از جانب دیگر آگاهی داریم که دولتها در کشورهای مختلف برنامههایی برای حمایت مالی گروههای ویژه و خانوارهای آسیبپذیر درنظرگرفتهاند. دولتها طبق چنین برنامههایی با بهدست آوردن آگاهیها، به خانوارها و گروههای مصرفکننده نیاز مند، مبالغی را بهصورت انتقالی و به بیان دیگر، بلاعوض، پرداخت میکنند. با توجه به تعاریف استاندارد و بینالمللی، به چنین پرداختهایی یارانه گفته نمیشود. این قبیل پرداختها به مزایای اجتماعی یا منافع اجتماعی (social benefits) معروف هستند.
در کشور ما نمونههایی از اینگونه پرداختها شامل طرح شهید رجایی برای کمک به کشاورزان سالمند یا از کار افتاده، پرداخت به خانوادههای نیازمند شهدا و جانبازان و غیره وجود دارند. نظامهای بینالمللی بهطور مشخص بیان میکنند که یارانهها مبالغ بلاعوضی هستند که واحدهای دولتی به واحدهای تولیدکننده در ارتباط با تولید، فروش و یا واردات کالاها وخدمات پرداخت میکنند. بر این اساس یارانه به مصرفکنندگان نهایی قابل پرداخت نیست. آن دسته از مبالغ انتقالی و یا بلاعوضی که دولت مستقیماً به خانوارها بهعنوان واحدهای مصرفکننده نهایی پرداخت میکند با نام مزایای اجتماعی منظور میشود.
معتبرترین و سنجیدهترین توصیههای بینالمللی، یارانهها را مانند انواع مالیاتهای غیرمستقیم، بهعنوان ابزارهایی جهت اجرای سیاستهای اقتصادی دولت با هدف تلاش برای تعدیل قیمتهای بازاری با توجه به گروههای آسیبپذیر معرفی کردهاند. دولت در یک کشور با درنظر گرفتن شرایط نظام اقتصادی در هر زمان و با اشراف به کالاها و خدمات مختلف، نسبت به میزان اهمیت و ضرورت آنها برای گروههای متفاوت تصمیم میگیرد که در ارتباط با تولید یا فروش چه محصولاتی به تولیدکنندگان آنها یارانه پرداخت کند و به تولید یا فروش چه کالاها و خدماتی یارانه پرداخت نکند.
دولت از جانب دیگر هم تصمیم میگیرد که از تولید یا فروش چه محصولاتی از تولیدکنندگان و یا فروشندگان آنها مالیات غیرمستقیم دریافت کند. اکنون با درنظر گرفتن موارد یادشده باید گفت چه بسا بهتر باشد که دولت به عوض این همه زمان، هزینه و نیرویی که برای مسئله یارانهها صرف میکند، اصلاً مسئلهای بدین شکل را رها سازد و در برنامهای جدا همراه با آرامش و فرصت زیادتر، خانوارهای آسیب پذیر مشابه با طرح شهید رجایی را شناسایی و به آنها مزایای اجتماعی پرداخت کند. دراین باره مطلب مهم دیگر این است که در شرایط موجود کشور، بسیار بجا خواهد بود که دولت به عوض زمان و نیروی درگیر در مسئله یارانهها به تلاشهای خود برای اصلاح اساسی نظام مالیاتی و شناسایی پتانسیلها و ظرفیتهای مالیاتی در کشور ادامه دهد.
- کارشناس حسابهای اقتصادی
7005927