به گزارش سرویس دینی جام نیـوز، اسلام به امور دنیاو آخرت هرگز یک نگاه تک بعدی نداشته واین گونه نگاه را مردود می داند امام صادق علیه السلام در کلامی پر مغز می فرماید: «هر که بامداد کند و روز را به شب رساند و بزرگترین همّ و غم او دنیا باشد خدای تعالی فقر و پریشانی را جلوی چشمش می نهد، و کارش را پریشان می سازد، و به جز بدانچه خداوند روزی او کرده است نخواهد رسید، و هر کس بامداد کند و روز را به شب برساند و بزرگترین همّ و غم او آخرت باشد، خداوند توانگری و بی نیازی را در دلش می نهد و کارش را منظم  می کند.»(1)

اولین نکته در این حدیث شریف اینکه  که چنین نیست هر کس که بزرگترین همّ و غم خود را دنیا قرار بدهد، دچار فقر و نداری ظاهری می گردد.لذا معنای روایت این است که خداوند فقر را در جلوی دیدگان چنین اشخاصی قرار می دهد؛ یعنی کاری می کند که خودشان را فقیر و نادار ببینند. مبتلا به حرص می شوند. دائم خودشان را با افراد ثروتمندتر از خود مقایسه می کنند و نتیجتا با اینکه از حیث مادی، افراد غنیّ و بی نیازی هستند ولی فکر و دل و ذهنشان آرام و قرار ندارد.

البته باید توجه داشت که هر بار که انسان از نعمتی دنیوی لذتی می برد، طبیعتا در قلب او نسبت به آن لذت و نعمت دنیوی محبت و دلبستگی بوجود می آید و هر چه از التذاذات نفسانی و شهوانی بیشتری برخوردار می گردد، دلبستگی و تعلق خاطر او بیشتر خواهد شد. به همین جهت است که در روایتی امام کاظم علیه السلام می فرماید: «مَثل دنیا، مثل آب دریاست؛ هر چه تشنه از او بیاشامد، تشنگی را زیادتر کند تا اینکه او را بکشد.»(2)

از طرفی انسان چون  ذاتا حبّ به بقاء دارد و از زوال و فنا گریزان است و از طرف دیگر دنیا را محل این لذتها و تعیّشات می بیند و مرگ را سبب انقطاع این خوشی ها می پندارد؛ لذا حتی اگر طبق گفته ها و بیانات انبیاء و ائمه علیهم السلام و حکما، در عقل و اندیشه خود، وجود عالم آخرت را تصدیق کرده باشد، تا زمانی که قلبش هنوز دلبسته و در گرو تعلقات دنیوی است، آن علم و تصدیق هم نفعی برایش ندارد.

روایات متعددی  که در مورد ذمّ و سرزنش دنیا وارد شده است همگی مربوط به این جنبه از دنیا است که در واقع مذمّت آن حبّ و دلبستگی قلبی است نه خود اسباب و نعم دنیوی. امام صادق علیه السلام در حدیثی دیگر می فرماید: «اگر دو گرگ در گله ی بی شبان رها شوند، یکی از آنها در اوّل گله و دیگری در آخر گله، آن دو گرگ، گله را زودتر هلاک نمی کنند از زمانی که گرگ حبّ مال و حب شرف، دین مؤمن را می درد و آن را تباه می کند.» (3)

اماباید توجه داشت که  این همه حقیقت دنیا نیست. در روایت داریم که  شخصی نزد امیر المومنین علیه السلام شروع کرد به مذمت کردن دنیا، شنیده بود که حضرت دنیا را مذمت می کند ولی نفهمیده بود که ایشان از چه جنبه ای دنیا را مورد سرزنش قرار می دهد. امیرالمومنین علیه السلام در پاسخ به وی فرمود: «إِنَّ الدُّنْیَا دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا وَ دَارُ عَافِیَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا وَ دَارُ غِنًی لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا وَ دَارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِهَا مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مُصَلَّی مَلَائِکَةِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْیِ اللَّهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ اکْتَسَوْا [اکْتَسَبُوا] فِیهَا الرَّحْمَةَ وَ رَبِحُوا فِیهَا الْجَنَّة؛(4)

همانا دنیا "سرای راستی برای راستگویان" است. دنیا ظاهر و باطن خود را به تو نمایانده است و چیزی را از تو مخفی نکرده تا تو را بفریبد. دنیا می گوید: من همینم که هستم، من محل تغیّر و مرگ و فنا هستم و ثباتی در من وجود ندارد. پس اگر عاقلی نباید به من دل ببندی. دنیا می گوید: من را همانطور که هستم درک کن، چرا می خواهی مرا آنطور که نیستم باور کنی؟

به دیده صدق به من نگاه کن تا ببینی که من هم صادقانه با تو در حال سخن گفتنم. و دنیا "خانه عافیت برای دنیاشناسان" است. کسیکه حقیقت دنیا را بشناسد دیگر مبتلا به امراض قلبی همچون حرص و تکبر نمی شود، و خانه بی نیازی برای توشه گیران، و خانه پند، برای پندآموزان است. دنیا مسجد و محل عبادت دوستان خدا، نمازگاه فرشتگان الهی، محل نزول وحی خدا، و جایگاه تجارت دوستان خداست، که در آن رحمت خدا را به دست آوردند، و بهشت را سود بردند. دنیا بازار تجارت اولیای خداست. اگر بازار نباشد، آیا بازرگان می تواند بازرگانی کند و سود ببرد؟

حال با توجه به آنچه در مورد حقیقت دنیا گفته شد، می توان نتیجه گرفت که بیان امام صادق علیه السلام در واقع از جهتی می تواند یک میزان برای محک زدن گرایش قلوب و معیار مناسبی برای محاسبه نفوس قرار بگیرد. اگر بزرگترین همّ و غمّ ما در طول زندگی روزمره مان در این دنیا، آخرت و قرب الهی و انجام وظایف شرعی باشد، در حال پیمودن مسیر صحیح هستیم ولی اگر بزرگترین همّ و غمّ ما، احتیاجات و نیازها و خواسته های زندگی روزمره دنیوی باشد، ما در واقع به دنبال دنیای مذموم هستیم و تبعات آن نیز گریبان گیر ما خواهد شد.

پی نوشت :

1 . کافی (ط - الاسلامیه) ج2 ص 319

2 . تحف العقول، ص 396

3 . کافی (ط - الاسلامیه) ج2 ص 315

4 . نهج البلاغه، حکمت 131