کشور ما ازجمله کشور های در حال توسعه در زمینه رباتیک و مکاترونیک است و تردیدی نیست که برگزاری رویدادهای علمی می تواند نقطه عطفی برای متخصصان این حوزه و تکامل یک رویکرد جمعی برای دستیابی به نیازهای امروز و آینده صنعت رباتیک باشد. برگزاری کنفرانس های بین المللی ازجمله رویدادهای علمی است که می تواند نقش مهمی در ایجاد هماهنگی و همراهی میان بخش های علمی و صنعتی کشور داشته باشد.

دومین کنفرانس بین المللی رباتیک و مکاترونیک بیست و سوم تا بیست وپنجم مهر امسال از سوی انجمن رباتیک ایران و با همکاری دیگر انجمن های علمی ازجمله انجمن مکاترونیک ایران و با هدف ایجاد فضایی برای ارتباط میان محققان و صاحبان صنایع مرتبط با این حوزه به میزبانی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی برگزار شد. این در حالی است که نخستین کنفرانس بین المللی رباتیک، سال گذشته به همت انجمن رباتیک و به میزبانی دانشگاه صنعتی شریف برگزار شده بود.

رباتیک، هسته اصلی مکاترونیک

مکاترونیک حوزه مشترک مهندسی های مکانیک، الکترونیک و کامپیوتر است. به عبارت دیگر بسیاری از تجهیزات و سیستم های خودکار امروز مهندسی نیازمند مشارکت متخصصان این سه رشته مهندسی است و به این ترتیب برای این شاخه از مهندسی تقریبا از یک یا شاید دو دهه پیش در دانشگاه های دنیا طرح نوشته شده و این رشته راه اندازی شده است.

دکتر علی اکبر موسویان، مدیر انجمن رباتیک ایران با اشاره به این موضوع می گوید: معمولا مکاترونیک به عنوان یکی از رشته های مقطع کارشناسی ارشد یا تحصیلات تکمیلی مورد توجه است تا به این ترتیب دانشجویانی که فارغ التحصیل این سه رشته هستند، بتوانند وارد دوره های تحصیلات تکمیلی مکاترونیک شوند. البته این گروه از دانشجویان باید پس از گذراندن تعدادی واحدهای جبرانی از مهندسی های دوگانه، دیگر واحدهای درسی را بگذرانند و به این ترتیب در یک فضای مشترک برای طراحی و بهره برداری از چنین سیستم هایی کار کنند. البته به ندرت در بعضی کشورها دوره های کارشناسی این رشته هم راه اندازی شده که در دانشگاه های داخل یک یا دو دانشگاه این کار را انجام داده اند.

وی با اشاره به نقش دانش رباتیک در پیشرفت کشورها درباره اهمیت دانش رباتیک در دنیای امروز این طور توضیح می دهد: رباتیک تقریبا هسته اصلی مکاترونیک است. به این ترتیب می تواند پایگاه تولید دانش و فناوری نه تنها برای سیستم های رباتیک بلکه برای بسیاری از سیستم های نوین باشد. به عبارت دیگر فرض کنید اگر امروز روی حسگرها کار می شود یا درباره عملگرها تحقیقاتی در سطح دنیا انجام می شود یا موضوع پردازش اطلاعات به صورت سمعی یا بصری تا این اندازه مورد توجه قرار می گیرد، در بسیاری از میادین بهره برداری نتیجه این تحقیقات می تواند در زمینه سیستم های غیررباتیک هم مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال پردازش تصویر موضوعی است که ابتدا در حوزه رباتیک مطرح شد، اما امروز حتی برای شناسایی افراد در کارت های حضور و غیاب در سازمان های مختلف و حتی در سطح کشور خودمان از اثر انگشت استفاده می شود تا ورود و خروج افراد ثبت شود. بنابراین کاربرد دانش و فناوری در بستر سیستم های رباتیک توسعه داده می شود و در بسیاری زمینه های دیگر مورد بهره برداری قرار می گیرد. در نتیجه می توان گفت به عنوان یک شاخه جدید مهندسی از سه یا چهار دهه پیش رباتیک به عنوان محلی برای چالش فناوری مطرح شده و کارهایی که در این حوزه انجام می شود به طور مستقیم یا غیرمستقیم بسیاری از حوزه های دیگر را تحت تاثیر قرار می دهد.

توجه به ارتباطات بین المللی

ربات های پای ثابت تقریبا همه کارخانه ها را تسخیر کرده اند. دیگر نوبت ربات های پای متحرک است که حتی در زندگی روزمره در خانه یا دانشگاه و حتی بیمارستان ها مورد بهره برداری قرار گیرند و انجام کارهای سخت، تکراری، دقیق و ظریف به آنها واگذار شود.

مدیر انجمن رباتیک ایران درباره جایگاه کشور ما در مقایسه با دیگر کشورها این طور توضیح می دهد: از نظر تولید دانش فنی ما جایگاه خیلی خوبی داریم یعنی دانشگاه های ما چه در زمینه آموزش این بحث و چه در زمینه پژوهش در زمینه های مختلف بسیار فعال هستند. دانش آموخته های دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد و حتی دکتری این حوزه برای مقاطع بالاتر و گرفتن شغل در سراسر دنیا مورد استقبال قرار می گیرند؛ اما در زمینه بهر ه برداری از این پتانسیل در صنعت از نظر سرمایه گذاری و برنامه ریزی شاید به بازبینی نیاز داشته باشیم.

وی در توضیح دستاوردهای همایش امسال می گوید: برگزاری همایش های علمی می تواند به ایجاد محیطی برای تبادل نظر بین دانشگاهیان و کارشناسان صنعت منتهی شود. در نشست های علمی، میزگردهایی که در این همایش برگزار شد، سخنرانی های کلیدی و همچنین پرسش و پاسخ و نمایشگاه صنعتی و دستاوردهایی که در حاشیه این همایش برگزار شد، بستر خوبی برای مذاکرات بین اعضای انجمن و مسئولان و مدیران فراهم آمد و خوشبختانه تصمیم گیری های خوبی را در این زمینه شاهد بودیم. به نظر می رسد ارتباطات بین المللی در این بخش ارتقا پیدا کرده است. ما در این همایش از کشورهای دیگری مانند آلمان، رومانی، ایتالیا و روسیه شرکت کننده هایی داشتیم که برای برگزاری یک کنفرانس بین المللی در کشور وجود چنین شرکت کننده هایی بسیار مغتنم و ارزشمند است.

رونمایی از ربات های متنوع

در دومین همایش بین المللی رباتیک و مکاترونیک از ربات های مختلفی رونمایی شد. به گفته دکتر موسویان موضوع اغلب مقالات پیرامون ربات هایی بود که از سوی دانشجویان طراحی شده اند. در این همایش انواع ربات ها از ربات های پوشیدنی تا ربات هایی که از آنها با هدف توانبخشی استفاده می شود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ربات های موازی، ربات های کابلی و همچنین ربات های سری از دیگر ربات هایی است که در این همایش از دیدگاه صنعتی و همچنین آنالیز دینامیک و کنترل به عنوان حاصل کار پژوهشگران ارائه شد.

مدیر انجمن رباتیک ایران در توضیح آینده صنعت رباتیک در ایران می افزاید: آینده صنعت رباتیک به آینده صنعت کشور وابسته است و این منوط به از میان برداشتن مشکلات و محدودیت های اولیه در این حوزه است. اگر مشکلات اولیه برطرف شود، با پتانسیل بالای منابع انسانی و البته منابع مالی که در کشور وجود دارد آینده روشنی در این حوزه پیش رو داریم. باید پذیرفت کشور ما از سال های پیش در حال توسعه است. متاسفانه برخی فراز و نشیب ها که در مسیر توسعه پیش رو قرار می گیرد، توسعه را به تاخیر می اندازد. امیدوارم با شرایط اعتدال سیاسی که بر کشور حاکم شده و همچنین برنامه ریزی های مناسبی که در این زمینه انجام می شود، دولت تدبیر و امید بتواند این امیدواری را نسبت به آینده ایجاد کند.

رونمایی از نسل سوم ربات انسان نما، زمستان امسال

ربات های انسان نما یکی از حوزه های جالب توجه در صنعت رباتیک است. محققان حوزه رباتیک همواره در تلاش بوده اند با ایجاد تغییراتی در ویژگی های ظاهری و توانمندی های این ربات ها بیش از پیش آنها را به توانایی ها و مشخصات رفتاری انسان ها شبیه سازند. در کشور ما نیز تعدادی از دانشگاه ها و صنایع در زمینه تولید ربات انسان نما تحقیقات و مطالعاتی انجام داده اند. انجمن توسعه و تحقیق صنایع و معادن از پنج سال پیش طرح ربات انسان نمایی را که بتواند نقش مجری برنامه را داشته باشد مورد توجه قرار داد و به این ترتیب پروژه ربات انسان نما یا سورنا با محوریت دانشگاه تهران کلید خورد. بتدریج با ساخته شدن سورنا ـ 1 و سورنا ـ 2 کاستی ها و نواقصی که در این ربات وجود داشت برطرف شد تا این که پروژه نسل سوم ربات انسان نمای ایرانی از دو سال پیش آغاز شد.

دانشگاه های تهران، شریف، تربیت مدرس، خواجه نصیر الدین طوسی و دانشگاه شیراز در این پروژه همکاری دارند. آزمایش های انجام شده روی این ربات بهار امسال با موفقیت سپری شده و قرار است زمستان امسال از این ربات رونمایی شود.

فعالیت چند ساله این گروه پژوهشی که با محوریت دانشگاه تهران انجام شده با همکاری دانشگاه های مختلف کشور به طراحی نسل سوم ربات انسان نمای ایرانی منجر شده است. براساس برنامه ریزی های انجام شده تا پایان سال جاری، یعنی در زمستان امسال از نسل سوم ربات انسان نمای ایرانی یا به عبارتی سورنا ـ 3 رونمایی خواهد شد.

فرانک فراهانی جم / گروه دانش