راهنمای بعضی‌ها عقلشان است، بعضی‌ها فهمشان، بعضی‌ها توصیه اطرافیانشان و بعضی‌ها علم و دانش و بعضی‌ها مخلوطی از همه اینها. خیلی از آدم‌ها اما در کنار همه اینها به‌عنوان دستورالعمل اصلی و راهنمای اصلی زندگی‌شان به‌دنبال دستورات دینی هستند و دغدغه زندگی دینی دارند. دغدغه دارند که ببینند خدایشان چه گفته، چه دستوری داده و چه توصیه‌هایی کرده. حالا برای چنین آدم‌هایی که کم هم نیستند جملات و آیات و احادیث هرکدام معنا و ارزش خاصی دارند. برای متاهل‌ها سوره نساء احتمالا سوره آشنایی است. خداوند در این سوره کدهای دقیقی از جزئیات روابط زن و شوهرها مطرح کرده است. یکی از این کلیدواژه‌ها و کدها بخشی از آیه 19سوره نساء است که در رابطه با نحوه برخورد مردان با همسرانشان می‌فرماید: «و عاشروهن بالمعروف/ با زنانتان به شایستگی رفتار کنید». اما مصادیق این شایسته رفتار کردن چیست؟ با ما همراه باشید تا مصادیق رفتار شایسته با زنان در خانواده دینی را با هم مرور کنیم.

• مرد؛ مدیر و مسئول خانواده

مجموع آیات و روایات، مرد را مدیر خانواده معرفی می‌کند و هدایت کلی خانواده را بر عهده مرد می‌گذارد. اما در این میان در برابر اختیاری که به مرد برای مدیریت خانواده داده می‌شود مسئولیت‌هایی نیز بر عهده او گذاشته می‌شود. یکی از مهم‌ترین این مسئولیت‌ها، مسئولیت مرد در قبال همسر و فرزندان و نحوه برخورد با آنهاست. به‌جرأت می‌توان گفت اگر شما به‌عنوان مرد خانه، مدیر خانه و بالاخره پدر خانه نقش پدری و همسری خود را به خوبی ایفا کنید و به شایستگی نقش خود را عملی کنید، تا حدود زیادی سعادت و رسیدن خانواده به اهداف مورد نظر خانواده الگوی مسلمان تأمین می‌شود. این مسئولیت در حدی است که از پیامبر (ص) نقل شده: مرد، سرپرست خانواده است و (در روز قیامت) درباره آنان از او سوال می‌شود. بنابراین یکی از وظایف اصلی مرد خانه همین است که به مسئولیت‌های خود آگاهی داشته باشد و سعی کند وظایفش را به‌خوبی انجام بدهد.

• در حد توان همسرتان انتظار داشته باشید

خیلی مهم است که شما به‌عنوان مرد خانه و تکیه‌گاه همسرتان حد توانایی‌ها و قدرت جسمی و روحی او را بشناسید و در حد این توان و قدرت از او انتظار داشته باشید. اساسا در خلقت زن و مرد تفاوت‌های زیادی وجود دارد و یکی از این تفاوت‌ها ظرافت و حساسیت زنان به‌عنوان مظاهر ظرافت و زیبایی خلقت است. درحالی‌که مردها مظهر قدرت و صلابت هستند، زنان دقیقا در نقطه مقابل قرار دارند و همین می‌شود که زن و مرد یکدیگر را کامل می‌کنند. حالا با این تفاسیر شما به‌عنوان مرد خانه باید مراقب گل ظریف و حساس خانه‌تان باشید. باید از او در حد توانش انتظار داشته باشید. فرض کنید در خانه مسئولیت مراقبت و نگهداری از بچه‌ها و نظافت خانه و شستن ظرف‌ها و پختن غذا و... همه برعهده همسرتان و کار بیرون و کسب درآمد بر عهده شماست، حالا در چنین وضعیتی ممکن است در زمان خاصی از ‌ماه همسرتان به‌دلیل مشکلات زنانه و هورمونی دچار مسائل روحی و جسمی مختلفی ‌شود. در چنین شرایطی است که شما باید حد توان او را درنظر بگیرید. در کارهای خانه کمک کنید، از بچه‌ها مراقبت کنید و بار روی دوش همسرتان را سبک کنید. این یعنی شما توان و وضعیت روحی و جسمی همسرتان را می‌شناسید و مراعاتش را می‌کنید؛ یعنی رفتار شایسته.

• زنان را محترم بدارید

رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در حدیثی می‌فرمایند: «برادرم جبرئیل به من خبر می‌داد و همواره سفارش زنان را می‌کرد تا آنجا که من گمان کردم برای شوهر، جایز نیست به زنش «اف» بگوید. بدانید که شما زنان را به‌عنوان امانت خدا گرفته‌اید». ریشه اصلی رفتارهای ما نوع نگاه و زاویه دید ما به مسائل است؛ یعنی در واقع افکار ما تبدیل به اعمال و گفتار ما می‌شوند. حالا اگر قرار است شما با همسرتان رفتاری شایسته و صحیح داشته باشید پیش از هر چیز باید نگاهتان به زنان را بررسی و درصورت نیاز اصلاح کنید. افسانه‌ها و باورهای سخیف کوچک‌شمردن، تحقیر و سرزنش زنان را فراموش کنید. همسر شما انسان محترمی است که قدرت اراده و اختیار دارد و برای شما مظهر لطافت و زیبایی خداوند است. باید این ریحانه خوشبو را پاس بدارید و نگاهی محترمانه به آن داشته باشید. این نگاه اگر برای شما ایجاد شد آنگاه راه رسیدن به رفتار شایسته به همسرتان هموار می‌شود.

• نیازهای همسرتان را تأمین کنید

خانواده امانتی است که از سوی خداوند در حوزه مسئولیت مرد قرار گرفته تا نیازهای او را تأمین کرده و در یک سیستم رو به رشد و تعالی، به رشد و کمال برساند. حالا در چنین سیستمی شما وظیفه دارید تمام نیازهای همسرتان را تأمین کنید. نیازهای مالی، و حتی پشتیبانی جسمی، همگی برعهده شما هستند؛ مثلا در مورد نیازهای مالی همسرتان، شما وظیفه دارید همه نیازهای مالی او؛ از غذا و هزینه‌های جاری منزل گرفته تا کیف و کفش و لباس و... را تأمین کنید. این تأمین نیاز البته یک چهارچوب مشخص دارد و حداقل آن هم بر اساس وضعیت خانوادگی همسرتان و حد و حدود‌ش و وضعیت او در خانه پدری و نیز عرف جامعه برای یک زن است. از سوی دیگر شما به‌عنوان همسر باید به میزان کافی در خانه حضور داشته باشید و وظیفه همسری و پدری خود را ایفا کنید. تأمین نیازهای عاطفی و جنسی همسرتان نیز یکی دیگر از وظایف مهم شماست. در آیات و روایات نگاه شایسته یک مرد نگاهی زیبا و عاشقانه و بر مبنای لذت و رضایت دوطرف است. در این چهارچوب، رابطه جنسی صرفا ابزاری برای ارضای نیازهای شما نیست بلکه رابطه‌ای است که دوطرف آن باید برای تأمین نیازها و رضایت همدیگر بکوشند.

• محبت کنید

مهم‌ترین و اصلی‌ترین شاخص رفتار شایسته با همسر قطعا محبت و خوشرویی و حُسن خلق مرد در خانه با همسرش است. محبت همانند نخ تسبیحی است که دانه‌های جدا جدای خصوصیات شخصیتی شما و همسرتان را درکنار هم قرار می‌دهد و یک کل زیبا و همراه را تشکیل می‌دهد. محبت و توجه به نیازهای عاطفی زن باعث تقویت رابطه عاشقانه میان شما و همسرتان شده و پیوندهای زندگی را عمیق‌تر می‌کند و به نوعی زندگی را در برابر آسیب‌ها و خطراتی که این روزها از این سو و آن سو زندگی‌ها را مورد تهدید قرار می‌دهد واکسینه می‌کند. زنی که بداند محبوب و یگانه ملکه قلب شوهرش است در زیر و بم زندگی همراه و همقدم همسرش می‌شود و با سختی‌ها می‌سازد و همراهی می‌کند. از رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله روایت شده که فرمودند: «بهترین شما خوش‌رفتارترین شما نسبت به همسرش است و من بهترین شما نسبت به همسرانم هستم» و نیز: «بهترین مردان امت من کسانی هستند که به اهل خانه خود تعدی روا ندارند و بر آنها رحمت آرند و ستم نکنند».

• به شخصیت و استقلال فردی همسرتان احترام بگذارید

یکی دیگر از مصادیق رفتار شایسته با همسر، احترام به حوزه شخصی و حریم خصوصی او است. چیزهایی هست که حتی در زندگی بی‌مرز زناشویی هم، مرز حساب می‌شود؛ مثل استقلال مالی، مسائل شخصی خانوادگی، حوزه خصوصی مثل تلفن همراه و لپ تاپ و گپ‌های دوستانه با دوستان و... . این چیزها را باید بشناسید و رعایت کنید؛ یعنی همانطور که انتظار دارید همسرتان حوزه شخصی و خصوصی شما را رعایت کند و محترم بشمارد شما هم باید به حوزه خصوصی او احترام بگذارید. بعضی از مردها به‌دلیل شخصیت‌های وسواسی یا حالت‌های وابستگی و مشکلات دیگر، سعی می‌کنند تا جایی که امکان دارد به همسرشان نزدیک شوند و حتی روزنه‌ای هم به‌عنوان حوزه شخصی همسر باقی نمی‌گذارند. چنین حالتی به مرور باعث رنجیدگی و خسته شدن همسر می‌شود، به‌همین دلیل است که حفظ حریم شخصی همسر جزو مصادیق عاشروهن بالمعروف و رفتار شایسته به‌حساب می‌آید. لازمه این کار، اعتماد زوجین به یکدیگر و عدم مخفی‌کاری و ایجاد حساسیت در طرف مقابل است. در واقع اگر زوجین از محبت یکدیگر سیراب شده باشند، لزومی برای سرک‌کشیدن به حریم خصوصی یکدیگر نمی‌بینند.