خبرگزاری فارس- مهناز سعیدحسینی: استاد کریمی مراغه‌ای پرمخاطب‌ترین شاعر آذربایجان در صد سال اخیر است و ما این توفیق را داشته‌ایم که بر خلاف دیگر شاعران و ادبیان این سرزمین، در زمان حیاتش و در زمانی که در کنار ما است، از او تجلیل کنیم.

این شاعر علاوه بر اینکه در طنز بسیار چیره دست است بلکه شعرهای آیینی او بسیار خواندنی و پرمخاطب است. تاثیر این شاعر در حدی است که مقام معظم رهبری در سخنانی از شخصیت این شاعر تجلیل کردند و بسیاری از شاعران مطرح معاصر ما، امروز خود را مدیون او می‌دانند.

29 شهریور ماه از استاد کریمی در همایشی در شهر ارومیه با حضور شاعران سرشناس کشورمان تجلیل شد. اما با پایان یافتن این کنگره ملی، حیفمان آمد این استاد ادیب سرشناس را بیش از پیش به مردم سراسر کشورمان معرفی نکنیم.

به همین دلیل کنگره را بهانه کردیم و برای آشنایی بیشتر با شخصیت این شاعر پیشکسوت و توانمند با سعید سلیمان‌پور شاعر، طنزپرداز و دبیر اجرایی کنگره‌ی ملّی نکوداشت استاد کریمی مرا‌غه‌ای گفت‌وگویی درباره شخصیت این شاعر داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

**پر مخاطب‌ترین شاعر آذربایجان در 100 سال اخیر

* برای شروع گفت‌وگو، برای ما و مخاطبان خبرگزاری فارس مختصری از زندگی استاد کریمی مراغه‌ای می‌گویید؟

استاد کریمی مراغه‌ای با نام کامل «میرزا حسین نسبت کریمی مراغه‌ای» در 12 مرداد 1310 شمسی در شهر مراغه دیده به جهان گشود. پدرش معروف به «محمدعلی ذاکر مراغه‌ای» شخص شاعر و فاضلی بود و در شعر، «کریمی» تخلص می‌کرد و می‌توان گفت به عنوان یک مربی و استاد مهم‌ترین تأثیر را بر روی استاد کریمی داشت. هنر شاعری و محبت به اهل بیت عصمت و طهارت-علیهم‌السلام- دو میراثی بود که استاد کریمی از پدر به ارث برد و این میراث را پاس داشت و بر آن افزود و با استفاده از این دو موهبت، ذخیره ادبی ارزشمندی برای فرهنگ و ادب میهنمان به وجود آورد. الساعه استاد کریمی در سن 85 سالگی هنوز در همان مغازه موروثی پدر که تبدیل به کتابفروشی شده است بر مسند پدر فاضل خویش تکیه زده‌ است. به جرات می‌توان گفت که در طول صد سال اخیر شعر هیچ شاعری در آذربایجان به اندازه‌ی شعرهای استاد کریمی خوانده نشده است و او پرمخاطب‌ترین شاعر آذربایجان است.

**طبع روان استاد کریمی بی‌نظیر است

* چه چیزی شعر استاد کریمی را از شعر دیگر شاعران متمایز می‌کند؟

بگذارید این گونه عرض کنم که خدا نعمت شاعری را در حق این شاعر تمام کرده‌است!

اولین شاخص استاد کریمی در شاعری، طبع بسیار روان اوست. می‌دانید که وزن شعر سنّتی آذربایجان که بر زبان «عاشیق» ها و همراه موسیقی آنهاست، هجایی است اما گنجینه عروضی ادبیات آذربایجان نیز با اتکا به اشعار فضولی، نسیمی، نباتی، ختایی، سید عظیم شیروانی، صراف، علی‌آقا واحد، استاد شهریار و... بسیار غنی است.

بی‌مجامله طبع روان استاد کریمی نظیری ندارد. او می‌تواند مضامین و حرفهایش را بی‌هیچ تکلفی و به شکلی حیرت‌انگیز، موزون و در اوزان عروضی بر زبان بیاورد.

می‌دانید که در شعر عروضی برای حفظ وزن گاه ارکان جمله پس و پیش می‌شوند. شعرهای ایشان در زبان ترکی آذری گاه آنقدر به محاوره نزدیک است که اگر آن را بدون وزن برای کسی بخوانید، به خاطر انطباق کامل آن با زبان گفت‌گوی مردم، مطمئناً متوجه نمی‌شود که این جملات بخشی از شعرند. مثال‌های بی‌شماری می‌توان زد.مثلاً در شعر «فالچی» که در «رمل مثمن مخبون محذوف» یعنی «فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن» سروده شده است، مصرع‌هایی از این دست بسیار است.

«فالچی قارداش، قاپی‌دا دورما، بویور گل ایچری!»

(برادر فالگیر! دم در نایست بفرما داخل!)

یک ترک‌زبان اگر بخواهد همین جملات را در غیر وزن عروضی نیز بر زبان بیاورد، دقیقاً به همین شکل بیان می‌کند.

**شاعری قدرتمند در خلق شوخی و طنز

شاخص دوم، قدرت سوژه یابی و طنزآفرینی استاد کریمی است. چه بسا کسانی که دارای طبع روان و پرقدرتند اما در خلق شوخی و مضامین طنزآمیز ضعیفند. استعداد طنزآفرینی‌ استاد کریمی و نکته‌یابی‌های طنزآمیز او، مختص خود اوست.

و شاخص سوم که معمولاً بدان پرداخت نشده‌ است قدرت داستان‌پردازی ایشان است. اینکه داستانک‌های طنزآمیز و منظوم خویش را از کجا شروع کند، در چه مسیری ادامه بدهد و چه پایانی برایش در نظر بگیرد.

**شعری برای مبارزه با طاغوت زمان شاه

*تیغ برنده انتقادهای طنز استاد کریمی در این سال‌ها چه‌چیزها یا چه کسانی را هدف قرار داده است؟

شعر استاد کریمی سالیان سال با کژروی‌های رژیم ستمشاهی پهلوی، غربزدگی، ریاکاری و قشری‌گری به نبرد برخاسته‌ است.

انتقادات تند و تیز استاد درباره اسلام‌ستیزی، وطن‌فروشی و ترویج بی‌بند و باری در رژیم پهلوی، همین که سروده می‌شد دهان به دهان می‌چرخید و به این ترتیب مبارزه‌ای فرهنگی را علیه کارهای ضدفرهنگی و ضد دینی پهلوی رقم می‌زد. درباره آثار استاد کریمی مقام معظم رهبری سالها پیش فرموده بودند:

«در هر ورق از رنگارنگ استاد کریمی مطلب تازه و فکری بکر به چشم می‌خورد» و در ادامه به این مبارزه فرهنگی ایشان با رژیم پهلوی اشاره کرده و شعر «عهد سلیمان» ایشان را مثال زده بودند که علیرغم اختناق رژیم شاه و خطراتی که در آن دوران برای چاپ چنین انتقاداتی برای منتقد وجود داشت، استاد کریمی چگونه انتخابات فرمایشی رژیم پهلوی و فساد مالی هیئت حاکمه را زیر سؤال برده‌است.

درباره این شعر توضیحی عرض کنم. در این شعر استاد با داستانی طنزآمیز و تمثیلی، انتخابات پرندگانی را به تصویر کشیده‌ است که با هم رقابت انتخاباتی دارند! می‌شود گفت که این داستان منظوم یکی از بهترین فابل (Fable) های طنزآمیز در ادبیات آذربایجان است.

* نام مجموعه شعرهای طنز استاد کریمی «رنگارنگ» است، تا کنون چند جلد از این مجموعه‌ها چاپ شده‌ است؟

 اولین رنگارنگ استاد کریمی در سال 1336 و تا انقلاب اسلامی شش جلد از آن چاپ شد و امروز هفدهمین جلد رنگارنگ زیر چاپ است.

**بیش از صدهزار بیت در مدح و رثای اهل بیت

* در کنار شعرهای طنز استاد کریمی بخش عمده‌ای از اشعار ایشان را نوحه‌ها و شعرهای آیینی در بر می‌گیرد. در این باره هم توضیح می‌دهید؟

سپاسگزارم که به نکته‌ای بسیار کلیدی و مهمی اشاره کردید.

بخش عمده شهرت استاد کریمی به خاطر اشعار طنز اوست اما باید در نظر داشت که محدود کردن استاد کریمی به شعر طنز، ظلم به او و ادبیات آذربایجان است.

ایشان پیر غلام اهل بیت عصمت و طهارتند و سالیان سال است که در شهر مراغه هئیت دارند و تا کنون بیش از صدهزار بیت در مدح اهل بیت و رثای ائمه اطهار علیهم السلام سروده است. نوحه‌های ایشان سالیان سال است که در عزاداری‌های مردم آذربایجان خوانده می‌شوند. در کنگره ملّی نکوداشت ایشان ما به این بُعد از شعر ایشان نیز به خوبی پرداخته بودیم و کنگره، مقاله‌ها و سخنرانی‌هایی درباره نوحه‌ها و مراثی استاد کریمی داشت. حتی در این کنگره وقتی بنده ایشان را به روی سن دعوت کردم قبل از شعرخوانی، برای مولا علی (ع) مدیحه خوانی و حاضران را با خویش همنوا کرد. بنده نیز در شعری که تقدیم ایشان کرده‌ام به بعد روحانی و مذهبی شخصیت ایشان پرداخته‌ام که ابیاتی از آن را برایتان می‌خوانم:

پیر من ای آینه رازها

زیر و بم ساز سخن سازها

رند خراباتی یک لاقبا

«ای نفس خرّمِ باد صبا»

شاعر سرگشته‌ی حافظ صفت

شعر تو بیت‌الغزل معرفت

شعر بخوان ای ز من و ما رها

چلّه‌نشین حرم واژه‌ها

بلبل سرگشته‌ی دلسوخته

نغمه گر معرفت‌اندوخته

شور «فرزدق»، نفحات «کمیت»

شاعر «دعبل» صفتِ اهل بیت

**طنزپردازانی که وامدار استاد هستند

*شما بیشتر به عنوان طنزپرداز شناخته‌ شده‌اید. آیا استاد کریمی بر شما و شعر طنزتان تاثیری داشته است؟

قطعاً. خیل بی‌شماری از شاعرانی که در شصت سال اخیر به زبان ترکی آذری شعر سروده‌اند، تحت تأثیر سبک و شیوه استاد کریمی بوده‌اند. من نیز در شعر طنز به‌ ویژه وقتی به زبان مادری شعر می‌سرایم وامدار و شاگرد مکتب کریمی‌ام.‌ در کنگره ملّی نکوداشت استاد، شاعران مشهوری مانند: ساعد باقری، دکتر اسماعیل امینی و ناصر فیض سخنرانی کردند و جالب اینکه هر سه در سخنرانی‌هایشان به صراحت اشاره کردند که در نوجوانی و جوانی شعرهای کریمی را می‌خوانده‌اند و تحت تأثیر او بوده‌اند.

* در پایان این گفت‌وگو خوب است کمی هم درباره کنگره‌ی ملّی نکوداشت استاد صحبت کنیم. این کنگره چگونه برگزار شد؟ شنیده‌ام که استقبال مردمی خوبی از این برنامه شده است.

این کنگره به همت «بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان» 29 شهریورماه با استقبال پرشور مردم در تالار وحدت شهر ارومیّه برگزار شد و بزرگ‌ترین مراسم ادبی تاریخ ارومیّه را رقم زد به نوعی که با حضور مردم فرهنگ‌دوست ارومیّه تالار 450 نفری وحدت در همان دقایق آغازین کنگره پر شد.

در کنار شاعران محلّی، شاعران و ادیبانی از سراسر کشور در این مراسم حاضر بودند و به سخنرانی درباره استاد کریمی مراغه‌ای پرداختند.

بخش‌های متنوعی برای این کنگره طراحی شده بود و در کنار ارائه مقاله، سخنرانی و شعرخوانی، در این مراسم -که در شب عید سعید غدیر خم اجرا می‌شد- از سرود «عزیز مصطفی (ص)» رونمایی شد و «احد تابع خیام» خواننده این سرود آن را برای حاضران اجرا کرد. شعر این سرود از سروده‌های استاد کریمی و در مدح مولا امیرالمؤمنین (ع) بود.

**ارومیه جایگاه ویژه ای در شعر طنز پیدا کرده است

* حال شعر و ادبیات در این روزهای ارومیه چگونه است؟

پ: شهر ارومیّه در چند سال اخیر در شعر و مخصوصاً در ادبیات طنز رشد چشمگیری داشته است و به قول دکتر اسماعیل امینی دارد قطب شعر طنز کشور می‌شود و جایگاه ویژه‌ای در طنز کشور پیدا کرده‌است. پارسال نیز محفل طنز دهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در ارومیّه برگزار شد که دبیر علمی آن بنده بودم و البته استاد کریمی نیز در این محفل حاضر بودند و از ایشان تقدیر شد.

**استاد گنجینه ادبی همه ایرانیان است

* و کلام آخر؟

پ: از پرداخت خبرگزاری فارس به استاد کریمی‌مراغه‌ای بسیار ممنونم. خبرگزاری فارس مثل همیشه در حیطه اطلاع رسانی و تبیین فرهنگی، متعهد و پیشرو است و با بصیرت فرهنگی‌اش می‌داند که استاد کریمی مراغه‌ای به آذربایجان و ترک‌زبانان اختصاص ندارد، بلکه گنجینه‌ای ادبی برای تمامی ایرانیان است. ان‌شاءالله در این مسیر که پیش رو گرفته‌اید بیشتر از پیش موفق و موید باشید و همچنان به فرهنگ و ادب ایران اسلامی خدمت کنید.