به گزارش خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران، دلیل بر وجود چنین جهانی که گاهی از آن تعبیر به" عالم قبر" و یا" عالم ارواح" می‏شود از طریق ادله نقلیه است آیات متعددی از قرآن مجید داریم که بعضی ظهور و بعضی صراحت در این معنی دارد.



«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛[مومنون/۱۰۰] پیش روی آنها (عالم) برزخ است تا روزی که برانگیخته شوند.»

ظاهر در وجود چنین عالمی است، ... تعبیر به" إِلی‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ" (تا روز رستاخیز) دلیل بر این است که این برزخ در میان دنیا و آخرت قرار گرفته . از آیاتی که" صریحا" وجود چنین جهانی را اثبات می‏ کند آیات مربوط به حیات شهیدان است مانند:



«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛[آل عمران/۱۶۹] هرگز گمان نکن کسانی که در راه خدا کشته شدند مردگانند آنها زنده ‏اند و نزد پروردگارشان روزی داده می‏ شوند»



... نه تنها در مورد مؤمنان عالی مقامی همچون شهیدان جهان برزخ وجود دارد بلکه درباره کفار طغیانگری همچون فرعون و یارانش نیز وجود برزخ صریحا در آیه ۴۶ سوره مؤمن آمده است:

«النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ؛[مومن/۴۶] " آنها (فرعون و یارانش) هر صبح و شام در برابر آتش قرار می‏ گیرند و به هنگامی که روز قیامت بر پا می‏ گردد فرمان داده می‏شود آل فرعون را در شدیدترین کیفرها وارد کنید.»[۱]



اما درباره احوال کسانی که وارد عالم قبر می شوند، به چند آیه می توان اشاره کرد:

«الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیِّبینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛[نحل/۳۲] همانها که فرشتگان (مرگ) روحشان را می‏ گیرند در حالی که پاک و پاکیزه ‏اند به آنها می ‏گویند: «سلام بر شما! وارد بهشت شوید به خاطر اعمالی که انجام می ‏دادید!»



«الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ ظالِمی‏ أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما کُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلی‏ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها فَلَبِئْسَ مَثْوَی الْمُتَکَبِّرینَ؛[نحل، آیات ۲۸-۲۹] همانها که فرشتگان (مرگ) روحشان را می ‏گیرند در حالی که به خود ظلم کرده بودند! در این موقع آنها تسلیم می‏شوند (و بدروغ می‏گویند:) ما کار بدی انجام نمی‏ دادیم! آری، خداوند به آنچه انجام می‏ دادید عالم است. (به آنها گفته می‏شود:) اکنون از درهای جهنم وارد شوید در حالی که جاودانه در آن خواهید بود! چه جای بدی است جایگاه مستکبران!»



«فَکَیْفَ إِذا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلائِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ؛[محمد/۲۷] حال آنها چگونه خواهد بود هنگامی که فرشتگان (مرگ) بر صورت و پشت آنان می‏زنند و جانشان را می‏گیرند؟»



آیات دیگری نیز می تواند بیانگر شب اول قبر باشد، که علم ما به آن احاطه ندارد. مثلا در حدیثی آیه ذیل مربوط به عالم قبر دانسته شده است:

«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً؛[طه/۱۲۴] و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت.»



متن حدیث به این شرح است: حضرت علی (ع) می فرمایند:  و همانا آن زندگی سخت و دشواری که خداوند دشمن خود را از آن بیم داده عذاب قبر است، که خداوند بر کافر نودونه اژدها مسلّط کند که گوشت بدنش را بدندان گزند، و استخوانش را بشکنند، و پیوسته بر سر او در آمد و شدند (او را پایمال کنند) تا روزی که از قبر برانگیخته شود، که اگر یکی از آن اژدهاها در زمین بدمد هرگز زمین زراعتی نرویاند.[۲]



توضیح بیشتر درباره عالم قبر را باید از روایات دریافت نمود، به عنوان نمونه در روایت فوق، توصیفات دیگری درباره عالم قبر وجود دارد:

« ای بندگان خدا! از مرگ و بیهوشی و رنجهای جان کندن بهراسید، و ساز و برگ آن را فراهم کنید که مرگ بطور ناگهانی با یکی از دو چیز بزرگ بسراغ شما خواهد آمد: (خیر یا شر) ...   بندگان خدا! آن کس که آمرزیده نشده پس از مردن چیزی دشوارتر از آن در پیش دارد و آن قبر است، پس از تنگی و فشار و تاریکی و تنهائی آن بیم دارید، قبر هر روز می‏گوید: من خانه تنهائی‏ام، خانه خاکی‏ام، من خانه وحشتم، من خانه کرمها و گزندگانم، قبر یا باغی از باغهای بهشت، یا چاهی از چهاههای دوزخ است. بنده مؤمن چون بخاک سپرده شود زمین باو گوید: آفرین، خوش آمدی، تو از جمله کسانی هستی که دوست داشتم بر پشت من راه رود، حال که تو را در بر گرفتم خواهی دانست که چگونه با تو عمل می‏کنم! پس تا آنجا که چشم کار می‏کند برای او گشاده گردد. و کافر چون بخاک سپرده شودزمین باو گوید: تو را آفرین و خوشامد مباد، تو از دشمن‏ترین کسانی هستی که دوست نداشتم بر پشت من راه رود، حال که تو را در بر گرفتم خواهی دانست که چگونه با تو عمل می‏کنم! پس چنان او را بفشارد که استخوانهای پهلویش بهم برخورد. و همانا آن زندگی سخت و دشواری که خداوند دشمن خود را از آن بیم داده عذاب قبر است، که خداوند بر کافر نودونه اژدها مسلّط کند که گوشت بدنش را بدندان گزند، و استخوانش را بشکنند، و پیوسته بر سر او در آمد و شدند (او را پایمال کنند) تا روزی که از قبر برانگیخته شود، که اگر یکی از آن اژدهاها در زمین بدمد هرگز زمین زراعتی نرویاند.»[۳]



[۱]. تفسیر نمونه، ج‏۱۴، ص: ۳۱۷.

[۲]. أمالی المفید، ص: ۲۶۵.

[۳]. أمالی المفید، ص: ۲۶۵.