میثم ظهوریان دهم آذر ماه در دومین نشست گفت‌وگو محور اولین همایش ملی الهیات شهر با موضوع «سه‌گانه زائر، مجاور و خادم و نسبت آن با مفهوم شهروندی در شهر مشهد» که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: در ابتدا لازم می‌دانم که مقدمه‌ای را در این خصوص ارائه دهم و بگویم که اگر از زوایه سکولار به این بحث بپردازم چه نتیجه قابل قبولی خواهم رسید. از این‌رو اگر از این زاویه بخواهم این سه‌گانه را بررسی کنم باید از مفاهیم مختلفی از حوزه‌های نظری گوناگونی استفاده کنم که یکی از این حوزه‌ها، علم ژنتیک است که گاهی به عنوان«ژنوم شهر» نیز مطرح شده است و بنا دارم که با بررسی این موضوع به این نتیجه دست پیدا کنم که این بحث را چگونه می‌توان در این سه‌گانه گنجاند و استفاده کرد.
وی عنوان کرد: ژن، اساسا کارکرد خصلت‌های انسانی را در بر دارد؛ به این منظور که هر یک از خصلت‌هایی که ما به عنوان یک انسان داریم از لحاظ علم ژنتیک به یک و یا چند ژن باز می‌گردد، همچنین علاوه بر این نیز از ژنوم هم در علوم زنتیک استفاده می‌شود که کارکرد آن مجموع ژن‌هایی که داریم، است و ژنوم به نوعی وجه اشتراک این ژن‌ها را توضیح می‌دهد و به اعتبار این وحدت است که انسان شکل می‌گیرد.
مدیر توسعه و تحول آستان قدس رضوی بیان کرد: از این‌رو اگر بخواهم از این استعاره برای مدیریت شهری و بحث شهر استفاده کنم، باید گفت که شهر به عنوان یک موجود با اجزای مختلف و با توجه به کارکرد جمعی می‌تواند شهر نام گیرد. در حقیقت داشتن این ژنوم و یا هویت برای شهر اینجا موضوعیت پیدا می‌کند و به عنوان روح اختصاصی یک شهر تلقی می‌شود.
ظهوریان ادامه داد: در بحث آمایش سرزمین که در صدد است تعادلی میان انسان و فضا ایجاد کند، ژنوم شهر به لحاظ عملکردی می‌تواند میان انسان‌ها، موجوداتی که در این شهر زندگی می‌کنند، فضا و مکان پیوندی برقرار کرده و از طرفی نیز جامعه انسانی را به یکدیگر پیوند دهد. ژنوم با این عملکرد خود باعث می‌شود جامعه انسانی نسبت به محیطی که در آن زندگی می‌کند یک حس مشترک داشته باشد.
وی اضافه کرد: لذا زنده بودن روح شهر به تقویت ژنوم و هویت مشترک وابسته است و ما اگر توسعه شهر و پیشرفت شهر را مبتنی بر هویت مشترک شکل دهیم در صورت رخداد جنگ و ویرانی شهر می‌توان گفت که بازهم شهر زنده است. البته عکس این ماجرا نیز وجود دارد و اگر این هویت مشترک در شهرها نابود شود، حتی اگر ما مدرن‌ترین شهرها را داشته باشیم باید بدانیم که شه ربه لحاظ روح جمعی مرده است به همین دلیل اهمیت دارد در بحث توسعه و پیشرفت شهر مبنا تقویت این هویت باشد و به نوعی باید در تلاش بود تا از روش‌های مختلف این هویت را تقویت کرد.
مدیر توسعه و تحول آستان قدس رضوی تصریح کرد: اما اگر به جای این هویت، بنا شد سرمایه محور توسعه شهر شود طبیعتاً روح جمعی در شهر از بین خواهد رفت و در حال حاضر نیز در برخی از کلان‌شهرهای ما این اتفاق تا حدی به چشم می‌خورد. این موضوع به اندازه‌ای اهمیت دارد که برخی از شهرها با هویت کم‌رنگی خود سعی می‌کنند هویت را جعل کرده و به نوعی هویت تازه‌ای برای خود بسازند.
ظهوریان عنوان کرد: در این میان ما در شهری زندگی می‌کنیم که اتفاقاً تمام این ظرفیت‌ها در آن فراهم است. باید گفت که در نام این شهر تحت عنوان «مشهدالرضا» یک ژنوم قوی وجود دارد که بیانگر هویت شهر است و شکل‌گیری این شهر بر اساس این هویت نیز اتفاق افتاده است. مشهد در ابتدا روستا بوده است و وجود مضجع شریف امام رضا(ع) باعث شهر شدن آن شد و ممکن بود که نبود حرم باعث شود که مشهد در حد روستا باقی بماند.
مدیر اندیشکده توسعه منطقه‌ای خراسان رضوی اضافه کرد: اما امروزه ما در ابعاد مختلفی به این هویت قوی و ظرفیت مهم که در اختیار ما قرار دارد کم توجه هستیم و به نوعی با کارکردهای مختلف خود برخی اوقات این موضوع را تضعیف می‌کنیم. حال این سوال مطرح می‌شود که با وجود تعداد زیادی از پروژه‌ها، مجتمع‌های تجاری و مجموعه‌های تفریحی مختلف که در شهر ساخته شده و بافت پیرامون حرم نیز به عنوان یکی دیگر از این دست پروژه‌ها، آیا توانسته‌اند نسبتشان را با این هویت برقرار کنند و یا چه تعداد از این کلان پروژه‌ها مبتنی بر این ژنوم و هویت شهری شکل گرفته است؟
ظهوریان خاطرنشان کرد: در واقع پروژه‌هایی که توانسته باشند این حالت نسبتی که بتواند با هویت شهری ارتباط برقرار کند کم هستند و در برخی از موارد حتی شعارها و برندهایی که در این شهر استفاده می‌شوند گاهی نسبتی با هویت جمعی برقرار نمی‌کنند. از این رو باید گفت در برخی از لایه‌های پایینی نسبت به ظرفیت‌های فرهنگی که در شهر وجود دارد بی‌توجه و کم لطف هستیم.
وی تأکید کرد: بنابراین با توجه به اینکه مشهد شهری هویت‌مند است باید تمام سیاست‌گذاری‌ها و برندهای شهری متناسب با هویت اختصاصی این شهر باشد.
مدیر توسعه و تحول آستان قدس رضوی مدعی شد: به عقیده من اتفاقات رخ داده در مشهد مسیری معکوس را در پیش گرفته‌اند و به عبارتی یک نظام سرمایه‌داری به شهر حمله کرده و در صدد است این هویت را نابود کند. همچنین باید گفت که امروزه در شهر نوعی رقابت کور برای جذب سرمایه صورت گرفته است.
ظهوریان خاطرنشان کرد: در واقع زمانی‌که رقابتی کور برای جذب سرمایه شکل گیرد آنچه که حاصل خواهد شد این است که میان سرمایه و هویت، نوعی تضاد ایجاد می‌شود و در صورت جهت‌دهی سرمایه‌ها پروژه‌های گفته شده نیز در تعداد زیاد تکثیر خواهند شد. بنابراین نباید اقدامی انجام داد که مشهد به جای شناخته شدن توسط حرم با پارک‌های آبی شناخته شود، البته ما نیز باید برای ماندگاری زائر برنامه‌هایی داشته باشیم.
مدیر اندیشکده توسعه منطقه‌ای خراسان رضوی تصریح کرد: به هر حال هویت اصلی و یا به عبارتی دال اصلی شهر مشهد کماکان زیارت است و این امر منافاتی با خرده هویت‌ها و خرده فرهنگ‌های دیگر ندارد و بنا نیست این موارد در تمام وجوه شهری و پدیده‌های مشهد از جمله تفریح، خرید و ... حدف شوند.
وی ادامه داد: اما همچنان ما باید با برنامه‌ریزی صحیح ترکیب خردمندانه‌ای از زیارت را در شهر شاهد باشیم و در حقیقت سه مفهوم زائر، مجاور و خادم باید این مسئله را به ما نشان دهد که مشهد نسبت مستقیمی با زیارت دارد و حقوق و مسئولیت مردم و شهروندان را نیز در بر می‌گیرد و با حقوق آن‌ها منافاتی ندارد.
انتهای پیام
