سرویس سبک زندگی فردا: بیماری عفونی همیشه در کمین کودکان است. کودکان به دلیل فعالیت زیاد و عدم تمرکز و کنترل حرکات، بیش از بزرگسالان در معرض تماس با مواد آلوده هستند و شست‌وشوی دست‌ها نیز به مشکل اولیه می‌افزاید. بخصوص در فصل گرما، توجه به بیماری‌های عفونی و رعایت نکات بهداشتی، باعث سلامت کودک و جامعه اطراف او خواهد شد. در ادامه این مطلب را به نقل از سلامت نیوز بخوانید.
دکتر فریبا شیروانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی اطفال، درباره راه‌های ساده و پیش پا افتاده انتقال بیماری در کودکان که بسیاری از والدین فکرش را نمی‌کنند، به جام‌جم می‌گوید: کودکان ساعت‌های زیادی را کنار هم سپری می‌کنند و همین موضوع، احتمال انتقال بیماری از راه‌های تنفسی را افزایش می‌دهد.
کودکان در معرض بیماری‌های عفونی
شرایطی که احتمال انتقال بیماری در کودکان را افزایش می‌دهد، شامل موارد بسیار ساده‌ای است. زمانی که دست کودک به مواد دفعی خودش آلوده می‌شود و درست شست‌وشو نمی‌شود یا زمانی که والدین پس از شستن مواد دفعی کودک، دستشان را خوب نمی‌شویند، احتمال انتقال عفونت ویروسی مثل ویروس سرماخوردگی و باکتریال و انواع انگل‌ها وجود دارد. تماس با بدن حیوانات نیز در صورت آلوده بودن بدن حیوان به انگل‌ها و ویروس‌ها و باکتری‌ها اثر مشابه دارد. تماس با آب دهان و ترشحات بینی و دهان کودکان بیمار به صورت مستقیم یا از طریق تماس با دست آلوده این کودکان، می‌تواند بدن کودک سالم را آلوده به میکروب‌های گوناگون کند. استفاده نکردن از دستمال، هنگام عطسه و سرفه و پخش کردن ویروس‌هایی مانند آنفلوآنزا و آبله مرغان و باکتری‌هایی مانند باکتری سل نیز کودک را مقابل این ویروس‌ها و باکتری‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. علاوه بر این، تماس با وسایل مختلف و اسباب بازی‌هایی که در ظاهر تمیز به نظر می‌رسد، ممکن است باعث انتقال بیماری از کودکی به کودک دیگر شود. عوارض خوردن مواد غذایی نامطمئن در محیط خارج از مدرسه و خانه و مصرف میوه‌ها و سبزیجات شسته نشده و غیربهداشتی نیز بر کسی پوشیده نیست.
ضایعات قارچی قسمت‌های گرم و مرطوب
ضایعات قارچی در ناحیه‌های مرطوب و گرم پوست و قسمت‌هایی از پوست که تهویه مناسب ندارد و لابه‌لای انگشتان و اطراف ناخن‌ها دیده می‌شود. معمولا این ضایعات از طریق حوله و لباس آلوده منتقل می‌شود. ضایعات قارچی ممکن است پوست بدن و سر را مبتلا کند که در پوست سر، باعث ریختن مو و کچلی می‌شود. در نتیجه زمینه ایجاد التهاب و قرمزی به صورت سکه‌ای، عدم رویش مو و قطع شدن ساقه مو دیده می‌شود. درسطح پوست نیز پوسته‌پوسته شدن و خارش دیده می‌شود. اگر کودکی مبتلا به بیماری زمینه‌ای مانند ایدز، نقص ایمنی، دیابت، بیماری کلیوی و کبدی و سوءتغذیه باشد، احتمال ابتلا به بیماری‌های پوستی عفونی بیشتر می‌شود. با این حال، کنترل بهداشت مهمترین موضوع است و کودکان سالم هم در صورت رعایت نکردن بهداشت ممکن است به این عفونت‌ها مبتلا شوند.
تقویت سیستم ایمنی به کمک شیر مادر
شیر مادر، علاوه بر مواد مغذی، حاوی پره بیوتیک و پروبیوتیک است و آنتی بادی‌ها و مواد محرک رشد، ارگانیسم‌های مفید برای روده را دارند. در شیر مادر، گلبول‌های سفید مادر وجود دارد که در روده کودک فعالیت ایمونولوژیک انجام می‌دهد و از ابتلا به بیماری‌ها تا حد زیادی پیشگیری می‌کند. هنگام ابتلای مادر به یک بیماری ویروسی نیز عوامل لازم برای مقابله با آن بیماری از طریق شیر مادر به کودک قابل انتقال است. استفاده نکردن از شیشه و پستانک هم انتقال بیماری‌های عفونی و احتمال عفونت گوش را در کودک شیرخوار کاهش می‌دهد.
بوسیدن نوزادان و کودکان
بوسیدن کودکان به طور کلی برای سلامت کودک مناسب نیست. درست است که بوسیدن کودک، نشانه محبت پدر و مادر است، ولی زیاد بوسیدن کودک بخصوص هنگام بیماری حتی به مادر توصیه نمی‌شود. بهتر است، قبل از بوسیدن کودک دست و صورت با آب و صابون شسته شود و سایر نزدیکان نیز نباید صورت و لب‌های کودک را ببوسند. در صورتی که پدر ریش داشته باشد، بوسیدن ممکن است باعث خراشیدگی پوست کودک شود. در صورتی که پدر یا مادر بیمار باشند، بوسیدن کودک توصیه نمی‌شود و بهتر است از ماسک استفاده شود. رفتن کودک در سنین خیلی پایین به فضاهای بسیار شلوغ توصیه نمی‌شود و حضور مادر در کنار کودک در این مجالس ضروری است. فضاهای شلوغ ممکن است، باعث انتقال بیماری‌های ویروسی دستگاه تنفس به کودکان شود. در سنین بالاتر نیز بوسیدن کودکان ممکن است، باعث انتقال هپاتیت ب. و آ. و مونونوکلئوز عفونی شود. فارنژیت استرپتوکوکی که باعث گلودرد چرکی می‌شود، از طریق بزاق قابل انتقال است.
رعایت بهداشت در مکان‌های عمومی
در مکان‌های عمومی مثل استخر یا دیگر کلاس‌های ورزشی برای جلوگیری از انتقال بیماری چه نکاتی را باید در نظر داشت؟
در صورت وجود بیماری عفونی پوستی مانند اگزما و قارچ و تبخال در سطح پوست، رفتن به استخر توصیه نمی‌شود. در صورت وجود اگزما یا بیماری‌های اولیه پوستی، شنا کردن با اجازه پزشک ممکن است، اما کودکان قبل از ورود به استخر باید دوش بگیرند و از وسایل شخصی مانند حوله و دمپایی و کلاه شنا استفاده کنند. لباس شنا و سایر وسایل باید شسته و مقابل آفتاب خشک و برای استفاده بعدی آماده شود.
علاوه بر این، کودکان باید به طور جدی از ادرار کردن در استخر منع شوند تا باعث انتقال بیماری نشوند. ریختن آب دهان داخل استخر نیز نباید انجام شود. کودکانی که اسهال دارند، چون ممکن است دفع مدفوع در استخر داشته باشند، بهتر است تا زمان بهبود کامل از استخر استفاده نکنند. در صورت ایجاد ضایعات جدی بعد از استفاده از استخر علاوه بر عوامل عفونی ممکن است حساسیت پوستی نیز ایجاد شود که لازم است با پزشک در این باره مشورت شود.
تبخال و زگیل در سال‌های کودکی
تبخال از بیماری‌های ویروسی است که در کودکی شایع است و پوست و مخاط را درگیر می‌کند. کودکان با اولین عفونت یا ویروس تبخال، دچار تب بالا و ضایعات در دهان می‌شوند، اما دفعات بعدی عفونت در محل اتصال پوست و مخاط رخ می‌دهد و شدت کمتری دارد. افراد بزرگسالی که دارای ضایعه تبخال هستند، باید از تماس ترشحات زخم با پوست کودک بشدت احتراز و دست‌های خود را با ژل آنتی سپتیک (ضد باکتری) ضدعفونی کنند.
زگیل نیز یک بیماری پوستی است که بیشتر در پوست کودکان دیده می‌شود. این ویروس انواع مختلف دارد و می‌تواند سطح پوست بدن و دست و پا‌ها را گرفتار کند. ضایعات زگیلی به دلیل وجود این ویروس در محیط و مساعد شدن موقعیت‌هایی مثل حضور در رطوبت، ضربه مکرر به پوست یا رعایت نکردن بهداشت روی پوست شروع به رشد می‌کنند. سپس در صورت دستکاری و رعایت نکردن بهداشت به نقاط دیگر پوست منتقل می‌شوند. این ضایعات خشک هستند و در انواع صاف و پایه‌دار و گل کلمی دیده می‌شوند. زگیل‌های تناسلی هم به صورت ضایعات برجسته اطراف ناحیه تناسلی دیده می‌شوند که در کودکان، احتمال آزار جنسی را مطرح می‌کند. ممکن است این ضایعات با باکتری آلوده شود و زخم حالت چرکی به خود بگیرد.
کودکان در معرض بیماری‌های عفونی
شرایطی که احتمال انتقال بیماری در کودکان را افزایش می‌دهد، شامل موارد بسیار ساده‌ای است. زمانی که دست کودک به مواد دفعی خودش آلوده می‌شود و درست شست‌وشو نمی‌شود یا زمانی که والدین پس از شستن مواد دفعی کودک، دستشان را خوب نمی‌شویند، احتمال انتقال عفونت ویروسی مثل ویروس سرماخوردگی و باکتریال و انواع انگل‌ها وجود دارد. تماس با بدن حیوانات نیز در صورت آلوده بودن بدن حیوان به انگل‌ها و ویروس‌ها و باکتری‌ها اثر مشابه دارد. تماس با آب دهان و ترشحات بینی و دهان کودکان بیمار به صورت مستقیم یا از طریق تماس با دست آلوده این کودکان، می‌تواند بدن کودک سالم را آلوده به میکروب‌های گوناگون کند. استفاده نکردن از دستمال، هنگام عطسه و سرفه و پخش کردن ویروس‌هایی مانند آنفلوآنزا و آبله مرغان و باکتری‌هایی مانند باکتری سل نیز کودک را مقابل این ویروس‌ها و باکتری‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. علاوه بر این، تماس با وسایل مختلف و اسباب بازی‌هایی که در ظاهر تمیز به نظر می‌رسد، ممکن است باعث انتقال بیماری از کودکی به کودک دیگر شود. عوارض خوردن مواد غذایی نامطمئن در محیط خارج از مدرسه و خانه و مصرف میوه‌ها و سبزیجات شسته نشده و غیربهداشتی نیز بر کسی پوشیده نیست.
ضایعات قارچی قسمت‌های گرم و مرطوب
ضایعات قارچی در ناحیه‌های مرطوب و گرم پوست و قسمت‌هایی از پوست که تهویه مناسب ندارد و لابه‌لای انگشتان و اطراف ناخن‌ها دیده می‌شود. معمولا این ضایعات از طریق حوله و لباس آلوده منتقل می‌شود. ضایعات قارچی ممکن است پوست بدن و سر را مبتلا کند که در پوست سر، باعث ریختن مو و کچلی می‌شود. در نتیجه زمینه ایجاد التهاب و قرمزی به صورت سکه‌ای، عدم رویش مو و قطع شدن ساقه مو دیده می‌شود. درسطح پوست نیز پوسته‌پوسته شدن و خارش دیده می‌شود. اگر کودکی مبتلا به بیماری زمینه‌ای مانند ایدز، نقص ایمنی، دیابت، بیماری کلیوی و کبدی و سوءتغذیه باشد، احتمال ابتلا به بیماری‌های پوستی عفونی بیشتر می‌شود. با این حال، کنترل بهداشت مهمترین موضوع است و کودکان سالم هم در صورت رعایت نکردن بهداشت ممکن است به این عفونت‌ها مبتلا شوند.
تقویت سیستم ایمنی به کمک شیر مادر
شیر مادر، علاوه بر مواد مغذی، حاوی پره بیوتیک و پروبیوتیک است و آنتی بادی‌ها و مواد محرک رشد، ارگانیسم‌های مفید برای روده را دارند. در شیر مادر، گلبول‌های سفید مادر وجود دارد که در روده کودک فعالیت ایمونولوژیک انجام می‌دهد و از ابتلا به بیماری‌ها تا حد زیادی پیشگیری می‌کند. هنگام ابتلای مادر به یک بیماری ویروسی نیز عوامل لازم برای مقابله با آن بیماری از طریق شیر مادر به کودک قابل انتقال است. استفاده نکردن از شیشه و پستانک هم انتقال بیماری‌های عفونی و احتمال عفونت گوش را در کودک شیرخوار کاهش می‌دهد.
بوسیدن نوزادان و کودکان
بوسیدن کودکان به طور کلی برای سلامت کودک مناسب نیست. درست است که بوسیدن کودک، نشانه محبت پدر و مادر است، ولی زیاد بوسیدن کودک بخصوص هنگام بیماری حتی به مادر توصیه نمی‌شود. بهتر است، قبل از بوسیدن کودک دست و صورت با آب و صابون شسته شود و سایر نزدیکان نیز نباید صورت و لب‌های کودک را ببوسند. در صورتی که پدر ریش داشته باشد، بوسیدن ممکن است باعث خراشیدگی پوست کودک شود. در صورتی که پدر یا مادر بیمار باشند، بوسیدن کودک توصیه نمی‌شود و بهتر است از ماسک استفاده شود. رفتن کودک در سنین خیلی پایین به فضاهای بسیار شلوغ توصیه نمی‌شود و حضور مادر در کنار کودک در این مجالس ضروری است. فضاهای شلوغ ممکن است، باعث انتقال بیماری‌های ویروسی دستگاه تنفس به کودکان شود. در سنین بالاتر نیز بوسیدن کودکان ممکن است، باعث انتقال هپاتیت ب. و آ. و مونونوکلئوز عفونی شود. فارنژیت استرپتوکوکی که باعث گلودرد چرکی می‌شود، از طریق بزاق قابل انتقال است.
رعایت بهداشت در مکان‌های عمومی
در مکان‌های عمومی مثل استخر یا دیگر کلاس‌های ورزشی برای جلوگیری از انتقال بیماری چه نکاتی را باید در نظر داشت؟
در صورت وجود بیماری عفونی پوستی مانند اگزما و قارچ و تبخال در سطح پوست، رفتن به استخر توصیه نمی‌شود. در صورت وجود اگزما یا بیماری‌های اولیه پوستی، شنا کردن با اجازه پزشک ممکن است، اما کودکان قبل از ورود به استخر باید دوش بگیرند و از وسایل شخصی مانند حوله و دمپایی و کلاه شنا استفاده کنند. لباس شنا و سایر وسایل باید شسته و مقابل آفتاب خشک و برای استفاده بعدی آماده شود.
علاوه بر این، کودکان باید به طور جدی از ادرار کردن در استخر منع شوند تا باعث انتقال بیماری نشوند. ریختن آب دهان داخل استخر نیز نباید انجام شود. کودکانی که اسهال دارند، چون ممکن است دفع مدفوع در استخر داشته باشند، بهتر است تا زمان بهبود کامل از استخر استفاده نکنند. در صورت ایجاد ضایعات جدی بعد از استفاده از استخر علاوه بر عوامل عفونی ممکن است حساسیت پوستی نیز ایجاد شود که لازم است با پزشک در این باره مشورت شود.
تبخال و زگیل در سال‌های کودکی
تبخال از بیماری‌های ویروسی است که در کودکی شایع است و پوست و مخاط را درگیر می‌کند. کودکان با اولین عفونت یا ویروس تبخال، دچار تب بالا و ضایعات در دهان می‌شوند، اما دفعات بعدی عفونت در محل اتصال پوست و مخاط رخ می‌دهد و شدت کمتری دارد. افراد بزرگسالی که دارای ضایعه تبخال هستند، باید از تماس ترشحات زخم با پوست کودک بشدت احتراز و دست‌های خود را با ژل آنتی سپتیک (ضد باکتری) ضدعفونی کنند.
زگیل نیز یک بیماری پوستی است که بیشتر در پوست کودکان دیده می‌شود. این ویروس انواع مختلف دارد و می‌تواند سطح پوست بدن و دست و پا‌ها را گرفتار کند. ضایعات زگیلی به دلیل وجود این ویروس در محیط و مساعد شدن موقعیت‌هایی مثل حضور در رطوبت، ضربه مکرر به پوست یا رعایت نکردن بهداشت روی پوست شروع به رشد می‌کنند. سپس در صورت دستکاری و رعایت نکردن بهداشت به نقاط دیگر پوست منتقل می‌شوند. این ضایعات خشک هستند و در انواع صاف و پایه‌دار و گل کلمی دیده می‌شوند. زگیل‌های تناسلی هم به صورت ضایعات برجسته اطراف ناحیه تناسلی دیده می‌شوند که در کودکان، احتمال آزار جنسی را مطرح می‌کند. ممکن است این ضایعات با باکتری آلوده شود و زخم حالت چرکی به خود بگیرد.
