خبرگزاری مهر؛ گروه استانها؛ «مهدکودک هم فقط یک مرکز خدماتی نیست که بچّه را حفظ کنند و خدمت بدهند، بلکه به یک معنا مرکز آموزشی و پرورشی است، منتها با زبان خاصّ خود، با شیوه خاصّ خود. وقتی که ما میگوئیم برای مهدکودکها برنامه داشته باشید، به طریق اولیٰ پیشدبستانیها اهمیت پیدا میکنند. پیشدبستانی هم جای بسیار مهمّی است، آنجا هم فکر لازم دارد، باید فکر کنید، برای آن برنامه فراهم بکنید و برای بچّهها که حالا به طور طبیعی همه از پیشدبستانی عبور میکنند -که سابق این جور نبود- این را جوری اداره کنید که انشاءالله اینجا بتوانند از این فرصت استفاده کنند»؛ اینها بخشی از سخنان مقام معظم رهبری که یازدهم شهریور، در ارتباط تصویری با رؤسا و مدیران آموزش و پرورش بیان و از رهابودن مهدکودکها، ابراز تأسف کردند.
این رها بودن وضعیت مهدهای کودک را میتوان به خوبی از روی تعدد آن به ویژه در سالهای اخیر مشاهده کرد؛ جایی که نهادها، سازمانها و افراد مختلف با سلیقههای متنوع اعتقادی و فرهنگی اقدام به راهاندازی مهدهای کودک مشارکتی، غیرانتفاعی و … و حتی مهدهای صرفاً آموزشی همچون مهدهای آموزش زبان انگلیسی کردهاند و با تبلیغهای فراوان، کودک سپاری به مهدها به نشانهای از سطح بالای فرهنگی و جلوهای از تجملگرایی تبدیل شده است.
والدین خیلی از اوقات، کودکان خود را تحت تأثیر تبلیغات متنوع و یا هزینههای مالی کمتر به دست افرادی میسپارند که شناخت درستی از عقاید فکری و فرهنگی آنها ندارند؛ سپردن کودکان به عنوان آیندهسازان کشور به مهدکودکها که متولی مشخص و محتوای واحدی ندارد، در حالی صورت میگیرد که هفت سال نخست زندگی، جزو مهمترین مراحل تربیت فرد و زمینهساز موفقیتهای تربیتی فرد در مراحل بعدی است.
حال این سوال مطرح میشود که آیا میتوان روشهای غیرمستقیم تربیتی مورد نیاز در این مرحله از رشد همچون بازی، قصه و اعتمادسازی را بدون داشتن مفاهیم و محتوای یکسان و الگو، با تکیه بر مربیانی که معمولاً با اولویت دستمزد کمتر و تنها با گذراندن چند دوره آموزشی کوتاه مدت، جذب میشوند، به شکل مؤثری بر روی کودکان پیاده نمائیم؟
تفاوت در نوع برنامهها و آموزشها در مهدهای کودک و پیش دبستانی
مینا کریمی، در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: هیچ مادری دوست ندارد فرزندش را از خود دور کند ولی شرایط کاری امروز جامعه و کارکردن پدر و مادر، این امر را اجتناب ناپذیر کرده است.
یکی از مادرانی که پسر خردسالش را تا قبل از شیوع کرونا به مهد میفرستاده افزود: تفاوت در نوع برنامهها و آموزشها در مهدهای کودک و پیش دبستانی به گونهای است که خیلی اوقات، والدین مجبور میشوند تا فرزند خود را بدون تغییر، برای چند سال در یک مهد بگذارند چون معمولاً آسیبهای تغییر مهد به دلیل تفاوت در محتواهای آموزشی بیشتر است.
آموزشهای مستقیم غیرمنعطف؛ از دلایل بی رغبتی کودکان برای حضور در مهد
مریم محمدی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، آموزشهای مستقیم غیرمنعطف را یکی از دلایل بی رغبتی کودکش برای حضور در مهد عنوان و تصریح کرد: معمولاً در بسیاری از مهدها تمرکز فقط بر روی مسائل آموزشی مثل زبان انگلیسی است.
مادر دیگری افزود: بچهها در سنین کودکی نیازمند تحرک، پویایی و نشاط هستند در حالی که بسیاری از مهدهای کودک، فاقد فضای فیزیکی مناسب و استاندارد هستند.
غفلت از تربیت و پرورش کودکان در مهدها
مهدیه رجبی که تاکنون دو کودک خود را به مهد سپرده، در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: متأسفانه در حال حاضر اکثر مهدها به سمت آموزش رفتند و از جنبه تربیت و پرورش کودکان غفلت کردند.
مادر دیگری افزود: در حالی که در هفت سال اول تربیت کودک به هیچ عنوان آموزش مستقیم شیوه مناسبی نیست اما به دلیل اینکه نتایج این نوع آموزشها، قابل ارائه و تبلیغ کردن است، مهدها آموزشهای مستقیم را بر آموزشهای غیرمستقیم ترجیح میدهند.
سمیرا دهقانی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با ابراز تأسف از عدم وجود محتوای یکسان در مهدهای کودک، گفت: تناسبی بین برنامههای آموزشی و پرورشی وجود ندارد.
وی که مادر دختر خردسالی است، تاکید کرد: ممکن است در مهدکودکی، توجه بیشتری به خلاقیت کودک و استفاده از ابزارهای تربیتی همچون بازی و غصه شود ولی این موضوع به یک میزان در همه مهدهای کودک اجرایی نمیشود و وابسته به توانمندی، خلاقیت، و ذوق و احساس شخصی مربی دارد.
مدیران و مربیان مهدهای کودک و پیش دبستانی هم با تاکید بر ضرورت استفاده کودکان از این مراکز، وجود محتوای مشخص را از جمله مزایای پیش دبستانیها بر مهدکودکها عنوان کردند.
نداشتن متولی خاص و الگوی یکسان آموزشی و تربیتی
راحله یساقی که از سال ۱۳۸۷ به عنوان مربی و مدیر در حوزه مهدکودک و پیش دبستانی فعالیت دارد در گفتگو با خبرنگار مهر، نداشتن یک متولی یکسان را مهمترین مشکل مهدکودکها در کشور بیان و اظهار کرد: معمولاً سازمانها، نهادها و دستگاههای مختلف اقدام به راهاندازی مهدکودک میکنند و هر کدام بر اساس اهداف و محتواهای آموزشی خاص خود، آموزش میدهند.
نبود متولی خاص و الگوی یکسان آموزشی و تربیتی برای کودکان در مهدها، مشکلاتی را برای این کودکان در زمان ورود به مدارس به همراه دارد وی با بیان اینکه کودکان، مهدکودکها را به عنوان اولین نهاد اجتماعی پس از خانوادهها تجربه میکنند، تصریح کرد: به رغم اهمیتی که مهدکودک و پیش دبستانی در رشد و تربیت کودک دارد اما نبود متولی خاص و الگوی یکسان آموزشی و تربیتی، مشکلاتی را برای این کودکان در زمان ورود به مدارس به همراه دارد.
یساقی ادامه داد: به عنوان مثال، کتابهای آموزش و پرورش بیشتر برای ایجاد آمادگی در کودکان برای ورود به مدارس است در حالی که کتابهای بهزیستی، بیشتر بر پرورش ذوق و خلاقیت تاکید دارد.
مهدکودکها بیشتر به دنبال راضی نگه داشتن والدین هستند
این مدیر مهدکودک با بیان اینکه مهدکودکها بیشتر به دنبال راضی نگه داشتن والدین هستند، گفت: این مسئله باعث میشود برخی مهدها به سمت آموزش حروف الفبا و حتی زبان انگلیسی بروند و حتی اشتباه یاددادن آنها در آینده مشکلاتی را برای آموزش دانشآموز و نظام آموزشی فراهم کند.
وی، مشخص شدن یک متولی خاص، آموزش نوآموزان بر اساس محتوای یکسان و استاندارد و نظارت واحد و مشخص را از جمله راهکارهای بهبود وضعیت کنونی مهدکودکها و پیش دبستانیها عنوان و بیان کرد: وجود چندگانگی در نظام آموزشی و تربیتی مهدهای کودک و پیش دبستانیها، باعث ورود دانشآموزانی با میزان و نوع فراگیری متفاوت به کلاس اول میشود که این امر خود، مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت.
عدم حمایت کافی از مهدهای کودک و پیش دبستانیها
یساقی، عدم حمایت کافی از مهدهای کودک و پیش دبستانیها به عنوان یکی از بسترهای مهم تربیت نسل آینده کشور را از مهمترین چالشهای این حوزه برشمرد و تصریح کرد: تعطیلی مهدهای کودک و پیش دبستانیها، همزمان با شیوع کرونا باعث شد تا هم اکنون این مراکز با هزینههایی همچون اجاره بها، حاملهای انرژی، دستمزد مدرسین و … مواجه شوند.
وی ادامه داد: با ادامه این روند و عدم استقبال خانوادهها از حضور کودکانشان، بسیاری از این مراکز به سمت تعطیلی پیش میروند.
صدیقه سلیمانی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، وضعیت پیش دبستانیها را نسبت به مهدهای کودک بهتر عنوان کرد و افزود: برخلاف مهدکودکها، پیش دبستانیها بر اساس یک چهارچوب استاندارد آموزشی، محتواهای یکسانی را ارائه میکنند.
وی که سابقه ۹ سال مدیریت پیش دبستانی را دارد، افزود: البته بر اساس سلیقه و خلاقیت هر مربیای، نوع ارائه محتواهای آموزشی متفاوت است.
امروز با دوگانگی آموزش در مهدکودکها و پیش دبستانیها مواجه هستیم؛ موضوعی که مشکلات را در شیوه یادگیری کودکان در سالهای بعد به دنبال خواهد داشت سلیمانی، دوگانگی آموزش مهدکودکها و پیش دبستانیها برای گروه ۴ تا ۶ سال را یکی از مشکلات موجود بیان و اظهار کرد: آموزش الفبا در دوره پیش دبستانی، به صورت نوشتاری نیست، بلکه به صورت دستورزی، مقدمه آموزش نوشتن و آماده شدن کودک برای کلاس اول ابتدایی است ولی متأسفانه آموزش الفبا به صورت غلط در برخی مراکز مهدکودکها، علاوه بر بالابردن سطح توقع والدین، ضررهایی هم برای کودکان به دنبال دارد.
وی تصریح کرد: وارونه نویسی کودک، دلزدگی و دور شدن از حال و هوای بازی و نشاط کودکانه از جمله مشکلات این آموزشهای غلط است که در آینده نه تنها به نفع کودک نیست، بلکه دارای تأثیر منفی در آموزشهای آینده آنها نیز است.
این مربی پیش دبستانی با اشاره به انجام نظارتها و گزینشها در مورد مربیان پیش دبستانیها، اظهار کرد: خوشبختانه در شهرهای کوچک با توجه به شناخت و حساسیت بیشتر والدین و همچنین نظارت جدیتر نهادهای ناظر، بسیاری از مشکلات و آسیبهای مهدکودکها و پیش دبستانیهای شهرهای بزرگ را شاهد نیستیم.
ضرورت کسب مهارتهای اجتماعی، احساسی، شناختی، حرکتی و علمی
حوریه علیزاده در گفتگو با خبرنگار مهر، بر ضرورت آمادگی کودکان، یک سال قبل از ورود به مدرسه تاکید کرد و افزود: علاوه بر شادابی، نشاط و تفریحی که برای نوآموزان در پیش دبستانی در نظر گرفته میشود، باید مفاهیمی در زمینه مهارتهای اجتماعی، احساسی، شناختی، حرکتی و علمی نیز به آنها آموزش داده شود.
مدیر و مؤسس یک دبستان و پیش دبستانی شهر گناباد که سابقهای ۲۷ ساله دارد، تصریح کرد: آموزش پیش دبستانی میتواند یک کودک و نوآموز را مشتاق به تحصیل کند یا در اثر برخورد نادرست یک مربی، برای همیشه از درس متنفر شود.
عدم اجباری بودن از مشکلات عمده پیشدبستانیها است
وی، یکی از مشکلات عمده پیشدبستانیها را عدم اجباری بودن این دوره عنوان و اظهار کرد: پیش دبستانی یک دوره رسمی ولی غیراجباری است و همین امر موجب میشود تا والدین خود را ملزم به فرستادن کودک خود به این دوره نکنند، در حالی که آموزشهای پیش دبستانی برای ورود به کلاس اول، مفید و ضروری است.
علیزاده تاکید کرد: نوآموزانی که دوره پیش دبستانی را گذراندهاند، معمولاً در کلاس اول از سایر دانشآموزان جلوتر هستند.
اهمیت هفت سال اول زندگی در شکلگیری شخصیت کودک
مدیر حوزه علمیه امام رضا (ع) گناباد در گفتگو با خبرنگار مهر به اهمیت هفت سال اول زندگی در شکلگیری شخصیت کودک اشاره و اظهار کرد: تربیت در سالهای اول زندگی، نقش مهمی در شکلگیری شخصیت کودک دارد.
حجتالاسلام حسین امامی افزود: با توجه به تغییرات روحی، جسمی و عقلی که از ابتدای تولد به تدریج در انسان ایجاد میشود، اشکال تربیت هم متفاوت است.
وی ادامه داد: هفت سال اول به اندازهای اهمیت دارد که شخصیت فرد در همین زمان شکل میگیرد و برخی از روانشناسان مشهور هم معتقدند که کودک در ۵ و ۶ سالگی، نسخه کوچکی از جوانی است که بعدها خواهد شد.
این استاد حوزه و دانشگاه، محبت والدین نسبت به فرزندان را از مهمترین نکات تربیتی هفت سال اول زندگی برشمرد و تصریح کرد: امنیت بچهها هم باید در این دوره تأمین شود؛ امنیت روانی بچهها یعنی اینکه حتیالامکان فرزند از مادر خودش جدا نشود، چون جدایی فرزند از مادر موجب ایجاد احساس ناامنی در او میشود.
حجتالاسلام امامی، دعواهای والدین را یکی دیگر از عوامل برهم زدن آرامش روانی فرزندان عنوان و تاکید کرد: دعواهای پدر و مادر در خانه، امنیت بچهها را زیر سوال میبرد و تا زمانی که خود والدین، آرامش روانی نداشته باشند، فرزندانشان هم آرامش نخواهند داشت.
کسب مهمترین مقدمات برای زندگی موفق در کودکی
وی با تاکید بر اینکه باید تربیت کودک به عنوان مهمترین بخش تربیت کلی انسان مورد نظر قرار گیرد، گفت: کودک در بازیها، آشنایی با محیط پیرامونی خود و ارتباط با دیگران، مهمترین مقدمات برای زندگی موفق را کسب میکند.
حجتالاسلام امامی، فضای مناسب را در تربیت بسیار تأثیرگذار عنوان و بیان کرد: اگر کودک در فضایی مناسب رشد کند، در نوجوانی امکان تربیت او بیشتر خواهد بود.
وی با بیان اینکه پدر و مادر زمینهساز ایجاد فضای مناسب در داخل خانه هستند، تصریح کرد: البته این فضا صرفاً فضای فیزیکی نیست و ابعاد مختلفی را در برمیگیرد.
عدم آگاهی و شناخت درست والدین از فضای مهدکودکها
وی ادامه داد: والدینی که فرزندان خود را به مهدکودکها میسپارند، باید اطلاع کاملی از فضای مهدها داشته باشند و اینکه آیا مربیان آن مهد، انسانهای موفق و با تربیتی هستند که بتوانند به فرآیند تربیت کودکشان کمک کنند یا خیر؟.
این استاد حوزه و دانشگاه، یکی از عالیترین سطوح هدف عملیاتی در تربیت یک نوجوان را رسیدن به قدرت مخالفت با دوست داشتنیها عنوان کرد و افزود: باید در تربیت کودک، مقدمات رسیدن به این هدف فراهم شود، چراکه عدم تحقق این هدف، تربیت و رسیدن به قله مخالفت با دوست داشتنیها را دشوار خواهد کرد.
حجتالاسلام امامی تصریح کرد: قدرت مخالفت با دوست داشتنیها یکی از زیرمجموعههای توانایی مدیریت تمایلات است که پدر و مادر به دلیل اطلاع و اشراف نسبت به فرزند و محیط خانه، میتوانند ایجاد کنند.
فارغ از اجباری شدن دوره پیش دبستانی، تعیین متولی واحد برای مهدکودکها و پیش دبستانیها به عنوان مهمترین نهاد تربیتی، آموزشی و فرهنگی کودکان پس از خانواده، مهمترین نیاز کنونی است، چراکه تا متولی خاص این حوزه مشخص نشود، محتواسازی یکسان و ایجاد فضای مناسبی برای تربیت کودک در مهمترین دوران تربیتی او، غیرممکن خواهد بود.