در این برنامه ها، صدها هزار داوطلب، سواحل کشورهای خود را از وجود زباله پاکسازی می کنند. نکته درخور تاملی که در این میان مشخص شده این است که رایج ترین زباله ای که در سواحل مختلف به چشم می خورد چیزی نیست جز فیلتر سیگار یا همان چیزی که آن را بیشتر با عنوان ته سیگار می شناسیم. سال گذشته در جریان پاکسازی سواحل مختلفی در سراسر جهان، حدود دو میلیون عدد ته سیگار جمع آوری شد. همچنین برخی بررسی های نشان داده ته سیگار، پرتعدادترین جسم موجود در زباله های شهری است.

کارشناسان تخمین می زنند ته سیگار حدود دوسوم از 6000 میلیارد سیگاری که هر سال مصرف می شود، سر از محیط زیست درمی آورد که حجم باورنکردنی 750 هزار تن را به خود اختصاص می دهد.

زیان های فیلتر سیگار

امروزه اثرات مصرف دخانیات دیگر بر همگان آشکار است. به نظر می رسد باید توجه بیشتری به اثرات مخرب ضایعات سیگار روی سلامت و محیط زیست داشته باشیم.

یکی از پروژه های بزرگ تحقیقاتی جهان در مورد ته سیگار، به بررسی آسیب های مختلف ناشی از ته سیگار از جنبه های گوناگونی نظیر میزان سم موجود، مصرف تصادفی و نیز اثرات آن بر بدن انسان پرداخته است. نتایجی که تاکنون از مطالعات مختلف این پروژه به دست آمده نشانگر این است که بشر باید هر چه سریع تر به سمت کاهش تولید، استفاده و دفع این بخش از سیگار گام بردارد.

ته سیگار دارای نوعی پلاستیک است که به طور طبیعی در طبیعت بازیافت نمی شود، اما این همه ماجرا نیست. ته سیگار دارای انواع مواد سرطانزا شامل نیکوتین و سایر مواد شیمیایی مضر موجود در توتون است.

یک آزمایش ساده نشان می دهد اگر ته سیگار را به مدت 96 ساعت در یک لیتر آب قرار دهیم، مواد سمی موجود در آن برای کشتن هر نوع ماهی آب شیرین یا آب شور کافی است. بسیاری از کودکان ​سراسر دنیا با ته سیگار بازی می کنند و حتی برخی حیوانات آن را به اشتباه می خورند. در نتیجه ته سیگار رها شده در محیط زیست می تواند خسارت های جبران ناپذیری به سلامت جانداران وارد کند.

شرکت های تولید سیگار از پیامدهای رها شدن ته سیگار استفاده شده در طبیعت آگاهی دارند، اما از یافتن راه حلی برای آن شانه خالی می​کنند و این وظیفه را بر دوش افراد سیگاری یا حتی تشکیلات مردمی پاکسازی محیط زیست می اندازند. حتی برخی شرکت های دخانیاتی، کمک هزینه هایی به این سازمان های مردم نهاد حامی محیط زیست برای پاکسازی طبیعت می پردازند. البته دلیل دیگر شرکت های تولید سیگار از پشتیبانی مالی چنین نهادهایی، ارائه تصویری از خود به​عنوان شرکتی حامی محیط زیست است، حال آن که این گونه حمایت ها در عمل نمی تواند راه حل موثر و پایداری برای مساله پیش رو باشد.

در این میان، برخی شرکت های تولید سیگار نیز پیشنهاد به کارگیری ته سیگارهای تجزیه شدنی به جای انواع تجزیه ناشدنی کنونی را داده اند، اما ​​این هم نمی تواند راه حل خوبی برای معضل جهانی ته سیگار باشد. ته سیگارهای تجزیه​شدنی ​همانند انواع تجزیه ناشدنی، براحتی مواد سمی و سرطانزای موجود در خود را در محیط زیست رها می کنند و به همین دلیل راه حل چندان مناسبی به نظر نمی رسد.

فیلتر بی فایده

برخی کارشناسان تاکنون راه حل های مختلفی برای کاهش اثرات نامطلوب این مساله ارائه کرده اند که می تواند امیدهایی برای رهایی از این محصول ساخته دست بشر دهد.​ کارخانه​های سیگارسازی، وجود فیلتر در سیگار را دلیل جذب قابل توجه مواد سمی و کاهش اثرات نامطلوب مصرف دخانیات بر فرد سیگاری می دانند. با این حال انجمن جراحان عمومی و موسسه ملی سرطان ایالات متحده اعلام کرده اند فیلتر سیگار عملا هیچ فایده ای برای سلامت سیگاری ها ندارد. حتی آمارها نشان می دهد، مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات در 50 سال اخیر که فیلتر به سیگارها افزوده شده بشدت افزایش یافته است.

فیلتر سیگار به گونه ای طراحی شده است که فقط دود توتون را که به ریه های فرد سیگاری فرستاده می شود اندکی کاهش می دهد، اما الزاما به سلامت بیشتر فرد نمی انجامد. در نتیجه فیلتر سیگار بیشتر حربه ای تبلیغاتی برای جذب مشتری است. به نظر می رسد اصلی ترین کارکرد فیلتر در سیگار، دادن تصویری غلط به فرد سیگاری است که این بخش از سیگار، جلوی آسیب دود توتون به سلامت او را می گیرد؛ حال آن که واقعیت چیز دیگری است. همچنین کاهش دود وارد شده به دهان شاید حتی موجب تشویق بیشتر کودکان به مصرف سیگار شود.

شرکت های سیگارسازی برای تعیین میزان کارایی فیلتر از دستگاه هایی ویژه ای استفاده می کنند. این دستگاه همانند فرد سیگاری، هوا را به درون می مکد و در نتیجه دود توتون وارد آن می شود. نتیجه این آزمایش​ها نشان می دهد فیلتر می تواند تا حدی از میزان نیکوتین و برخی مواد مضر موجود در دود بکاهد.

با این حال یک تفاوت اصلی میان انسان و ماشین وجود دارد و آن هم این که بسیاری از سیگاری ها به خاطر لذت از مصرف نیکوتین ممکن است پُک هایی عمیق تر به سیگار بزنند و به کلامی دیگر، دود آن را بیشتر به ریه های خود بفرستند. در نتیجه فیلتر در عمل هیچ نتیجه مثبتی ​به همراه ندارد.

به همین دلیل است که بسیاری از سازمان های پزشکی، کارکرد مثبت فیلتر برای سلامت را رد می کنند و حتی آن را زیانبار می دانند. اگر کارکرد اصلی فیلتر تنها برای بازاریابی و تشویق مردم به مصرف بیشتر دخانیات است، پس باید هر چه سریع تر جلوی استفاده از آن گرفته شود. ممنوعیت استفاده از فیلتر برای تولید سیگار نه تنها می تواند اثرات مثبتی بر سلامت انسان داشته باشد، بلکه اثرات آن بر محیط زیست را نیز از میان می برد.

وظیفه ای بر دوش دولت ها

شاید نخستین گام در این میان به عهده دولت ها باشد. چندی پیش در یکی از ایالت های آمریکا، طرحی برای ممنوعیت فروش سیگارهای دارای فیلتر ارائه شد، اما آرای موافق به حدنصاب نرسید. با این حال این طرح را شاید بتوان نخستین گام جهانی برای حذف فیلتر از سیگار دانست.

از سوی دیگر برخی قوانین فعلی نیز می تواند موجب تشدید اوضاع شود. بسیاری از کشورهای دنیا، قانونی برای ممنوعیت استعمال دخانیات در فضاهای بسته و سرپوشیده عمومی وضع کرده اند. با این که این قانون مزایای زیادی دارد، اما سیگاری ها را به سیگار کشیدن در فضای باز و طبیعت تشویق می کند که در نتیجه ته سیگارها همان​جا رها می شود. یکی از سازمان های مردم نهاد حامی محیط زیست در انگلستان گزارش کرده که پس از اعلام ممنوعیت مصرف سیگار در این کشور، 43 درصد بر میزان ته سیگار رها شده در محیط زیست افزوده شده است.

مشکل به همین جا ​ ختم نمی شود. حتی سیگارهای الکترونیکی نیز که بتازگی ارائه شده​ و از نظر بعضی ها راه حل مصرف سیگار است نیز موجب آلودگی محیط زیست می شود. این دستگاه دارای جعبه های کوچک حاوی نیکوتین است که معمولا پس از مصرف به شکلی نامناسب در طبیعت رها می شود.

دیگر باید دست به کار شد

حقیقت آن است که سیگاری ها و نیز مسئولان دولتی در سراسر جهان تاکنون فریب شرکت های تولیدکننده سیگار مبنی بر تاثیر مثبت فیلتر برسلامت انسان را خورده اند. فیلتر سیگار نه تنها از مضرات سیگار نمی کاهد، بلکه حتی در بسیاری​ موارد موجب صرف نظر فرد از تصمیم ​ برای ترک سیگار می شود.

شاید اگر این ابزار تبلیغاتی از دست شرکت های دخانیاتی گرفته شود، عده بیشتری به ترک سیگار رغبت پیدا کنند، تعداد کودکانی که به سیگار کشیدن روی می آورند کاهش یافته و از تهدیدهای پیش روی محیط نیز اندکی کاسته شود. دیگر وقت آن رسیده که برای همیشه از شر ته سیگار خلاص شویم.

نیوساینتیست / مترجم: صالح سپهری فر