به گزارش خبرگزاری فارس از یاسوج، بلوط گونه غالب جنگلهای زاگرس است که بنا بر تحقیقات به عمل آمده سه گونه آن به طور مشخص در این منطقه وجود دارد.
محل رویش این گونه غالب جنگلهای زاگرس در مساحتی معادل 6 میلیون هکتار از نوار جنگلی غرب ایران در آذربایجان شروع و تا استان فارس ادامه دارد. از سوی دیگر خواص خوراکی و دارویی این درخت مقاوم موجب شده بلوط همواره جایگاهی خاص در معیشت و حتی ادبیات فولکلور زاگرسنشینان داشته باشد.
در سالهای اخیر اما با رشد شهرنشینی و توسعه جادهها و زیرساختهای شهری و عمرانی و البته بحرانهایی چون آفتهای گوناگون، خشکسالی و آتشسوزها و برداشتهای غیراصولی و بیررویه از درختهای بلوط بخش زیادی از این گونه در زاگرس و به خصوص در کهگیلویه و بویراحمد رو به نابودی رفت.
البته چیزی که در سالهای اخیر زمزمه آن به گوش میرسید و در روزهای اخیر به صورت جدی توسط برخی سرمایهگذاران و سیاسیون در حال پیگیری است و باعث نگرانی دوستداران طبیعت و کارشناسان فن شده است موضوع فرآوری بذر درخت بلوط است.
* جنگلهای بلوط در طی 50 سال اخیر زادآوری نداشتهاند
جواد رحیمیان در این ارتباط در گفتوگو با خبرنگار فارس در یاسوج اظهار کرد: با بررسیهای انجام شده تقریبا 50 سال است زادآوری بلوط به عنوان رکن اساسی حیات هر اکوسیستم در ناحیه رویش زاگرس مشاهده نشده است.
کارشناس مسئول جنگلداری منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد افزود: متأسفانه در جنگلهای زاگرس درختان بلوط با سن کمتر از 50 سال دیده نمیشود و اگر هم جایی وجود داشته باشند درختان شاخهزادی هستند که نسل در نسل از ریشههای کهن جنگل تغذیه میکنند.
وی با بیان اینکه به دلیل رقابت درون گونهای و درون اکوسیستم رمق گونههای شاخهزاد بلوط نیز گرفته شده است، اضافه کرد: برداشت چوب سوخت، استفاده به عنوان مصالح ساختمانی، توسعه راهها، روستاها و خطوط برق و گاز موجب محدود شدن گستره جنگلهای بلوط شده است.
رحیمیان در مورد اهمیت تولید بذر در گونه بلوط، بیان کرد: تولید بذر نقش حیاتی در تجدید نسل این گونه دارد و باعث افزایش تنوع ژنتیکی درون گونهای و تغذیه گونههای حیات وحش که خود بخشی از اکوسیستم جنگل هستند، میشود.
* آفتهایی که حیات جنگلهای بلوط را تهدید میکند
این مسئول در ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد متذکر شد: در سالهای اخیر بیماریهای شناخته شده و شناخته نشدهای دامن گونه بلوط گرفته که مهمترین آنها که باعث از بین رفتن بخش زیادی از جنگلهای بلوط شده است آفت خشکیدگی یا زوال بلوط است که بیش از یک میلیون هکتار از گستره جنگل های بلوط را دربرگرفته است.
رحیمیان با بیان اینکه جمعآوری بذر بلوط از سالهای دور تا کنون در نقاط مختلف کهگیلویه و بویراحمد رواج داشته و دارد، تأکید کرد: برداشت بیرویه بذر بلوط به عنوان خوراک دام و تولید محصولات جانبی از ان باعث شده که فرصت زادآوری و تجدید نسل برای این گونه بسیار محدود و نزدیک به صفر شود.
وی یادآور شد: جمعآوری بذر در شرایط فعلی که فرسایش خاک در کهگیلویه و بویراحمد به صورت میانگین بیش از 13 تن در هکتار است و نیز تغییر پراکنش بارندگیها، بارانهای سیلآسا باعث حذف برخی از عناصر ضروری خاک از چرخه حیات جنگل شده است و در این حالت تنها وجود بذر باعث برگرداندن مواد معدنی به خاک میشود.
*فرآوری بلوط مرگ تدریجی گونه بلوط را به دنبال دارد
رحیمیان با بیان اینکه موضوع فرآوری و برداشت بذر از جنگل به هیچ وجه به صلاح جنگلهای بلوط نیست، توضیح داد: امروزه در در اثر حمله آفت، چرای دام و خشکسالی تولید بذر به حداقل کاهش یافته است.
وی تشریح کرد: ریز شدن برگ درختان بلوط که نشانگر آغاز مرحله مرگ تدریجی این گونه است خود هشداری جدی برای تداوم نسل بلوط است.
رحیمیان خاطرنشان کرد: جنگلهای بلوط به خصوص در کهگیلویه و بویراحمد مسن و بدون پشتوانه ماندهاند و هرگونه تصمیمگیری عجولانه و احساسی در زمینه صدور مجوز برای احداث کارخانه فرآوری بلوط عواقب جبران ناپذیری به دنبال دارد.
رقیه ذوالفقاری نیز در گفتوگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه اجرای هر طرحی در زمنیه فرآوری بلوط باید با نظر کارشناسان و با مطالعات دقیق صورت گیرد، افزود: با توجه به بحرانهایی که در سالهای اخیر گونه بلوط را تهدید کرده این گونه در شرایط بسیار شکننده قرار دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج افزود: نوع سرمایهگذاری و میزان برداشت و نیز میزان آورده جنگل در تصمیمگیری برای احداث کارخانه فرآوری بلوط مؤثر است، اما چیزی که به وضوح به چشم میخورد این است که تولید بذر گونه بلوط در سالهای اخیر به صورت محسوس کاهش یافته و با توجه به خشکسالیهای اخیر این مسئله هر سال حادتر میشود.
این استاد جنگلداری دانشگاه یاسوج بیان داشت: هرگونه بهرهبرداری از منابع جنگل باید با تضمینهای لازم از سوی بهرهبردار و تعهدات عملی همراه باشد وگرنه باید شاهد عواقب شوم برای جنگلها بلوط کهگیلویه و بویراحمد باشیم.
* هرگونه بهرهبرداری از جنگلهای بلوط باید با تضمین و تعهد همراه باشد
عضو هیت علمی دانشگاه یاسوج گفت: در حال حاضر و با توجه به شرایطی که بر جنگلهای استان حاکم است فرآوری بلوط چندان کارشناسی نیست، چراکه اگر قبل از انجام کار مطالعاتی قوی و ایجاد تضمینهای لازم مجوز ساخت کارخانه صادر شود، موجب به وجود آمدن توقعاتی خواهد شد که در نهایت به نابودی جنگلهای بلوط میانجامد.
علیرضا صالحی خاطرنشان کرد: اظهارنظر در مورد عواقب فرآوری بلوط به عواملی مانند نوع برداشت و حجم برداشت بستگی دارد و در صورتی اهرمهای تضمینی برای جبران آنچه از جنگل برداشت می شود وجود نداشته باشد عملاً به مرگ جنگلها خواهد انجامید.
عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج تصریح کرد: با توجه به وضعیت موجود در جنگلهای بلوط استان و میزان برداشتی که از بذر این گونه میشود و این گونه عملا قدرت زادآوری ندارد موضوع فرآوری مشکلات مضاعفی را به دنبال خواهد داشت.
این استاد برنامهریزی منابع جنگلی تشریح کرد: ساز و کارهای یک جانبه در زمینه برداشت منابع جنگل به نابودی گونههای جنگلی منجر خواهد شد و هرگونه برداشت از جنگل مانند برداشت بذر بلوط باید مسائل را به صورت جامع و چند جانبه ببینیم.
صالحی یادآور شد: در حال حاضر جنگلهای بلوط کهگیلویه و بویراحمد به دلیل خشیکدگی و آفات مختلف در شرایط بحرانی هستند و اگر احیانا بحث فرآوری در میان باشد موضوع حفاظت، احیاء و توسعه جنگلهای بلوط نباید به حاشیه برود.
* نقش مؤثر بذر گونه بلوط بر تداوم حیات گونههای جانوری حیات وحش
سید قدرت علیپور نیز با بیان اینکه در برداشت بذر بلوط نقش این گونه بر سایر گونههای حیات وحش معمولا نادیده گرفته میشود، گفت: زندگی و ادامه حیات تعداد زیادی از گونههای جانوری به این بذر وابسته است.
این کارشناس محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد افزود: با حذف و کاهش بذر بلوط در جنگلها جانورانی مانند گراز و برخی پرندگان به سمت مزارع و باغات هجوم میبرند که این موضوع خود حیات این گونهها را نیز با تهدید جدی مواجه میکند.
وی، احداث کارخانه فرآوری بلوط در استان را کاری غیر علمی دانست و افزود: با توجه به تحقیقات به عمل آمده در سالهای اخیر تولید بذر این گونه بسیار محدود شده و با میزان برداشتی که بومیان و روستائیان از آن دارند به خودی خود تداوم نسل بلوط با خطر جدی مواجه شده است.
سعید نظری نیز عنوان کرد: جنگل های استان کهنسال و نیازمند جوان شدن هستند و راهاندازی کارخانه فرآوری بلوط عملا غیر ممکن است.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان بویراحمد توضیح داد: در سالهای اخیر موضوع راهاندازی کارخانه فرآوری بلوط در میان برخی محافل و برخی سیاسیون نقل میشد و متاسفانه در اکثر موارد این نظرات به هیچ وجه کارشناسی نبودند.
این مسئول در منابع طبیعی بویراحمد با بیان اینکه بخش اعظم جنگلهای بلوط استان در شهرستان بویراحمد قرار دارند، افزود: نگاه غیرکارشناسانه و احساسی در مورد راهاندازی کارخانه فرآوری بلوط منجر به حذف این مخمل سبز از پهنه استان خواهد شد.
* اجازه احداث کارخانه فراوری بلوط را نخواهیم داد
نظری تأکید کرد: بدون شک با شرایط حاکم بر جنگلهای بلوط بویراحمد راه اندازی این کارخانه در هر حجم و با هر هدفی غیر ممکن است و منابع طبیعی بویراحمد اجازه چنین کاری را نخواهد داد.
به گزارش فارس؛ البته تجربه نشان داده که هرگاه دستگاههای مسئول در زمینه بهرهبرداری از منابع جنگلی به صورت غیرکارشناسی و احساسی از خود انعطاف نشان دادهاند عواقب وخیمی برجای گذاشته است که از آن جمله میتوان به تجربه تلخ بهرهبرداری غیراصولی از درختان بنه زاگرس اشاره کرد موضوعی که حیات این گونه کمیاب را عملا با مخاطره روبرو کرده است.
به هر ترتیب هرگونه چراغ سبز مسئولان به سرمایهگذاری در حوزه فرآوری بلوط عواقبی دردناک به دنبال خواهد داشت و بودن شک تراژدی غمناک را برای گونه بلوط جنگلهای کهگیلویه و بویراحمد رقم خواهد زد.
=====================
گزارش و عکس از قاسم خشتزر
=====================
5254155