به گزارش خبرگزاری فارس از یزد، یزد به دلیل بهره‏مندی از ویژگی‏های اقلیمی خاص، آب و هوایی متفاوت با سایر نقاط کشور و پاییز دیرهنگام آن بعد از سپری کردن روزهای پرگرد و غبار به سرعت به زمستان سرد و خشک وصل می‏شود.

مردم بومی یزد بر این عقیده‏اند که فصل‏های یزد بسیار محدود است و از آنجا که بهار و پاییز در این استان بسیار کوتاه و اغلب به گرد و غبارهای شدید سپری می‏شود، فصل‏ها را تابستان و خاکستان و زمستان برشمرده‏اند.

گرد و غبارهای شدید در یزد اغلب از اواسط مه رماه آغاز می‏شود و تا نیمه‏های آبان‏ ماه ادامه دارد و بعد از آن بلافاصله زمستان زودرس، سرد و خشک آغاز می‏شود.

این روزها دقیقا فصل خاکستان یزد است و گرد و غبار و شن‏های ریز مهمان ناخوانده خانه‏های مردم شده‏اند، غبار گاهی آن قدر غلیظ شده که آسمان و زمین کویر یکرنگ می‏شود.

این گرد و غبار دستاورد تن عریان کویر و بیابان‏های اطراف یزد است که هر سال با وزش کوچکترین بادی بر سر شهر فرود می‏آید و خسارات جبران‌ناپذیری به سلامت مردم، هوای شهر و حتی تاسیسات وارد می‌کند.

ریزگردها از چالش‌های اصلی زیست محیطی در استان یزد به شمار می‏روند

این مسئله به یکی از چالش‏های زیست محیطی یزد تبدیل شده و حتی مدیرکل مدیریت بحران استانداری یزد از گرد و غبار و ریزگردها به عنوان یکی از چالش‏های طبیعی استان یزد یاد کرده است.

در وضعیتی که این شرایط هر سال برای استان یزد و دیگر استان‏های کویری تکرار می‏شود، هنوز چاره‌اندیشی اساسی برای مقابله با ریزگردها انجام نشده و به نظر می‏رسد باید اقدامی اساسی برای معضل زیست‌محیطی استان یزد انجام شود.

یک کارشناس محیط زیست در این زمینه در گفت‏وگو با خبرنگار فارس در یزد اظهار داشت: بهترین راه برای حفاظت از محیط زیست، استفاده از راه‏های طبیعی است و راه‏های مصنوعی نظیر مالچ‌پاشی پایدار نیست.

پوریا چمن عنوان کرد: با توجه به اقلیم منطقه یزد و تجربیاتی که در این استان وجود دارد، مهم‏ترین راه مقابله با گسترش بیابان و انتشار ریزگردها، کاشت گونه‌های طبیعی است.

وی بیان کرد: گونه‏هایی نظیر گز و درختچه تاغ تاثیر به‌سزایی در مقابله با گسترش ریزگردها دارند اما نمی‌توان کتمان کرد با توجه به بی‏آبی که در سال‏های اخیر در سراسر ایران مشهود بوده، خشکی تاغ و گز خود به معضلی جدید تبدیل شده است.

آسیب تاغ به سفره‏های آب زیرزمینی/ ریشه‏های تاغ تا عمق 40 متری نفوذ می‏کند

چمن خاطرنشان کرد: ریشه‏های گز و تاغ تا عمق 40 متری زمین برای یافتن آب پیش می‏رود و به گفته برخی صاحب‌نظران به‌نام، به قنوات و سفره‏های آب زیرزمینی آسیب وارد می‏کند ضمن اینکه تاغ و گز خشک نمی‏تواند برای خوراک دام مورد استفاده قرار گیرد و در صورتی که خشک شود، تنه درختچه‏ها تنها برای هیزم قابل استفاده است و هیچ فایده دیگری ندارد.

این کارشناس محیط زیست با ارائه پیشنهادی جدید در مورد کشت یکی از گونه‏های گیاهی در بیابان‏ها عنوان کرد: پیشنهادی که به جای کشت تاغ به منظور مقابله با بیابان‌زایی قابل تامل است، کاشت گونه اسفناج وحشی است.

چمن با اشاره به مزایای گونه گیاهی اسفناج وحشی خاطرنشان کرد: بزرگترین ویژگی این گیاه، استفاده از آن به عنوان علوفه دام است به نحوی که می‏توان با کاشت این گیاه، بیابان‏های یزد را به مرتع تبدیل کرد.

وی از ویژگی‏های این گیاه به عمر چندساله آن اشاره کرد و افزود: عمر برخی از گونه‏های آن به هفت سال می‏رسد و هر چه دام از آن استفاده کند، باز هم رشد می‏کند.

چمن یادآور شد: این گیاه کم‌آب‌خواه است و در مقابل سرمای شدید و گرمای شدید که از ویژگی‏های آب و هوایی کویر در زمستان است، مقاوم شناخته شده است.

اسفناج وحشی گونه‏ای مناسب برای جلوگیری از حرکت شن‏های روان

این فعال محیط زیست ادامه داد: پوشش‏های گیاهی در مجموع با ریزگردها مقابله می‏کنند و گونه اسفناج وحشی نیز در این زمینه بسیار خوب و قوی عمل می‏کند و به نظر من این گیاه را می‏توان جایگزین گز و تاغ کرد زیرا ارتفاع آن کوتاه است و با وجود اینکه نمی‏تواند مانع خوبی در برابر باد باشد، برای جلوگیری از روان شدن شن‏ها بسیار مفید است.

چمن اظهار داشت: تاغ با توجه به اینکه می‏تواند مانع خوبی در برابر وزش بادهای شدید باشد، می‏تواند محیطی ایجاد کند که گیاهان علفی نظیر اسفناج وحشی در سایه سار آن به خوبی رشد کند.

وی عنوان کرد: اسفناج وحشی در مقابل خشکی و کم آبی، گرمای زیاد و محیط های شور و قلیایی مقاوم است و از شوری خاک نیز می‏کاهد ضمن اینکه نتایج تجریه و تحلیل نشان می‏دهد که کشت گونه اسفناج وحشی سبب افزایش معنی‏دار میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم و مواد عالی و نیز کاهش اسیدیته خاک شده است.

چمن از اجرای کشت این گیاه در برخی مناطق بیابانی به صورت پایلوت خبر داد و یادآور شد: این کشت مورد استقبال عموم مردم به ویژه دامپروران قرار گرفته است زیرا بیابان‏ها را به نحوی تبدیل به مرتع کرده است.

در شرایطی که کارشناسان و صاحبنظران بنام در حوزه کویرشناسی، با کاشت تاغ مخالفت کرده‏اند و آن را آفتی برای قنوات و آب‏های زیرزمینی خوانده‏اند، اسفناج وحشی می‏تواند بدون ایجاد چنین تهدیدهایی برای قنوات، جایگزین یا مکمل مناسبی برای تاغ‏ها باشد.

چاره هزینه‏های سنگین اجرای طرح‏های بیابان‏زدایی مشارکت مردم است

اما به نظر می‏رسد با توجه به نو بودن این حرکت، هزینه‏های اجرای آن بالا باشد اما به نظر می‏رسد برای رفع این مشکل نیز راهکاری وجود دارد.

پوریا چمن در مورد این موضوع نیز اظهار داشت: به طور قطع هزینه‏های اجرای این طرح از کاشت تاغ و گز بیشتر است اما یکی از راه‏های حل هرگونه مشکل محیط زیستی، مشارکت‌های مردمی است و این مشارکت‏ها حتما نباید مادی باشد.

وی عنوان کرد: بهترین کاری که می‏توان انجام داد این است که از طریق خانواده‏ها این آموزش و فرهنگ‏سازی را برای کودکان و نوجوانان نهادینه کنیم زیرا آینده محیط زیست در دست آنهاست و به عنوان نمونه جشنواره‏هایی ترتیب داده شود که در آن از ظرفیت دانش‏آموزان استفاده شود و به آنها یاد دهیم که چگونه می‏توان با کاشت یک درخت یا گیاه، تاثیر به‌سزایی در مقابله با گسترش بیابان‏ها داشته باشند.

چمن ادامه داد: برای تهیه نهال یا بذر هر گیاه در اجرای طرح‏های بیابان‏زدایی، هر خانواده برای فرزند خود هزینه کند و کار محیط زیست و منابع طبیعی، تنها کار نظارتی و آموزشی باشد.

وی تاکید کرد: اگر هزینه‏های اجرای چنین طرحی بین خانواده‏ها سرشکن شود، رقم هزینه شده توسط هر خانواده بسیار ناچیز و کمتر از 5 هزار تومان خواهد شد در حالی که اگر قرار باشد این هزینه توسط دستگاه‏ها انجام شود، بسیار سرسام آور و میلیاردی خواهد بود.

چمن پیشنهاد داد: در اجرای چنین طرح‏هایی مشارکت صدا و سیما، آموزش و پرورش و استفاده از هنرمندان و افراد صاحب نفوذ بسیار تاثیرگذار و سبب جذب مردم به این برنامه‏ها خواهد شد.

به نظر می‏‏رسد اجرای این طرح‏ها و استفاده از نظرات کارشناسان صاحب‌نظر در راستای بیابان‏زدایی در مناطقی بحرانی نظیر یزد می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد و شایسته است مسئولان ذی‌ربط در استان، چنین پیشنهادات و طرح‏های جدیدی را برای رفع مشکلات استان مدنظر قرار داده و از نظر کارشناسان به نحوی مطلوب استفاده کنند.

==============

گزارش: مهدی جلیلیان

==============