از طرف دیگر همین مراسم را می‌توان تا بی‌نهایت گسترش داد و چندین میلیارد برایش خرج کرد. البته بسیاری از کارگردانان موفق ایران و جهان نخستین ساخته‌هایشان را به کمک دوستان، اقوام و نزدیکان خود پیش برده‌اند یا بسیاری از کارهای اساسی را خودشان به دوش گرفته‌اند تا در هزینه نهایی صرفه‌جویی کنند. اینجا شما را «تهیه‌کننده» و «کارگردان» فیلم کوتاه یا مستند نیمه‌بلندی فرض کرده‌ایم که قرار است با پروسه فیلمسازی و هزینه اولیه آن آشنا شوید. قطعا بخش عمده‌ای از این کارها را می‌توانید خودتان به ‌عهده بگیرید و هزینه‌ای برای آنها نپردازید. به این خاطر به جزئیات هر نقش اشاره کرده‌ایم که بدانید زحمت شما چقدر می‌ارزد و با قبول هر بخش از کار، چقدر صرفه‌جویی می‌کنید.

• قدم اول

قیمتی که باید بابت فیلمنامه پرداخت کنید به نسبت حجم کار، تعداد دقایق فیلم و اینکه کار، یک‌قسمتی یا مجموعه است، تفاوت دارد. ایده و فیلمنامه کوتاه یک دانشجوی فیلمنامه‌نویسی را می‌توانید با 500هزارتومان (و حتی کمتر؛ بستگی به مرام و معرفت طرف مقابل) خریداری کنید. البته این رقم برای فیلمنامه‌نویس شناخته‌شده تا 10میلیون تومان و بیشتر هم قیمت‌گذاری می‌شود. علتش هم این است که اساس فیلم، فیلمنامه آن است؛ اگر تخصصی در این زمینه ندارید ولی ایده خوبی دارید با یک فیلمنامه‌نویس مطرحش کنید. برای حرفه‌ای شدن کارتان، بعد از بازنویسی نهایی حتما فیلمنامه را در بانک فیلمنامه خانه سینما ثبت کنید.

• قدم دوم

آماده‌سازی‌ برای شروع

این بخش بیشتر مربوط به انتخاب عوامل و انتخاب لوکیشن است. پولی که بابت دستمزد عوامل می‌پردازید عمده هزینه فیلم را شامل می‌شود؛ هزینه‌ای که برای برخی از عوامل، روزانه محاسبه می‌شود و برای برخی دیگر که از ابتدای کار درگیر آن هستند یک رقم معین است که البته با حرفه‌ای‌بودن آنها، رابطه مستقیم دارد.

بازیگر: بازیگران پیشانی کارند و عموماً بالاترین دستمزد برای بازیگران حرفه‌ای در نظر گرفته می‌شود. البته می‌توانید در خانواده خودتان هم کسانی را پیدا کنید که با این ادعا حاضرند بدون دستمزد برایتان بازی کنند. اما اگر به‌دنبال ساخت یک کار حرفه‌ای‌تر هستید، با حداقل هر آفیش 100یا 200هزار تومان می‌توانید یک دانشجوی بازیگری را برای فیلم خود انتخاب کنید. آفیش یک دوره 8ساعته است که بازیگر در صحنه حضور دارد. این قیمت براساس سابقه کار و شهرت بازیگر تا 10میلیون تومان هم می‌تواند افزایش داشته باشد.

مدیر تولید: دست راست تهیه‌کننده است و هزینه‌های جاری را مدیریت و کنترل می‌کند. مدیر تولید به واسطه اینکه از ابتدای کار درگیر است یک رقم ثابت دریافت می‌کند؛ رقمی که بر اساس گستردگی پروژه تعریف می‌شود. برای یک هفته کار تقریبا یک‌میلیون تومان هزینه جاری برای تولید خواهید داشت و 500هزار تومان حقوق مدیر تولید که می‌توانید خودتان باشید!

منشی صحنه و برنامه‌ریز: می‌توانید وسواسی‌ترین خانم فامیل را برای این کار انتخاب کنید. کسی که صحنه را دقیق ثبت کند و اگر اتفاقی باعث توقف فیلمبرداری شد و حتی اگر ادامه یک صحنه در روز بعد فیلمبرداری شد بتواند صحنه را دقیقا شبیه همان که بود دربیاورد. کار حساسی است ولی چون در مشاغل سخت و زیان‌آور دسته‌بندی نمی‌شود برای یک‌هفته، بیشتر از 200هزارتومان برایتان آب نمی‌خورد!

تصویربردار: تصویربردار حرفه‌ای خودش آچار فرانسه است. یعنی شما اگر پول خوبی برای یک تصویربردار بپردازید و البته کار عجیب وغریبی نخواهید انجام بدهید، می‌توانید با روزی 200هزار تومان، یک تصویربردار با یک دستیار داشته باشید که خودش هم کار صدابردار و هم کار نورپرداز را به تنهایی انجام دهد. اگر یک تصویربردار ساده نیاز دارید می‌توانید کمتر از نصف این پول را هزینه کنید و با هر آفیش 50هزار تومانی یک تصویربردار معمولی در پروژه خود داشته باشید.

صدابردار:اگر کارتان حرفه‌ای است و به صدابردار حرفه‌ای هم نیاز دارید، یک صدابردار خوب همراه با تجهیزات و دستیار صدا حداقل صد هزار تومان در هر روز برایتان هزینه خواهد داشت؛ کسی که می‌تواند کار شما را به بهترین نحو ممکن صدابرداری کند.

نورپرداز: اگر خیلی کارتان حرفه‌ای است که احتیاج به یک نورپرداز جداگانه دارید هم می‌توانید با آفیشی 50تا 100هزار تومانی، یک نورپرداز به همراه دستیارش را برای فیلم‌تان به خدمت بگیرید. البته نورپردازی در شب هم هزینه بیشتری برایتان خواهد داشت و هم هزینه اجاره تجهیزاتش بسیار بیشتر خواهد شد.

گریمور:گریمور هم یکی دیگر از عواملی است که اگر کار فوق‌حرفه‌ای انجام نمی‌دهید، نیازی به آن ندارید. اما اگر کارتان نمایشی بوده و به گریمور احتیاج دارید، روزانه حداقل 100هزارتومان نیاز است تا یک خانم یا آقا را به‌عنوان گریمور فیلم‌تان انتخاب کنید.

نریشن: عموما فیلم‌های مستند به‌دلیل ساختاری که دارند به نریشن یا گفتار متن احتیاج پیدا می‌کنند. نریشن در این فیلم‌ها، نقش بازیگر را ایفا می‌کند و به همین دلیل فیلم‌های مستند به هزینه کمتری برای ساخت نیاز دارند. البته بعضی از مستندها به‌دلیل تعدد لوکیشن و مدت زمان طولانی تصویربرداری، از فیلم‌های سینمایی پرخرج هم هزینه ساخت بیشتری دارند. اما در کل، کار بدون بازیگر، هزینه‌هایی مانند گریمور و نور موضعی و حتی صدابرداری را از خرج عمومی فیلم کم می‌کند. هزینه‌ای که بابت نریشن می‌دهید به 2بخش نریتور و استودیوی صدا تقسیم می‌شود. استودیوها هر ‌ساعت 50هزار تومان و نریتور هم هر آفیش حداقل 100هزار تومان دستمزد دریافت می‌کند. خیلی بعید است که کار شما به بیش از یک یا نهایتا 2آفیش نیاز داشته باشد.

• قدم سوم

شروع فیلمبرداری

فیلمبرداران اصولا تجهیزات مورد نیاز خودشان را همراه می‌آورند. یک دوربین حرفه‌ای همراه با 3پایه و تجهیزات شبی 150هزارتومان هزینه دارد. برای نورپردازی هم 3تا نور 800و 2نور موضعی برای چهره‌پردازی سوژه برایتان شبی 50هزار تومان آب می‌خورد. این بخش چه عواملتان حرفه‌ای باشند و چه نباشند، ثابت است. هزینه‌های جاری زیادی هم در طول فیلمبرداری وجود خواهد داشت. سرویس ایاب و ذهاب عوامل و همچنین تأمین ناهار و شام تمام کسانی که در طول پروژه با شما همکاری می‌کنند، بر عهده تهیه‌کننده است. هزینه‌های ریز زیادی مثل آکسسوار صحنه و خرابی تجهیزات و... را هم باید به این مبالغ اضافه کنید. در مجموع در طول فیلمبرداری، با حضور حدود 15تا 20نفر عوامل، روزی 200هزار تومان را برای هزینه‌های جاری درنظر بگیرید.

• قدم چهارم

میز تدوین و خروجی

هزینه‌ای که بابت تدوین فیلم می‌پردازید براساس دقایق راش‌ها (همان دقایق تصاویری که ضبط کرده‌اید و فیلم خام شما را تشکیل می‌دهند)، براساس دقایق خروجی کار و با توجه به مقدار گرافیک به‌کار رفته متفاوت است. شناخته شده بودن تدوینگر هم تأثیر زیادی بر دستمزد او دارد. یک دانشجوی تدوین با 300هزار تومان یک فیلم 30دقیقه‌ای بدون گرافیک را برای شما تدوین می‌کند اما تدوینگر حرفه‌ای را با کمتر از یک میلیون تومان نمی‌توانید راضی کنید. البته این را هم درنظر بگیرید که منظور ما از تدوین، صداگذاری و عنوان‌بندی و گرافیک را هم شامل می‌شود؛ اتفاقی که در فیلم‌های سینمایی هر‌کدام نیروی جداگانه‌ای می‌طلبد.

• سرمایه‌گذار پیدا کنید

بعضی از مراکز فرهنگی و هنری هستند که یکی از وظایفشان تولید فیلم‌های هنرمندان ناشناخته است. این مراکز عموما بخشی از هزینه تولید فیلم را برعهده می‌گیرند. مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و انجمن سینمای جوان، 2مرکزی هستند که خیلی از کارهای اول سینماگران بنام سینمای ایران را سرمایه‌گذاری کرده‌اند. برای معرفی کارتان به این مراکز، کافی است یک نسخه کامل فیلمنامه همراه با طرح و سیناپس و یک رزومه از کارگردان و فیلمنامه‌نویس به دفاتر مرکزی آنها ارائه کنید. انجمن سینمای جوان در اکثر شهرستان‌ها و مراکز استان‌ها شعبه دارد و اگر ایده خوبی داشته باشید حتما از کارتان حمایت می‌کند. مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی اما اساس کار خود را بر ایده‌های بکر و فیلم‌های مستند گذاشته. البته می‌توانید بدون سرمایه‌گذاری هم کار خود را شروع کنید و بر پول خودتان تکیه کنید. این تنها یک میانبر است برای کسانی که می‌خواهند حرفه‌ای‌تر کار کنند، پروانه ساخت بگیرند و مجوز قانونی برای فیلمبرداری در نقاط مختلف شهر داشته باشند.

• مستند یا نمایشی؟ مسئله این است!

از نظر موضوعی، فیلم‌ها به 3دسته داستانی، مستند و نیمه‌داستانی تقسیم می‌شوند که البته باز هم هر کدام از این سرشاخه‌ها، زیرشاخه‌هایی برای خودشان دارند. در کل اگر فیلمی داستانگو باشد؛ یعنی واقعه‌ای داستانی را روایت کند جزء دسته اول است. فیلمی که داستان ندارد و اتفاقات داخل آن عینا راوی زندگی حقیقی باشند، سینمای مستند است. به همین دلیل اسمی که این روزها سینمای مستند را با آن می‌شناسند «سینما حقیقت» است. از نظر زمان هم فیلم‌ها به کوتاه، نیمه بلند و بلند تقسیم می‌شوند. تقسیم‌بندی دقیقی وجود ندارد ولی اکثرا فیلم‌هایی که تا حدود 15دقیقه زمان دارند فیلم کوتاه، بین 15 تا 45دقیقه نیمه‌بلند و فیلم‌های بالاتر از 45دقیقه را فیلم‌های بلند می‌دانند.

• هشدار!

مراقب باشید که بدون اجازه در سطح شهر دوربین فیلمبرداری به‌دست نگیرید که هم خودتان و هم عوامل را به دردسر بیندازید. فیلمسازی به‌اصطلاح آپارتمانی نیاز به مجوزهای سفت و سخت انتظامی ندارد. اما اگر احیاناً نیاز به تصویربرداری عمومی از سطح شهر دارید، نیاز به مجوز از نیروی انتظامی و شهرداری شهر یا استان خواهید داشت. برای دریافت مجوز هم نیاز به همکاری با یک دفتر سینمایی یا مؤسسه فرهنگی هنری دارید تا مجوز به نام موسسه یا شرکت صادر شود. البته اگر با همکاری یک نهاد یا سازمان مانند انجمن سینمای جوان یا مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی کار می‌کنید که در این زمینه خیالتان راحت‌تر خواهد بود.

• شرکت در جشنواره‌ها

اگر از همین امروز بجنبید می‌توانید تا 17مرداد در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، تا پایان مرداد 94در جشنواره 180ثانیه پاسارگاد، تا 10شهریور در جشنواره فیلم کوتاه خورشید و تا 25دی در جشنواره بین‌المللی فیلم‌های صد‌ثانیه‌ای شرکت کنید. هر کدام از این جشنواره‌ها علاوه ‌بر نمایش فیلم شما بر پرده سینما و علاوه بر جایزه نقدی (که زیر 3سکه تمام بهار آزادی نخواهد بود) و ضمن بازگشت سرمایه برای شما، موفقیت بزرگ در رزومه کاری شما به‌حساب می‌آید که باعث می‌شود بتوانید برای فیلم بعدیتان روی سرمایه‌گذاری بهتری حساب کنید.