به گزارش سرویس اقتصادی، وحید بزرگی عضو مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی گفت: در چهار دهه اخیر، عواملی مانند پیشرفت‌های چشمگیر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و حمل و نقل، تولید یکپارچه رایانه‌ای، پرینت سه‌بعدی، آزادسازی تجاری کشورها در زمینه تجارت کالا و خدمات از جمله کاهش موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای، سیاستهای مشوق سرمایه گذاری خارجی و گسترش عملیات شرکتهای چندملیتی، انگیزه‌های شرکتها برای کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی و رقابت پذیری خود و غیره بیش از پیش شرایطی را فراهم ساخته است تا بنگاه‌های اقتصادی با توجه به شرایط کشورها و مناطق مختلف دنیا بتوانند فعالیت‌های اقتصادی خود را در سطح جهانی توزیع و پراکنده سازند.

وی افزود: اکنون چنان اقتصاد جهانی درهم تنیده شده و تولید مشترک بین المللی گسترش یافته است که حتی گفته می‌شود که عملاً هر کالای صنعتی که در بازارها یافت می‌شود در بیش از یک کشور ساخته می‌شود و به‌تعبیر دیگر، محصولات امروز «ساخت جهان» هستند و نه ساخت یک کشور واحد. این شبکه‌های تولید بین المللی یا زنجیره‌های ارزش / تأمین جهانی اکنون شکل غالب سازمان صنعتی جهان و تجارت جهانی را تشکیل می‌دهند و ماهیت تولید و تجارت جهانی را از کالاهای نهایی به کالاهای واسطه‌ای تغییر داده‌اند.

به‌گفته این پژوهشگر اقتصادی، طبق گزارش‌های موجود، در سال 2009، صادرات جهانی کالاهای واسطه‌ای برای اولین بار از مجموع ارزش صادرات کالاهای نهایی و سرمایه‌ای فراتر رفت و اکنون سهم تجارت کالاهای واسطه‌ای از کل تجارت کالایی به‌طور متوسط بین 50 تا 60 درصد است. طبق آمارهای سال 2011، در گوشی آیفونی که چین صادر می‌کرد، از 04/194 دلار قیمت نهایی گوشی مذکور، فقط 54/6 دلار ارزش افزوده چینی وجود داشته و سهم ارزش افزوده آمریکا، کره جنوبی، آلمان، فرانسه، ژاپن و بقیه کشورها به‌ترتیب 63/24، 05/80، 08/16، 25/3، 7/0 و 79/62 دلار بوده است. بدین ترتیب، اکنون با ظهور زنجیره‌های ارزش جهانی، دیگر دورانی که تولید عمدتاً به‌معنای ساختن محصولاتی از ابتدا تا انتها در یک کشور واحد برای فروش داخلی یا صادرات بود سپری شده و این زنجیره‌ها چنان فرایندهای تولید و تجارت و سرمایه گذاری را در سطح جهانی درهم عجین ساخته‌اند که سیاستهای صنعتی و تجاری سنتی کارایی خود را تا حد زیادی از دست داده یا تأثیری معکوس یافته‌اند، برای مثال، عبور چندباره کالاها از مرزها در چارچوب زنجیره‌های ارزش جهانی باعث تأثیر انباشتی و چندباره تعرفه‌ها یا سایر موانع تجاری می‌گردد.

وی افزود: بر همین اساس اکنون باید با برداشتی وسیعتر از سیاست صنعتی و تجاری به تسهیل شرایط تولید و تجارت ازجمله استفاده از عوامل تولید بین المللی (سرمایه، فناوری، نخبگان و ابداعات) پرداخت و بدین وسیله کوشید تا هرچه بیشتر از فرصتهای ناشی از زنجیره‌های جهانی ارزش بهره برداری کرده و به مشارکت و ارتقای هرچه بیشتر در این زنجیره‌ها دست یابیم. و از طرف دیگر، تکیه بیشتر بر سیاستهای افقی یا عمومی، ضمن کمک به مشارکت و ارتقای هرچه بیشتر ایران در زنجیره‌های مذکور، با قواعد و مقررات سازمان جهانی تجارت نیز سازگارتر است و به آمادگی ایران برای الحاق به آن سازمان کمک می‌کند. سرانجام، موفقیت در این مسیر مستلزم رفع تحریم‌های خارجی علیه ایران و تبدیل زنجیره‌های جهانی و منطقه‌ای تنش در پیرامون ایران به زنجیره‌های ارزش است. این نیز مستلزم تبدیل دیپلماسی تجاری به پروژه اصلی سیاست خارجی ایران است./تسنیم/110