از منابع زیست محیطی بر اساس طرح آمایش باشد. اما نکته اینجاست که شاید حتی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز در جریان نیست که طرح آمایش اردبیل فعلا در کاغذها باقی مانده و برنامه های استراتژیک توسعه اردبیل در کنار نظریه توسعه پایه پیشنهادی در سال جاری به مرحله اجرا نرسیده است و به نظر نمی رسد از سوی هیچ دستگاهی نیز مورد توجه واقع شده باشد.

سمن هایی که در روز نشست فعال می شوند

حضور متولیان محیط زیست کشور که همزمان با نهمین نشست سازمان های غیر دولتی ایران بود فرصتی برای بررسی سازمان های مردم نهاد محیط زیست نیز فراهم کرد.

مطابق اظهارات مسئولان محیط زیست استان فقط پنج سمن در استان مجوز دارند که از این تعداد یک مورد فعال است.

 هر چند نمایندگان سمن ها در نشست مشترک با معصومه ابتکار به طرح دغدغه های خود پرداختند اما در نهایت مطالبه اصلی سمن ها در جلب اعتماد دولت و کمک های حمایتی معنوی و مالی باز به زمان دیگری موکول شد. بطوریکه ابتکار از بررسی طرح مجوز گیری ساده تر سمن ها گفت و تاکید کرد تلاش می کنیم فضای فعالیت سمن ها فراختر شود.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دیده بانی، تیم سازی و جلب مشارکت مردمی را از انتظارات دولت تدبیر و امید از سمن ها دانست و افزود: دولت نظر مثبتی به فعال سازی و احیای سمن ها دارد.

کارخانه ای که افتتاح نشد

موضوع قابل توجه دیگر عدم بازگویی و حتی اشاره محیط زیستی ها به پروژ کارخانه زباله سوز بود که قرار بود در سفر رئیس جمهور با حضور معصومه ابتکار افتتاح شود. موکول شدن سفر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به زمان دیگر رسانه ها و مسئولان را منتظر افتتاح این کارخانه که وعده آن از سوی استاندار نیز داده شده بود گذاشت.

این کارخانه البته افتتاح نشد و در سفر ابتکار حرفی از آن هم به میان نیامد تا بار دگیر نواهای ناموزون برنامه های محیط زیستی اردبیل نظم موزون طبیعت آن را شگفت زده کند.

اردبیل در آب، خاک، زباله و آلاینده و تهدید گونه های گیاهی و جانوری دچار بحران است. بحرانی که راه حال آن باید از جلسات هم اندیشی و کاغذ پاره ها بیرون کشیده شود و با یک انسجام به اجرا برسد. تا به تعبیر ابتکار تجربه ارومیه در اردبیل تکرار نشود.