در این میان انجام برخی معاملات بلوکی در طول یک هفته گذشته هم شائبه دستکاری در بازار را تقویت کرد و موجبات بروز برخی انتقادها را فراهم آورد. محمود خواجه‌نصیری مدیر اداره امور بورس‌ها و بازار‌های سازمان بورس در گفت‌وگو با همشهری به نمایندگی از سازمان متبوعش به انتقادهای اخیر پاسخ می‌دهد.

• هدف از انجام معاملات گسترده بلوکی در بورس تهران طی یک هفته اخیر چه بوده است؟

معاملات بلوکی که در قالب توافق سهامداران حقوقی انجام می‌شود، بخشی از بازار است و همواره وجود دارد. طبیعتا در مقاطعی که معاملات خرد بازار از رونق کمتری برخوردار است، انجام معاملات بلوکی و تأثیر آن بر شاخص و روند بازار بیشتر پررنگ می‌شود. این دست معاملات همواره در بورس وجود داشته است. در شرایطی که ضعف تقاضا در بازار وجود دارد، انجام معاملات بلوکی در قیمت‌های مثبت باعث می‌شود که بخشی از عرضه‌های بازار به‌واسطه‌ انجام معاملات بلوکی، جمع‌شود و سهامداران حقوقی متقاضی معاملات بلوکی، اقدام به خرید عرضه‌های بازار کنند که این موضوع نیز در بهبـود روند عرضه و تقاضا در بورس مؤثر است.

• آیا می‌توان این موضوع را به حفظ دستوری شاخص در یک محدوده خاص پیوند زد؟

سیاست‌های حمایتی از بازار را باید به‌صورت یک بسته چندجانبه دید و تمرکز روی عدد شاخص به‌تنهایی درست نیست. به‌نظر من موضوع شاخص بیش از اینکه برای مسئولان حساس باشد، برای سهامداران حساس شده است. بسیاری از افراد ادعا می‌کنند که شاخص هیچ نقشی در تصمیم‌گیری و معاملات سهامداران ندارد، درصورتی که بررسی‌های علمی دقیق نتایج دیگری را نشان می‌دهد. بنابراین ضمن اینکه با نظر اشخاصی که مطلقاً اثر روانی عدد شاخص را رد می‌کنند، مخالف هستم، اعتقاد دارم که موضوع شاخـص بخشی از بازار است نه تمام بـازار. با وجود این در شرایطی که فضای بازار پس از یک دوره رکود نیاز به تغییر دارد باید مجموعه‌ای از اقدامات را مدنظر داشت. اقداماتی همچون تقویت جانب تقاضا و همچنین افزایش حجم معاملات و ارزش معاملات، جمع‌آوری صف‌های فروش و انجام معاملات بلوکـی، با توجه به توضیحاتی که درخصوص این معاملات در پاسخ به سؤال قبل ارائه شد.

نکته‌ای که باید مدنظر قرار گیرد این است که قطعاً هدف از این معاملات شاخص نیست، بلکه بهبود فضای روانی و معاملاتی بازار است بازهم تأکید می‌کنم این به مفهوم بی‌اهمیت بودن شاخص نیست، اما زمانی این اقدامات نتیجه دارد که فضای روانی بازار عوض شود. در بسیاری از موارد یک سری صف‌های فروش در بازار وجود دارد که جمع‌آوری آنها منجر به افت چشمگیر شاخص می‌شود. یعنی شاخص است که می‌تواند در مراحل بعدی منجر به افزایش ابطال صندوق‌ها و فشار تسویه اعتبارات شود. بنابراین انجام اقدامات متوازن که ضمن جمع‌آوری صف فروش‌ها و روان‌سازی بازار، از افت چشمگیر شاخص و ایجاد واهمه در بازار جلوگیری کند، منطقی است.

همچنین بسیاری از عرضه‌کنندگان حقوقی که بالقوه تمایل به عرضه در بازار دارند، درصورتی که فضای معاملات بلوکی برایشان فراهم شود با تجدید ساختار سبد دارایی‌های خود می‌توانند از عرضه صرف‌نظر کنند.در جریان فعالیت‌های حمایتی از بازار، اقدامات بسیار زیاد و پردامنه انجام می‌شود که خروجی آن بازگشت کمی آرامش در بازار است، اما بعضا در نقدها، صرفا برخی از اجزای چندگانه اقدامات حمایتی پررنگ شده و برخی دیگر، نادیده گرفته می‌شوند که به‌نظر من، این رویکرد، رویکرد جامع و صحیحی نیست.

طی یک‌سال گذشته هر زمان که اقدامات حمایتی از طریق تزریق نقدینگی، انجام معاملات پرحجم و جمع‌آوری صف‌های فروش و تقویت تقاضا اجرا شده بازار بهبود یافته و خیلی ساده، فعالان بازار می‌توانند حتی رابطه مستقیم انجام معاملات بلوکی با بهبود روند بازار را ملاحظه کنند. شکی نیست که ما طی یک‌سال گذشته بازار پرتنش و آسیب‌پذیری داشتیم. من به جدّ معتقدم که بازار نباید رها شود، باید حمایت شود. باید فضای روانی حاکم بر بازار همواره پایش شود و در زمانی که شرایط بازار در میان‌مدت رو به ضعف رفتـه و جو نگرانی بر بازار حاکم شود، باید با انجام مجموعه‌ای از اقدامات حمایتی، وضعیت را بهبود داد، در غیراین صورت ممکن است بازار وارد مراحـل و شرایط سخت‌تری شود.

• یکی از موضوعاتی که بعضا درخصوص شاخص بورس مطرح می‌شود، این است که چون عدد شاخص برای مسئولان اهمیت زیادی دارد، بعضا مقامات دولتی بر حفظ شاخص در محدوده خاص تأکید دارند، آیا این موضوع صحت دارد؟ اساسا نگاه دولت به نوسان‌های شاخص در بورس چیست؟

بازهم معتقدم که ما باید وضعیت عمومی بازار را مدنظر قرار دهیم، مسئولان دولت و مجلس هم دنبال بهبود وضعیت عمومی بازار هستند و همه بر حمایت از بازار تأکید دارند. شاخص یکی از مولفه‌های بیانگر وضعیت عمومی بازار است. البته در سطوح تخصصی مشخصه‌های دیگری مانند حجم تقاضای بازار، تعداد سهام و صنایع مثبت و منفی و حجم و گردش معاملات وجود دارد که شاید نمایانگری بیشتری داشته باشد، البته ما سعی می‌کنیم همه این اطلاعات را هم در قالب گزارش‌های روزانه منعکس کنیم. اما مطلقاً فشار و اصراری برای حفظ شاخص نیست، بلکه همراهی و همکاری جهت بهبود وضعیت بازار است.

• گفته می‌شود در روزهای اخیر تغییراتی در قاعده حجم مبنا اتفاق افتاده، ضمن اینکه چندی پیش مدیرعامل بورس تهران از احتمال افزایش دامنه نوسان سخن گفته بود، آیا این دو موضوع صحت دارد؟

کاهش حجم مبنا و افزایش دامنه نوسان ازجمله تصمیماتی است که اغلب دست‌اندرکاران و فعالان بازار درخصوص مثبت بودن آن اتفاق نظر دارند، در عین حال زمان انجام آن نیاز به مهیا شدن شرایط باثباتـی دارد. طبیعتـا پس از مهیا شدن شرایط و در زمان اجرای این تصمیم، جزئیات نیز مطرح خواهد شد.

• بازگشایی نماد پالایشگاه‌ها در چه مرحله‌ای است و نمادهای این گروه چه زمانی به چرخه مبادلات بازمی‌گردد؟

یکی از بزرگ‌ترین موانع در بازگشایی نماد پالایشگاه‌ها، موضوع کیفی‌سازی‌ بود که خوشبختانه، با پیگیری جدی سازمان و حمایت دولت در حال حاضر تعیین تکلیف شده است. قدم‌های دیگر بیشتر به هماهنگی پالایشگاه‌ها و پخش و پالایش برای استخراج صورتحساب‌ها و صورت‌های مالی بر می‌گردد که به‌صورت جدی، در حال پیگیری است. سازمان بورس در این خصوص وقت و انرژی زیادی گذاشته است و امید داریم به‌زودی این مرحله آخر هم حل شود. به‌محـض فراهم شـدن اطلاعات، نماد پالایشگاه‌ها بازگشایی خواهد شد.