چندی قبل زمزمه‌هایی مبنی بر افزایش 5درصدی استخدام‌ها در دستگاه‌های دولتی مطرح شد که البته به نتیجه نرسید. در بی‌توجهی دستگاه‌های مسئول به اجرای قانون، معلولان اما به استخدام همان 3درصد هم راضی هستند. تصویب قانون جامع حمایت از معلولان مهم‌ترین روزنه باقیمانده برای این افراد است؛ مسیری که مورد توجه مسئولان بهزیستی هم قرار گرفته است.

معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی در گفت‌وگو با همشهری از پیگیری تصویب مجازات دستگاه‌های دولتی که به قانون جامع حمایت از معلولان مبنی بر افزایش 3درصد استخدام معلولان عمل نمی‌کنند، خبر می‌دهد. دکتر حسین نحوی‌نژاد با اشاره به اینکه در اصلاحیه تنظیم شده جدید این قانون مجازات دستگاه‌های دولتی که این قانون را اجرا نکنند پیشنهاد شده، توضیح می‌دهد: «استنکاف دستگاه‌های دولتی در استخدام معلولان شرایط سختی را برای اشتغال این افراد به‌وجود آورده است.

به‌عنوان مثال، آموزش و پرورش با شرایطی که برای استخدام معلمان درنظر گرفته عملا راه ورود معلولان به این وزارتخانه را بسته است. موضوع مجازات دستگاه‌های دولتی به اصرار نمایندگان مردم در خانه ملت و پیگیری‌های مسئولان سازمان بهزیستی در این اصلاحیه گنجانده شد تا موانع بر سر اشتغال معلولان کمتر شود.» هنوز جزئیاتی از مجازات‌های پیشنهاد شده اعلام نشده اما گفته می‌شود این مجازات‌ها شامل اعمال جریمه‌های مالی تا انفصال از خدمت می‌شوند.

• حمایت از استخدام

قائم‌مقام توانمندسازی بهزیستی نیز با تأکید بر اینکه این قانون هنوز به‌طور کامل اجرا نشده، می‌گوید: «سالانه حدود 300 تا 800 معلول در دستگاه‌های دولتی مشغول به‌کار می‌شوند که تا‌کنون حدود 24هزار معلول به استخدام دستگاه‌های دولتی درآمده‌اند.» قاسم عبدالله‌زاده با بیان اینکه خود اشتغالی یکی از راهکارهای بهزیستی برای حمایت از معلولان است، توضیح می‌دهد:

«یک‌چهارم نیروهای مراکز تابعه سازمان بهزیستی از معلولان هستند. اما به‌کارگیری آنها نباید فقط در دستگاه‌های دولتی پیگیری شود. بخش خصوصی هم باید به آنها توجه کند. همه باید به این فهم برسیم که معلولان جزئی از جامعه هستند. الان کارفرمایان به شرط استخدام معلولان تا 5 سال از پرداخت حق بیمه معاف می‌شوند و 100میلیون تومان تسهیلات با کارمزد 4درصد دریافت می‌کنند. معلولان نیز به شرط خوداشتغالی تا سقف 20میلیون تومان تسهیلات با کارمزد 4درصد دریافت می‌کنند.»

• نگاه سنگین جامعه به معلولان

دبیر فراکسیون معلولان مجلس اما انتقاد روشنی از دستگاه‌های متولی این حوزه مانند بهزیستی دارد: «با تدوین قانون جامع حمایت از معلولان پیش‌بینی کرده بودیم تمام دستگاه‌ها مشاور معلول فرهیخته داشته باشند؛ چراکه تا زمانی که معلولان به جامعه وارد نشوند، جامعه مناسب‌سازی‌ نمی‌شود و معلولان نمی‌توانند سهمی در جامعه داشته باشند و به تکامل برسند.خود دستگاه‌های متولی باید به معلولان بها بدهند تا دیگر دستگاه‌ها هم این کار را انجام دهند. زمانی که این کار انجام شود بقیه دستگاه‌ها هم می‌دانند که می‌شود این افراد را به‌کار گرفت.

اما در عمل شاهد هستیم که مشاغل نه‌چندان مناسب با معلول به وی داده می‌شود ولی در آمار اعلام می‌شود که فلان مقدار به معلولان کار داده‌ایم. الان با شرایطی روبه‌رو هستیم که آموزش و پرورش شرایطی را می‌گذارد که معلولان نتوانند به این سازمان وارد شوند.»

احمد فدایی یکی از دلایل عدم‌اشتغال معلولان را عدم‌انطباق شرایط معلول با شغلی که پیشنهاد می‌شود، می‌داند و می‌گوید: «باید شغل‌های معلولان با شرایط آنها همخوانی داشته باشند. الان چند درصد دستگاه‌های اجرایی از معلولان استفاده می‌کنند؟ و آیا شرایط اشتغال معلولان در جای مناسب خود هست یا نه؟‌ رقابت سالم و مناسب و برابری برای معلولان در جامعه وجود ندارد و برای ایجاد این شرایط باید شرایط و فرصت مناسب و برابر با افراد دیگر برای دستگاه‌ها تعریف شود.»

تا‌کنون هیچ دستگاهی در کشور با اطمینان اعلام نکرده که سهم معلولان از استخدام را رعایت کرده است. شاید تعیین مجازات قانونی راهی برای پایان این قانون‌شکنی باشد. البته قانون جامع حمایت از معلولان اگر تا قبل از ارائه لایحه بودجه سال97 به مجلس تعیین تکلیف نشود، باز هم برای یک سال دیگر روی زمین خواهد ماند.

• برخی تکالیف دولت در حوزه معلولان

اختصاص حداقل 3درصد از مجوزهای استخدامی ‌رسمی،‌پیمانی و کارگری به افراد معلول واجد شرایط.

اختصاص حداقل 60 درصد از پست‌های سازمانی تلفنچی به افراد نابینا، کم بینا و معلولان‌جسمی.

تأمین حق بیمه سهم کارفرما توسط بهزیستی و پرداخت آن به‌کارفرمایانی که افراد معلول را به کار می‌گیرند.

پرداخت تسهیلات اعتباری به واحدهای تولیدی، خدماتی، عمرانی و صنفی‌و کارگاه‌های تولیدی حمایتی در مقابل اشتغال افراد معلول.

پرداخت تسهیلات اعتباری خود اشتغالی به افراد معلول.