هفتمین گزارش پرونده ویژه عیارآنلاین برای بررسی عملکرد یک ساله دولت یازدهم، مربوط به عملکرد یکساله محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات این دولت است. چکیده این گزارش را می توانید در لینک زیر مشاهده کنید و متن کامل آن نیز در ادامه می آید:

عیار 12 ماه تدبیر و امید (7)، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات (چکیده گزارش)

شبکه ملی یا شبکه جهانی؟

عملکرد یکساله محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت یازدهم

واعظی کیست؟

محمود واعظی، در اول خردادماه سال 1331 در جنوب شهر تهران متولد شد. دوران ابتدایی خود را در دبستان اسلامی صادقیه سپری و در سال 1349 دوره دبیرستان را با اخذ دیپلم ریاضی در مدارس میرداماد و مروی پشت سر گذاشت.وی در سال 1350 برای ادامه تحصیل به آمریکا رفته و در سال 1355مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه ایالتی ساکرامنتو در رشته مهندسی برق اخذ کرده و برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در رشته مخابرات به دانشگاه ایالتی سن خوزه رفت.بعد از اتمام آن وارد مقطع دکترای رشته مهندسی مخابراتِ دانشگاه ایالتی لوئیزیانا شد؛ که با پیروزی انقلاب اسلامی، از ادامه تحصیل و اخذ مدرک دکتری صرف‌نظر و به ایران مراجعت کرد.

وی، در کل دوران اقامت در آمریکا عضو انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا بوده و مسئولیت‌های مختلفی هم در آن انجمن در زمینه فعالیت‌های سیاسی و مذهبی داشته است که از آن جمله می‌توان به مسئولیت دبیری تشکیلات اعضای انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا اشاره کرد.

پس از مراجعت به کشور در اواخر سال 1358 و در دوران وزارت شهید دکتر قندی و تا سال 1365 در سمت‌هایی نظیر “معاون مخابراتی وزیر پست و تلگراف و تلفن” و “رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت مخابرات ایران” فعالیت نموده است.

واعظی از سال 1365 به وزارت امور خارجه منتقل‌شده و به‌عنوان مشاور وزیر و رئیس ستاد روابط اقتصادی خارجی مشغول به خدمت شد. در سال 1368 به‌عنوان معاون اروپا-آمریکای وزارت امور خارجه منصوب و از سال 1376 تا سال 1378 به‌عنوان معاون اقتصادی وزیر امور خارجه انجام‌وظیفه کرد.وی در اواخر سال 1378 به‌عنوان معاون بین‌الملل و سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد و تاکنون به کارهای تحقیقاتی پرداخته است.

ضمناً واعظی از دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی فارغ‌التحصیل شده و در سال 1382 از دانشگاه ورشو در رشته روابط بین‌الملل مدرک دکترای خود را نیز اخذ کرده است.

دکتر واعظی با 218 رأی موافق و 45 رأی مخالف از سوی نمایندگان مجلس به‌عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت یازدهم شناخته شد.

واعظی چه برنامه ای دارد؟

برنامه پیشنهادی دکتر واعظی بر اساس چشم‌انداز، سیاست­های کلی نظام، قانون برنامه پنجم توسعه، و بسته اجرایی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات تهیه‌ شده است که به شرح زیر هست:

1) توسعه شبکه و زیرساخت‌ها: برای گسترش خدمات ارتباطی و اینترنتی در کشور، لازم است تا وزارت ارتباطات نیز در توسعه شبکه­ها و زیرساخت­های ارتباطی کشور، نقش فعالانه­ای داشته باشد که عبارت‌اند از:

- افزایش پهنای باند اینترنت بین­الملل،

- افزایش پهنای باند شبکه IP داخلی،

- افزایش ظرفیت ترانزیت ارتباطات بین­‌الملل به‌منظور کسب سهم مناسب از بازار منطقه

-  استقرار سامانه­‌های ایمنی زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی

- تهیه طرح جامع استفاده مطلوب از منابع ملی ازجمله طیف فرکانس

2) بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه خدمات: دسترسی به انواع خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات، یکی از حقوق مسلم شهروندی است که دولت­ها از آن برای افزایش کیفیت زندگی و کسب‌وکار آحاد مردم جامعه بهره می­گیرند. این خدمات عبارت‌اند از:

- امکان دسترسی پرسرعت دستگاه­های اجرایی، کسب‌وکارها و خانوارها به شبکه ملی اطلاعات

- استقرار دولت الکترونیک در بخش و افزایش خدمات الکترونیکی مانند دولت الکترونیکی، کسب‌وکار الکترونیکی، سلامت الکترونیکی، فراگیری الکترونیکی و …)

- ایجاد ظرفیت به‌منظور افزایش تعداد کاربران تلفن همراه و ارائه خدمات ارزش‌افزوده

- ارتقای پروانه­های صادرشده با توجه به توسعه فناوری­های نو

- تدوین و تنظیم روابط متقابل بین ارائه­دهندگان خدمات حوزه ICT

3) توسعه ارتباطات روستایی و مناطق محروم:برای گسترش فراگیر خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات در مناطق کم برخوردار و کم توسعه‌یافته، لازم است تا بودجه­های خاصی (تحت عنوان USO) برای تحقق این موضوع تخصیص داده شود که از این موضوع تحت عنوان «فراهم‌سازی دسترسی کلیه روستاهای کشور به شبکه‌های ارتباطی (USO)» در برنامه‌های وزیر یادشده است.

 4) ارتقای تحقیق و توسعه فناوری­های بومی: برای افزایش توانمندی و ایمنی در کنار استفاده از خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات، لازم است تا از فعالیت­های تحقیق و توسعه فناوری‌های بومی حمایت و پشتیبانی مناسب به عمل آید. دو عنوان برنامه‌ی که در ذیل آمده‌اند بیانگر توجه وزیر به این موضوع می‌باشند.

- حمایت از توسعه نرم­افزارهای بومی

- تدوین سندهای مدیریتی، فنی و پژوهشی در بخش

5) تقویت و گسترش ارتباطات و حضور مؤثر در مجامع بین­ المللی :هر چه بیشتر در مجامع بین­المللی مانند اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) حضور فعال­تر و اثرگذارتر داشته باشیم، از منافع ملی کشورمان در تصمیمات بین­المللی و منطقه­ای مرتبط با حوزه ICT بهتر دفاع خواهد شد. برنامه‌های مدنظر آقای وزیر در این حوزه عبارت‌اند از:

- حضورفعال و مؤثر در مجامع منطقه­ ای و بین­ المللی به‌ منظور پیشبرد اهداف و دفاع از منافع ملی

- کسب جایگاه مناسب در اتحادیه ها و مجامع منطقه­ ای و بین­ المللی

- ثبت بین‌المللی ایستگاهای رادیویی و موقعیت­های مداری

مهمترین تصمیمات و اقدامات واعظی

مثبت

1- برنامه­ ریزی برای جذب سرمایه­ گذاری­‌های جدید

بر اساس صحبت‌های انجام‌شده توسط دکتر واعظی و سایر مدیران ارشد وزارت ارتباطات طی یک سال اخیر، می­توان این‌طور برداشت نمود که حمایت از سرمایه­گذاری و ورود بازیگران جدید، یکی از رویکردهای مهم وزارت ارتباطات دولت یازدهم محسوب می­شود. گرچه این موضوع هنوز نمود عینی پیدا نکرده است، اما اگر هدف­­گذاری برای تحقق پتانسیل 12 میلیارد دلاری بازار خدمات ICT و تأکید بر جبران عقب‌ماندگی کشور از اهداف برنامه چشم‌انداز 20 ساله (و اهداف برنامه‌های پنج‌ساله) از این طریق را با برنامه­های اخیر وزارت ارتباطات برای ورود احتمالی اپراتور چهارم تلفن همراه، ارتقای اپراتورهای موجود موبایل (همراه اول و ایرانسل)، اعطای مجوز برای اپراتورهای مجازی تلفن همراه (MVNO) و حمایت از طرح­های فناورانه را در نظر بگیریم، به وجود عزم و تلاش جدی در این خصوص خواهیم رسید.

 2- ساماندهی پروانه­ های اینترنتی ثابت

یکی از چالش­های کلیدی در ارائه خدمات اینترنت کشور، وجود مجوزهای متعدد و بعضاً غیرضروری در کشور است که دارای همپوشانی و تداخل بسیاری با یکدیگر هستند. برای برون‌رفت از این چالش، سازمان تنظیم مقررات مکلف به اصلاح و تجمیع مجوزهای مزبور شده است به‌نحوی‌که منجر به افزایش سرمایه‌گذاری و رقابت سازنده در میان شرکت‌ها گردد. همچنین مقررشده است که چارچوب کلی مجوز جدید متضمن ساماندهی فعالیت شرکت‌های فعال در این حوزه و تجمیع مجوزها و مشوق افزایش سرمایه‌گذاری مناسب و رقابت سازنده در بخش توسعه شبکه و ارائه خدمات انتقال داده کشور باشد.

 3- ارتقای پروانه‌های موجود تلفن همراه و وایمکس

با اتمام دوره انحصار اپراتور سوم تلفن همراه (رایتل) در اول شهریور امسال، این انتظار می­رود که هر چه سریع­تر نحوه ارتقای پروانه­های موجود موبایل (همراه اول و ایرانسل) به فناوری نسل سوم ارتباطات (3G) و بالاتر تعیین تکلیف شود. با توجه به اینکه این موضوع، یکی از برنامه­های جدی وزارت دولت یازدهم بود، خوشبختانه با پیگیری وزارت ارتباطات و تصمیم­گیری کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، زمینه این ارتقاء فراهم‌شده است. گرچه در اجرا و تعیین الزامات به اپراتورهای موجود تلفن همراه، انتقاداتی وارد است، اما عزم وزارتخانه برای نهایی کردن این موضوع قبل از پایان انحصار رایتل (اول شهریور 93) و برگزاری جلسات فشرده با همراه اول و ایرانسل در این خصوص قابل‌توجه است.

همچنین اخیراً، وزارت ارتباطات از طریق مصوبه دیگری، محدودیت­های فناوری در اپراتورهای اینترنت پرسرعت وایمکس را برداشته است تا این شرکت­ها بر اساس روند جهانی قادر به ایجاد و توسعه شبکه باند پهن ثابت (نسل چهارم ارتباطات- فناوریTD-LTE) شوند.

 4- اجرایی شدن رومینگ ملی

بعد از گذشت دو سال از مصوبه اختیاری اصول حاکم بر ارائه خدمات رومینگ ملی در کشور، بالاخره با انجام اصلاحات لازم و ملزم نمودن اپراتورها را به انجام آن، در حال عملیاتی شدن است. گرچه در اجرای این مصوبه، ابهامات و چالش­های اجرایی باقی‌مانده است اما درمجموع، با توجه به اینکه مزایای ملی این طرح همچون تسریع در توسعه و ارتقاء کیفی خدمات تلفن همراه، کاهش قیمت تمام‌شده شبکه­ها و استفاده بهتر از زیرساخت­های موجود در کشور، پیگیری وزارت ارتباطات در این دوره مثبت ارزیابی می­شود. البته نباید اجرای این طرح، موجب سوءاستفاده اپراتورهایی همچون رایتل در کاهش سرمایه­گذاری و توسعه شبکه خود شود. چراکه در مبحث رومینگ ملی، بیشترین منفعت نصیب اپراتوری می­شود که شبکه کوچک­تر و امکانات کمتری داشته باشد.

 منفی

1- باقی ماندن ابهامات جدی در شبکه ملی اطلاعات

گرچه با گذشت بیش از 3 سال از آغاز برنامه پنجم، هنوز فهم مشترک و اولیه بین مدیران سطح بالای دست‌اندرکار در خصوص اصطلاح شبکه ملی اطلاعات و تکالیف قانونی آن (ماده 46 برنامه پنجم) وجود ندارد. اما باید گفت که از این فرصت یک‌ساله وزارت ارتباطات دولت یازدهم نیز، به‌خوبی بهره گرفته نشد و تنها به برگزاری چند جلسه جهت تشریح مدل مفهومی شبکه ملی اطلاعات و کلیات آن پرداخته شد. این در حالی است که انتظار می­رفت با توجه به تأخیرهای طولانی در دولت دهم، روند سریع­تری برای حل چالش­ها و اختلاف نظرات موجود فی‌مابین وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی در این خصوص اتخاذ شود. نکته مهم اینجاست که باقی ماندن این ابهامات، موجب نگرانی و سردرگمی فعالین این حوزه را فراهم کرده است، چراکه درگیر کردن دارندگان این پروانه­ها به طرحی مبهم و کلی، می­تواند مخاطرات زیادی در حجم سرمایه­گذاری و تدوین طرح تجاری آنان به دنبال داشته باشد. چراکه همواره این‌طور مطرح‌شده است که در ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات، قرار است از امکانات و شبکه­های ارتباطی دارندگان پروانه­های کنونی بهره گرفته شود.

2- چندگانگی و تبعیض در تصمیم­گیری

این موضوع در مصوبه 181 کمیسیون تنظیم مقررات مورخ 13/11/92 اتفاق افتاد که تخفیف­های مربوط به هزینه­های اینترنت پرسرعت، تنها برای بعضی از شرکت­های خاص (موسوم به PAP) اعمال گردید و سایر شرکت­هایی که تنها ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی (ISP) بوده­اند یا توزیع‌کننده خدمات اینترنتی (ISDP) بوده­اند، از دریافت این تسهیلات محروم گشته­اند. این در حالی است که از 9 شرکت فعال PAP، هرکدام حدود 30 پروانه ISDP نیز دارند. درنتیجه، بلاتکلیفی بازیگران و افزایش امکان سوءاستفاده و عدم اجرای مصوبات توسط بعضی از بازیگران، نتیجه طبیعی این قبیل تصمیمات است.

3- ادامه تصدی­گری دولت در پروژه­های بزرگ زیرساختی کشور

قیمت بالای تأمین پهنای باند بین­الملل و انحصار تأمین آن توسط شرکت ارتباطات زیرساخت، یکی از چالش­های جدی است که به نظر می­رسد، وزارت ارتباطات دولت یازدهم نیز برنامه خاصی برای حل این موضوع ندارد. این در حالی است که اپراتورهای شبکه در کشورهای مختلف دنیا، این امکان رادارند که بر اساس قواعد تجاری مرسوم، در لایه­های مختلف اینترنت سرمایه­گذاری نموده و پهنای باند بین­الملل را با کمترین قیمت ممکن به مشتریان خود برسانند. در طرح توسعه­ای اخیر شرکت ارتباطات زیرساخت برای اجرای پروژه‌های تدبیر 1و 2، بیشتر از 8 یا 9 هزار میلیارد تومان نیاز به سرمایه­گذاری وجود دارد. با توجه به حجم نقدینگی زیاد در جامعه از طریق بخش خصوصی و تجربه انحصار زیرساخت در تأمین پهنای باند، این انتظار وجود دارد که دولت نباید در یک فعالیت تجاری (مانند تأمین پهنای باند) با سرمایه­گذاران بخش خصوصی شریک شود، بلکه باید تنها به دنبال اخذ مالیات و عوارض از درآمدهای حاصله و اعمال حاکمیت از طریق نظارت بر عملکرد بخش خصوصی باشد.

4- تعامل ضعیف با شرکت مخابرات ایران:

بعد از درخواست­های صریح نمایندگان مجلس از وزیر منتخب ارتباطات در خصوص برخورد با شرکت خصوصی شده شرکت مخابرات ایران، یکی از پر حاشیه‌ترین اقدامات وزیر و تیم ارتباطات آغاز شد. به‌طوری‌که صراحتاً وزارت ارتباطات از بازگرداندن شبکه دسترسی سیم مسی متعلق به مخابرات ایران به دولت خبر داد. این در حالی است که طبق مقررات، این شبکه در مالکیت شرکت مخابرات ایران است. درنتیجه با اعمال این دیدگاه­ها و به وجود آمدن تنش­هایی میان اپراتور غالب و وزارت ارتباطات، فرصت­های طلایی چندماهه اول برای همکاری و تعامل سازنده از دست رفت. گرچه این رفتارها بعداً و به‌تدریج تعدیل‌شده است، اما هنوز نیز در مصوبات و الزامات سازمان تنظیم مقررات، ابهاماتی ازاین‌دست وجود دارد که نشان‌دهنده نوعی تصمیم جمعی برای کنترل کردن و محدود کردن فعالیت شرکت مخابرات ایران به هر نحو ممکن دارد.

آنچه واعظی با آن مواجه شد

 1- ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی توسط رهبر معظم انقلاب:

مقام معظم رهبری در بهمن‌ماه سال 92 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را ابلاغ فرمودند. دستگاه‌های مختلف در واکنش به آن، برنامه‌هایی را ارائه کردند. به همین ترتیب، کارگروه اقتصاد مقاومتی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تشکیل شد. سند اقتصاد مقاومتی حوزه ICT که در این کارگروه مصوب شده است، بر 5 محور ارتقا و گسترش بازار، تنظیم مقررات، توسعه و تحول در صنعت، افزایش مهارت و توانمندی نیروی انسانی، تجهیز منابع و تسهیل کسب‌وکار استوار است. همچنین در چارچوب این سند، ایجاد اشتغال برای حداقل 30 هزار نفر در سال 1393 در بخش‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و 100 هزار فرصت شغلی جدید در سال‌های 1394 و 1395 هدف­گذاری شده است.

2- آغاز مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها:

همزمان با آغاز مرحله دوم ثبت‌نام هدفمندی یارانه­ها در فروردین 1393، ستاد خبری فنی هدفمندی یارانه­ها نیز در وزارت ارتباطات تشکیل شد تا تمامی زیرساخت‌های فنی لازم به‌منظور ارائه خدماتی باکیفیت در حوزه ثبت‌نام فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها را مهیا کند.

البته انتظار از این وزارتخانه برای مشارکت در این موضوع مهم کشور بیش از این مورد است. یکی از اقدامات مورد انتظار در این خصوص، ایجاد شرایط لازم و برنامه­ریزی برای ایجاد زیرساخت­ها و خدمات جدید توسط بخش خصوصی باهدف تخصیص یارانه مجازی به خانوارهای حائز شرایط دریافت یارانه بود. اقتصاد کلان کشور برای حذف اثرات منفی تورم ناشی از تزریق سالانه میلیاردها تومان یارانه نقدی به خانوارها، نیازمند نهادینه کردن یارانه مجازی است. چراکه یارانه مجازی می‌تواند به‌عنوان محور اصلی در تأمین سرمایه، درآمدزایی، یارانه حامل‌های انرژی، اعطای تسهیلات ویژه، خرید مواد اولیه موردنیاز تولید و نظایر آن به‌کاربرده شود بدون اینکه نگرانی برای افزایش حجم نقدینگی در جامعه به وجود آید. به‌عبارت‌دیگر، خانوار با یارانه مجازی، تنها قادر به خرید کالاهای اساسی یا خدمات پایه و ضروری است و نمی­تواند از آن برای سایر امور غیرضروری استفاده نماید.

3- تصویب لایحه تخصیص 100 درصدی درآمدهای ICT دولت در بودجه سالانه وزارت ارتباطات:

پس از 11 سال، قانون اجازه تعیین و وصول حق امتیاز فعالیت بخش غیردولتی درزمینه پست و مخابرات با دفاع و پیگیری وزارت ارتباطات دولت یازدهم در آذرماه سال گذشته به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. مطابق با این قانون، 100 درصد درآمد حاصل از «مالکیت دولت در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات – حق امتیاز شبکه و جریمه عدم انجام تعهدات» در لوایح بودجه سالانه برای وزارتخانه یادشده منظور می‌شود.

گرچه وزارت ارتباطات زمان کافی برای استفاده حداکثری از این قانون در بودجه سال 1393 را نداشت، اما به‌واسطه این قانون جدید، اعتبارات متفرقه بیش از 250 درصد رشد داشت که سهم عمده آن به تخصیص 1230 میلیارد تومان برای “توسعه زیرساخت‌ها، خدمات و کاربردهای ارتباطات و فناوری اطلاعات و شبکه ملی اطلاعات” مربوط می­شود. البته متأسفانه سهم زیرساخت و کاربردها و محتوا از این اعتبار عظیم تفکیک نشده است. باید توجه نمود که مشکل ICT کشور، عدم اختصاص بودجه دولتی به توسعه زیرساخت نیست بلکه نیاز است تا سهم بیشتر از چنین اعتباری برای تحقق اهداف و برنامه­های توسعه کاربردها و محتوا، خدمات و تحریک تقاضای خدمات ICT در نظر گرفته شود.

واعظی چه نمره ای می گیرد؟

با توجه به آنچه بیان شد، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت یازدهم در طول این‌یک سال، فراز و نشیب­هایی را پشت سر گذاشته یا در حال گذراندن است. نقاط مثبت و منفی عملکرد این وزارتخانه در دولت یازدهم به‌طور خلاصه مطابق جدول زیر می‌باشند:

مهم ترین برنامه های مثبت و منفی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات

با توجه به گذشت یک سال از دوران وزارت دکتر واعظی، انتظار می­رود که نتایج تصمیمات اخذشده در کوتاه‌مدت به‌تدریج نمایان شود، اما درمجموع، گرچه برنامه­های اعلام‌شده در ابتدای دولت یازدهم (به‌خصوص تکالیف قانونی مربوط به برنامه پنجم توسعه نظیر شبکه ملی اطلاعات، افزایش پهنای باند اینترنت بین­الملل و شبکه IP داخلی و هدف­گذاری­های کوتاه‌مدت و میان‌مدت در کارگروه اقتصاد مقاومتی) در راستای سیاست­های کلی کشور است، اما بااین‌حال به نظر می­رسد که دکتر واعظی و تیم مدیریتی ایشان در ادامه مأموریتشان، با چالش­های اجرایی جدی­تری مواجه باشند.

مهمترین برنامه های وزیر ارتباطات و اقدامات متناسب با آن ها

[1]هر Tbps برابر است با تبادل هزار گیگا بیت اطلاعات در هر ثانیه

مطلب فوق مربوط به سایر رسانه ها می باشد وخبر گزاری فارس صرفا آن را باز نشر کرده است