با اینهمه بنظرم در اسکار 87 و در در دوره‌ای که سینما حقیقتا از هنر خالص دست خالی مانده و بیشتر به سیاست ورزی روی آورده؛ بهتر از دوره‌های قبلی عمل کرد. فقط کافی است یک نگاه موجز به چند دوره اخیر اسکار بیندازیم تا ببینیم سهم سینمای واقعی چقدر بوده و سهم سینمای سیاسی چه مقدار؟

در اسکار 82 در سال 2010 در میان آثار شاخص و خوبی مانند آواتار، منطقه 9 و انیمیشن بالا، فیلم قفسه درد( میدان بلا) ساخته کاترین بیگلو برنده اسکار بهترین فیلم سال شد.

"قفسه درد" در حالی فیلم‌های محبوبی مانند آواتار و یا کارتون خوش ساخت بالا(UP)را شکست داد که هیچ‌گونه برتری هنری و یا فنی و تکنیکی نسبت به دیگر نامزدهای دریافت اسکار بهترین فیلم سال در سال 2010 نداشت.

ضمن اینکه حتی وارد شدن نام این فیلم در لیست نامزدهای بهترین فیلم در اسکار 82 شوک بزرگی برای عمده سینما دوستان و منتقدان بود.

اما در نظر بگیرید که بین سالهای 2008 تا 2010 به هرحال حضور نظامی آمریکا در عراق از عمده‌ترین چالش‌ها و دغدغه‌های بین‌المللی و همچنین دعواهای داخلی آمریکایی‌ها به شمار می‌آمد.

قفسه درد به عنوان یک اثر تبلیغاتی -داستانی؛ نشان می‌دهد؛ سرباز آمریکایی یک جان برکف جهانی است. او به عراق رفته تا نجات بخش باشد! اسکار در تاریخ پرافتخار خود اتفاقات عجیب و غیرقابل باوری را نیز رقم زده که یکی از بدترین آنها همین برنده شدن فیلم قفسه درد در دوره هشنادو دومش بود.

در اسکار83 در سال 2011 فیلم سخنرانی پادشاه ساخته تام هوپر  و در اسکار 84 در سال 2012 فیلم آرتیست  ساخته کارگردان فرانسوی میشل هازاناویشز جوایز اسکار بهترین فیلم را از آن خود کردند.

اگر اسکار 83 و 84 کمی تا قسمتی زبان حال سینمای حقیقی بود، اما اسکار 85 و اسکار 86 بازهم نتیجه نهایی رجوع به "قفسه درد" بود.

در اسکار 85 در سال 2013؛ فیلم آرگو ساخته بن افلک در میان بهت و حیرت همگان برنده اسکار بهترین فیلم سال شد. پیش از آن نیز در گلدن گلوب 70 همین فیلم عنوان بهترین فیلم سال را بدست آورده بود. آرگو یک تریلر معمولی و متوسط بود و دیگر هیچ.

 چنین فیلمی به دلایل سیاسی و بین‌المللی و فقط به خاطر اهمیت و بعد رسانه‌ای، تجاری، هنری و اعتباری اسکار و گلدن گلوب بود که موجه شناخته شد وگرنه حقیقتا آرگو در بین نامزدهای دیگر بهترین فیلم سال مانند زندگی پی ساخته آنگ لی و یا دفترچه امید بخش به کارگردانی دیوید او.راسل و حتی فیلم عشق ساخته میشائیل هانکه یک کار دبیرستانی نیز به حساب نمی‌آمد.

موج ایران هراسی و ایران ستیزی بین سالهای 2008 تا 20012 چنان بود که باید آرگویی ساخته می‌شد و به تبع آن این نوع هراس به جلوه‌گری جهانی نیز می‌رسید.

• آرگو بد است ما چه کنیم؟

در اسکار 86 در سال 2014 فیلم 12 سال بردگی ساخته استیو مک کوئین عنوان بهترین فیلم سال را بدست آورد. این فیلم حقیقتا اثری خوش ساخت بود اما نگاهی به دیگر نامزدهای قدرتمند مانند فیلم جاذبه ساخته آلفونسو کوران نشان می‌دهد برای خوشایند طبقه‌ای خاص از حاکمیت آمریکا و همچنین بخشی از پارلمان اروپا و سردمداران سیاسی ضد نژادپرستی؛ و برای پیشبرد برخی از شعارهای تبلیغاتی و سیاسی؛ 12 سال بردگی بر دیگر نامزدها به ویژه بر جاذبه ترجیح داده شد.

• استیو مک کوئین: باید فیلمی ضد نظام برده‌داری می‌ساختم

در اسکار 87 در سال 2015 اما 8 رقیب شانه به شانه هم رقابت کردند که حضور یک فیلم جنگی به نام تک تیرانداز آمریکایی ساخته کلینت ایست وود شهیر این شائبه را پدید آورد که مبادا بازهم داستان سال 2010 تکرار شود و تک تیرانداز آمریکایی به یک قفسه درد دیگر تبدیل شود.

• تک تیرانداز آمریکایی؛ تلخک جنگ و بازی تقدیر

البته باید اذعان کرد تک تیرانداز آمریکایی فیلمی حرفه‌ای و تابع قواعد ژانر است. یک تریلر اقتباسی در ژانر جنگی که براساس یک رویداد واقعی ساخته شده است.

با اینهمه اسکار 87 خرق عادت کرد و اگرچه در این چند سال حقیقتا سینمای شاخص به اندازه انگشتان 2 دست هم نبود اما حداقل فیلم‌هایی مانند هتل بزرگ بوداپست، پرنده‌باز، پسربچگی و حتی درام تاریخی اجتماعی "بازی تقلید" همگی در حد و اندازه‌های یک فیلم اسکاری قرار می‌گرفتند.

به هرحال بضاعت سینما در این چند سال اخیر همین اندازه بود و چقدر خوب که در اسکار امسال یک فیلم متعلق به بدنه سینما و برخاسته از یک ژانراصیل یعنی درام اجتماعی با مخلوطی از دلبستگی ژانر فانتزی و کمدی سیاه به نام پرنده باز برنده اسکار بهترین فیلم 2015 شد.

"پرنده باز" فیلمی با همین خصوصیات ذکر شده بود. در واقع در حالیکه تک تیرانداز آمریکایی به عنوان پرفروش ترین فیلم جنگی تاریخ آمریکا؛ یک رقیب جدی برای کسب اسکار بود، اعضای آکادمی نه به سیاست که به سینما رای دادند.

• تصاویری از فیلم پرنده باز ساخته آلخاندرو گونزالس اینیاریتو برنده اسکار بهترین فیلم سال 2015

با اینهمه همچنانکه در بالا ذکر کردم تعلق خاطر سینما به سیاست و برعکس آن دیگر تبدیل یه یک ژانر! شده است و به هیچ وجه از آن گریزی نیست. باید خوشبین باشیم و امیدوار باشیم که تولیدات سینما به اوضاع سابق و دوران طلایی خویش برگردد. بدینگونه است که دیگر کمتر می‌شود هنر اصیل را زیر سایه سیاست پنهان نمود. چرا که سینما قرار بوده بیان حقیقت و زیبایی و زشتی زندگی باشد. در تعاریف زیرساخت‌ها و تئوری‌های ذاتی و وجودی هنرهفتم؛ مبنای سینما روایت کرامات انسانی است. اما طبیعی است که هر هنری به جاده صاف و منتهی به نور ممکن است یا نرسد و یا اینکه گاهی در طی طریق ممکن است به دلایل گوناگون به جاده خاکی سرکی بکشد. سینمای راستین و هدفمند انسان ساز است و باعث تکرار همان کرامات انسانی خواهد شد.

*این یادداشت مورخ 9 اسفند 93 در همشهری کار شده است.