نظام های سلامت در تمام جهان همواره باید تلاش کنند خدمات سلامتی را با کیفیت مناسب و بدون رخداد خطرات مالی در اختیار شهروندان قرار دهند. زمانی که دسترسی به خدمت برای مردم تسهیل می شود، این سوال پیش می آید که آیا مراجعین واقعا به دلیل نیاز به مراقبت مراجعه کرده اند یا فراهم شدن امکان افزایش دسترسی، مراجعات غیر ضروری را باعث شده است. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت بهداشت؛ در کشور ما نیز وقتی طرح تحول سلامت با هدف افزایش دسترسی خدمات و حفاظت مالی آغاز شد، این سوال مطرح شد که آیا روند مراجعات تغییر چشمگیری داشته است یا نه؟

بر اساس نتایج یک تحقیق در سطح ملی، مشخص شد میزان مراجعه بیماران سرپایی به مراکز درمانی، پس از طرح تحول سلامت و با توجه به رشد جمعیت، روندی منطقی و موزون داشته است.

در این پژوهش که از سوی موسسه تحقیقات سلامت جمهوری اسلامی ایران انجام گرفته، مراجعه سرپایی شامل ویزیت توسط پزشک عمومی یا پزشک متخصص تعریف شده و محل دریافت این خدمت، یکی از مراکز ارائه‌ی خدمات ؛ مطب، درمانگاه، بیمارستان، کلینیک و یا سایر مراکز است.

در این تحقیق میزان مراجعه بیماران در سال‌های 1381، 1387، 1393 و 1394 مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، سرانه مراجعه سرپایی در سال 81 به پزشک عمومی 2.22 بوده که در سال 87 به 2.28 رسیده است. این رقم در سال 93، معادل 2.48 بوده که در سال 94 با رشد منفی به 2 بار در سال رسیده است.

همچنین در سال 81 سرانه میزان مراجعه سرپایی به پزشک متخصص 1.16 بوده که در سال 87 به 1.75 رسیده، این رقم در سال 93 به 2.16 رسیده که در سال 94 به رقم 1.78 بار در سال کاهش یافته است.

بر اساس نتایج این پژوهش، سرانه کلی میزان مراجعه بیماران سرپایی در سال 81 رقم 3.38 بوده که در سال 87 به عدد 4.05 رسیده و در سال 93 با رشد 0.85 به عدد 4.90 رسیده است، ولی در سال 94 بر خلاف تصور با کاهش مواجه بوده و معادل 4.14 بار در سال بوده است.

بنابراین بهبود دسترسی حاصل از اجرای طرح تحول سلامت، منجر به افزایش بیش از حد بار مراجعه نشده است.

در این تحقیق به میزان بهره‌مندی از خدمات سرپایی (بارمراجعه برای دریافت خدمت از پزشک) در طول سال، در کل جمعیت براساس نتایج مطالعات بهره‌مندی از خدمات سلامت و نیز وضعیت دیگر کشورها پرداخته شده است.

براساس این تحقیق میانگین شاخص بهره‌مندی از خدمات سرپایی برای سال ۱۳۹۲ در کشورهای سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصاد 4.7 است. در این فهرست کشور ترکیه بار مراجعه‌ی سرپایی 2.8دارد و این شاخص برای کشور آمریکا ۴ و در ژاپن در حدود ۱۳ است.



در کشورهای حوزه‌ی مدیترانه‌ی شرقی نیز میانگین نرخ مراجعه برای خدمات سرپایی برابر با 2.9 می‌باشد. این نرخ برای تمام کشورهای این حوزه محاسبه نشده و در میان کشورهای گزارش شده، عمان دارای بیشترین بار مراجعه به میزان 6.3 بار در سال است. کمترین بار مراجعه نیز مربوط به کشورهای مصر و سودان با نرخ بار مراجعه برای دریافت خدمات سرپایی 0.5 بار در سال است.

مقایسه بار مراجعه‌ی سرپایی در ایران با کشورهای مختلف نشان می‌دهد که این عدد در ایران مناسب بوده و حتی بعد از افزایش دسترسی و ارزان شدن این خدمات در بخش دولتی، افزایش چشم‌گیری نداشته است.