طراحی‌ای که طی سال‌های اخیر به غربی و رومی گرایش پیدا کرده و اگر اقدامی برایش نشود، می‌تواند هویت معماری ایرانی را در کلانشهر تهران به گوشه‌ ای براند.

مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران بارها بعد از فعالیت کمیته نما تأکید کرد: قصد نداریم روش و الگوی خاصی را در نمای ساختمان‌ها پیاده کرده و دست طراحان را ببندیم بلکه هدف اولیه سامان و نظم بخشی به نمای ساختمان‌هایی است که منظر شهر را مغشوش و ناآرام کرده‌اند و این اتفاق نیازمند فرهنگسازی و حرکتی منسجم و آرام است. سهیلا صادق‌زاده این را هم گفته بود که در این راستا تلاش می‌شود طراحان و سازندگان بنا به سمت معماری ایرانی- اسلامی سوق داده شوند.

• آرامش معماری ایرانی - اسلامی

خانه‌های تاریخی و ارزشمند هنوز هم در مناطق 11و 12تهران که هسته مرکزی و تاریخی پایتخت هستند، وجود دارند؛ حتی اگر گرد فرسودگی بر بخشی از این مناطق نشسته باشد. برای گسترش و حفظ هویت تاریخی معماری پایتخت به‌ویژه در هسته مرکزی قرار است طرحی با عنوان «ارائه الگوی مسکن با رویکرد معماری ایرانی-اسلامی» در مناطق 11و 12اجرایی شود. اجرای این طرح بعد از بیانات مقام معظم رهبری و تأکید شهردار تهران در دستور کار قرار گرفت و مطالعاتش از ابتدای سال گذشته آغاز شد و احتمالا تا پایان امسال نیز ادامه داشته باشد. به گفته صادق‌زاده این طرح تصمیم دارد آنچه را که برگرفته از معماری ایرانی- اسلامی و درنظرداشتن محرمیت و نامحرمی و مجزا بودن بخش خصوصی، نیمه خصوصی و عمومی خانه است را در ظرف زمانی و با شرایط امروز و سلیقه مخاطب، پیوند دهد.

تیم مطالعاتی این پروژه بیش از 100پلان تاریخی را در مناطق 11و 12بررسی و مترکشی دقیق کرده تا به ارتباطات و سلسله مراتبی که درمیان بخش‌های مختلف خانه وجود دارد، دست یابد تا با پشتوانه مطالعاتی سی و اندی ساله در حوزه معماری ایرانی‌-‌اسلامی به نتایج درست و دقیقی درحوزه اجرا برسد. عبدالرضا گلپایگانی، مدیرفنی طرح پژوهشی این پروژه که تیم همکارش سابقه فعالیت در بافت تاریخی را دارند معتقد است این طرح درصورت اجرای موفق، تأثیرات مثبت و قابل توجهی در نمای ساختمان‌ها نیز خواهد‌گذاشت.

این طرح قرار است به‌صورت پایلوت در محله‌هایی از دو منطقه تاریخی تهران اجرایی شده و درصورت لزوم درخصوص دیگر مناطق دارای پتانسیل نیز اجرا شود. هرچند که پیاده کردن این الگو در کل مناطق تهران هدف اصلی و نهایی طرح است اما به‌گفته مدیرکل ساختمان و معماری شاید راهکارهایی که بعد از اتمام طرح مطالعاتی استخراج می‌شود در قالب ضوابط الزام آور قرار نگیرد و در اختیار طراحان گذاشته شود؛ همانگونه که اکنون نیز تعدادی از طراحان چنین مواردی را در ساخت بنا رعایت می‌کنند. تفکیک فضاهای عمومی و خصوصی و همه آنچه به‌عنوان معماری ایرانی از آن یاد می‌شود، ‌نتیجه‌اش بناهایی بوده که به‌معنای واقعی محل سکنی و آرامش است؛ چیزی که تقریبا امروز در بیشتر طراحی‌ها وجود ندارد. گلپایگانی تأکید می‌کند که باید آنچه به‌عنوان نشانه‌ها و خصوصیات معماری ایرانی از آن یاد می‌شود در ظرف درست و بجایی قرار گیرد. به همین دلیل این طرح تلاش می‌کند با مطالعات دقیق و همچنین با انجام بررسی‌های میدانی و کسب نظر ساکنان این منطقه کار را پیش ببرد تا اجرای این الگو به درستی پیش رفته و تأثیر مطلوبی داشته باشد.

• نوسازی بافت فرسوده با نگاه به ملاحظات تاریخی

600هکتار از مساحت منطقه 12را بافت فرسوده تشکیل می‌دهد. این میزان در میان مناطق 22گانه رتبه اول را دارد اما از بابت مقدار نوسازی وضعیت این منطقه روی دیگر سکه است که از دلایل آن ضوابط قرارگیری برخی محله‌ها در فهرست ثبت شده میراث فرهنگی است. با این حال شهرداری این منطقه تسهیلات تشویقی برای نوسازی املاک فرسوده با توجه به‌خصوصیات هر محله درنظر گرفته و مهم‌تر اینکه ملاحظات تاریخی و توجه به هویت معماری ایرانی را نیز در این نوسازی‌ها لحاظ کرده است. محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر نیز پیش از این گفته بود معماری خانه‌های تهران نه‌تنها در نمای بیرونی که در طراحی داخلی نیز از نشانه‌های ایرانی فاصله گرفته است؛ معماری ایرانی که به گفته برخی از صاحب‌نظران نمی‌توان آن را از خصوصیات اسلامی بودن که قرن‌هاست با آن آمیخته جدا کرد. معماری همراه و ممزوج شده با عناصر طبیعی و به گفته محمد حجت استاد برجسته این حوزه، شهر اسلامی شهری است که حق‌النفس، حق‌الله، حق‌الناس و حق طبیعت در آن رعایت شده باشد و کیفیت روابط چهارگانه انسان در آن تنظیم شده باشد.