در سال‌های اخیر سخن از بازگرداندن مسلمانان مهاجر به آفریقای شمالی زده می‌شود و هرروزه ایجاد وحشت از آنچه «بنیادگرایی اسلامی» نامیده می‌شود، بیشتر می‌شود. با وجود تمام این فشارها، فعالیت‌های مسلمانان در فرانسه متوقف نشده است. در سال 1927میلادی با کمک دولت فرانسه، مسجد پاریس توسط معماران سنتی آفریقای شمالی بنا شد. از آن زمان تا به حال مسجدهای زیادی در سراسر فرانسه ساخته شده و مدارس اسلامی و مراکز ترویج فعالیت‌های قرآنی هم وجود دارد. برای آشنایی بیشتر با جایگاه اسلام و قرآن در کشور فرانسه، با پاتل فلامور، قاری منتخب این کشور که در مسابقات بین‌المللی قرآن کریم نیز حضور داشت، گفت‌وگو کردیم.

• خوب است نقبی به گذشته بزنیم تا بدانیم که چه اتفاقی افتاد که شما به‌عنوان یک جوان فرانسوی به قرائت قرآن علاقه‌مند شدید.

به یاد دارم که مادرم همیشه با سوز و آوای خاصی قرآن کریم را تلاوت می‌کرد. در دوره کودکی این نحوه تلاوت قرآن که از مادرم می‌شنیدم بسیار برایم تأثیرگذار و دوست داشتنی بود. دلم می‌خواست مثل او قرآن بخوانم. البته چون زبان اصلی که آن زمان می‌دانستم فرانسوی بود و آشنایی با زبان عربی نداشتم، همیشه از مادرم می‌پرسیدم که معنی جمله‌هایی که می‌خواند چیست؟ مادرم هم با مهربانی و صبر جوابم را می‌داد و معنی آیه‌ها را به زبان فرانسوی برایم شرح می‌داد. حالا که امروز می‌توانم قرآن را به خوبی قرائت کنم، همه به برکت وجود مادرم است؛ چون هیچ‌کسی به اندازه مادرم نمی‌توانست در تربیت قرآنی من و برادرم مؤثر باشد و ما را به راه قرآن هدایت کند.

• شما در فرانسه، قرائت را چگونه یاد می‌گرفتید؟ استاد داشتید یا از نوارهای قرآنی استفاده می‌کردید؟

بیشترین آموزش‌ها را در زمینه قرائت، با استفاده از نوار آموختم و خوشبختانه تهیه این نوارها در کشور ما کار سختی نبود. اوایل نوارهای استاد عبدالباسط را گوش می‌دادم و بعد از اینکه علاقه‌مند شدم خودم هم قرائت کنم، از نوار استادان دیگری مانند استاد منشاوی و مصطفی اسماعیل هم استفاده می‌کردم.

• شنیده‌ام که برادر کوچک‌تان هم به قرائت قرآن مشغول است.

همینطور است. خدا را شکر می‌کنم که برادرم هم به قرائت قرآن علاقه‌مند است و مدت‌هاست که من او را تشویق و ترغیب می‌کنم تا با قرآن انس پیدا کند و بتواند براساس معانی و مفاهیم قرآن، آیات را تلاوت کند.

• خوب است کمی هم به فعالیت‌های مسلمان‌ها در کشور فرانسه بپردازیم. به‌عنوان یک قاری قرآن و مسلمان فعال در کشور فرانسه، آیا در حال حاضر اطلاعاتی از مسلمان‌های کشورتان دارید؟

بله. در حال حاضر از جمعیت فرانسه، نزدیک به 10درصد مردم، یعنی حدود 6 میلیون نفر مسلمان هستند. البته بیشتر آنها اهل سنت هستند و جمعیت شیعیان ساکن در فرانسه کم است. خوشبختانه در سال‌های اخیر شاهد هستیم که به برکت قرآن و با وجود فشارهای دولتی بر مسلمانان، باز هم هر روز بر جمعیت مسلمان‌ها و به‌خصوص شیعیان کشور ما اضافه می‌شود.

• آنطور که می‌دانیم در فرانسه هیچ دینی به‌طور رسمی شناخته نشده. با وجود این یهودیان و مسیحیان از آزادی بیشتری برخوردارند اما مسلمان‌ها در فشارهای دولتی قرار دارند. دلیل این اتفاق چیست؟

براساس قانون سال 1905فرانسه، کلیسا از دولت جداست و قانون تصریح کرده که جمهوری فرانسه هیچ دین خاصی را دین رسمی کشور نمی‌داند. با این حال حکومت کشور ما عملا ادیان مسیحی و یهودی را به رسمیت شناخته است و متأسفانه دین اسلام چون در آن زمان به‌عنوان دینی تأثیرگذار مطرح نبوده، نتوانسته مثل ادیان دیگر از امتیازات قوانین فرانسه خصوصا در زمینه تدریس (که ادیان مسیحی و یهودی در برنامه آموزشی کشور گنجانده شده‌اند) بهره‌مند شود. البته این نکته را هم باید یادآوری کنم که ظهور اسلام در فرانسه به‌دنبال مهاجرت مسلمانان جهت کار و ادامه تحصیل یا تجارت مطرح شد که بیشتر می‌توان آن را اسلام مردمی بدانیم.

• در میان مراکز و نهادهای اسلامی نام فدراسیون عامه مسلمانان فرانسه بسیار شنیده می‌شود. شما به‌عنوان قاری قرآن کریم، این فدراسیون را چقدر می‌شناسید؟

یکی از فعال‌ترین مراکز اسلامی که مطالعات و برنامه‌های بسیار و متنوعی در زمینه قرآن و علوم قرآنی برگزار می‌کند، فدراسیون عامه مسلمانان فرانسه است. این فدراسیون در سال 1985میلادی به‌دنبال تشکیل کنفرانس بزرگی با شرکت نمایندگان گروه‌های فعال اسلامی فرانسه، در تلاش برای کاهش سلطه و اعمال نفوذ الجزایر بر گروه‌ها و جوامع اسلامی فرانسه تاسیس شد. فدراسیون تلاش زیادی برای آشنایی پیروان ادیان دیگر با دین اسلام و قرآن کریم انجام می‌دهد و در حقیقت یکی از برنامه‌های اصلی این مرکز، گسترش فرهنگ قرآنی بین مسلمانان فرانسه است. فدراسیون عامه مسلمانان در این زمینه، برنامه‌ها و کلاس‌هایی در زمینه آشنایی با علوم قرآنی، جایگاه قرآن در جامعه اسلامی، معرفی و ترویج دین اسلام، روانخوانی صحیح آیات قرآن و برنامه‌های قرآنی دیگر برگزار می‌کند.

• اوضاع قاریان قرآن کریم در فرانسه چگونه است؟

شورای بیداری اسلامی، یکی از گروه‌های فعال اسلامی است که اعضای آن را مسلمانان علاقه‌مند به فعالیت در زمینه گسترش فرهنگ اسلام و قرآن تشکیل می‌دهند. این افراد، هر سال در یکی از مراکز اسلامی دور هم جمع شده و پیرامون ایده‌های گوناگون اعضا برای نهادینه کردن اصول قرآنی در جامعه مسلمانان، بحث و تبادل نظر می‌کنند. موضوعات مورد بحث شامل تمامی دستورات قرآن‌کریم مثل جایگاه قرآن کریم در کشورهای غربی، باورسازی قرآنی در جوانان، جایگاه زن در جامعه اسلامی، قرآن و اندیشه برتر و برنامه‌های دیگر است. هر یک از این موضوعات در جلسه‌های جداگانه‌ای، از جوانب گوناگون بررسی می‌شوند تا تصویری صحیح، منطقی و عملی از دستورات قرآنی در چهارچوب فرهنگ و تمدن اسلامی ارائه شود.

• غیر از جمع‌های قرائت قرآن، آیا نشست‌های قرآنی دیگری هم در فرانسه برگزار می‌شود؟

بله. یکی دیگر از روش‌های نزدیک کردن مردم فرانسه و به‌خصوص مسلمانان فرانسوی، برگزاری سمینارها و کنفرانس‌هایی است که در آن به بررسی نکات و مفاهیم قرآنی می‌پردازند. نمونه این نشست‌ها چندین بار در کشور ما برگزار شده که از آن میان می‌توانم به دوره زبان آموزی قرآن کریم در شهر پاریس و نشست وظیفه مسلمانان در برابر قرآن در شهر بوندی در حومه پاریس اشاره کنم. اما متأسفانه به‌دلیل فضای اسلام‌ستیزی در این کشور، در حال حاضر برگزاری اینگونه نشست‌ها به شکل غیررسمی و به‌طور داوطلبانه در میان جمعیت مسلمان فرانسه برگزار می‌شود. البته باید یادآوری کرد که مباحث مربوط به علوم قرآنی، در جلسات و کنفرانس‌های رسمی میان مسلمانان و مسیحیان مطرح می‌شود و مسلمانان فرانسه در اینگونه جلسات، آزادی بیشتری برای مطرح کردن مفاهیم ناب اسلام و قرآن، ارائه تصویری روشن از پیدایش و تاریخ اسلام و همچنین مطرح کردن اعتقادات، اخلاق و حقوق قرآنی دارند. بررسی موضوعاتی مانند اهمیت قرآن کریم در زندگی مسلمانان، نحوه آموزش قرآن و راه‌های تبلیغ و گسترش پیام الهی از محورهای اصلی برگزاری اینگونه نشست‌ها هستند.

• در صحبت‌هایتان اشاره کردید که مادرتان هم قاری قرآن است. ایشان به‌عنوان یک زن مسلمان در چه محلی اصول قرائت را آموخته است؟

مادرم سال‌هاست که در جلسات آموزش قرآن کریم در بیت الزهرای پاریس شرکت می‌کند. این جلسه‌ها که مخصوص زنان مسلمان است، از دیگر فعالیت‌های قرآنی مسلمانان فرانسوی است که 2بار در هفته و در دوره‌های 4ماهه تشکیل می‌شود. این دوره‌های آموزشی، زیرنظر سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور فرانسه اداره می‌شود. آموزش‌ها مورد استقبال خانم‌های ایرانی، فرانسوی و بعضی زنان مسلمان از کشورهای مغرب و الجزایر که سال‌هاست مقیم فرانسه هستند، قرار گرفته و قرار است که این کلاس‌ها در قالب دوره‌های دیگری در سال‌های بعد ادامه پیدا کند.

در این جلسات افراد با هر سطح از دانش عمومی و یا آکادمیک می‌توانند آموزش قران کریم را با روخوانی ساده ترجمه آیات قرآن مجید به زبان فارسی آغاز کنند و با حفظ تدریجی آنها با مفاهیم عمیق موجود در مصحف شریف آشنا شوند و آن را الگوی رفتار عملی و فکری خود در زندگی قرار دهند. بانوان مسلمان می‌توانند با برنامه‌ریزی بهینه در کنار سایر امور زندگی روزانه خود، زمینه را برای بهره‌مندی بیشتر از آموزه‌های قرآن کریم و دستاوردهای غنی و عمیق منابع قرآنی از طریق آموزش، تفکر و تدبر در کلام الهی فراهم آورده و با توجه به نقش مهم مادران در تربیت فرزندان، این آموخته‌ها را به فرزندان خود نیز منتقل کنند.

خوب است یادآوری کنم که روش آموزش نوین قرآن کریم، ازجمله ابتکارات جدیدی است که آموزش هدفمند قرآن کریم را دنبال می‌کند و شروع آن در جمهوری اسلامی ایران بوده و با معرفی و توسعه تدریجی آن، در حال حاضر از نظر بین‌المللی نیز در مسیر مطلوبی حرکت می‌کند که اجرای موفقیت‌آمیز آن در کشورهایی همچون فرانسه و بسیاری دیگر از سفارتخانه‌های ایران در مناطق مختلف جهان و استقبال ایرانی‌ها و غیرایرانی‌ها از این کلاس‌ها را می‌توان نشانه کارایی و اثرگذاری مثبت این آموزش‌ها در میان علاقه‌مندان به نور و معرفت الهی دانست.

• آیا در کشور فرانسه آموزش قرآن به کودکان و نوجوانان هم انجام می‌شود؟

بله. من یکی از افرادی هستم که نسبت به این موضوع علاقه و توجه زیادی دارم. یکی از فعالیت‌های قرآنی که در میان مسلمانان فرانسه رواج دارد و مورد استقبال قرار گرفته، آموزش سطحی از مفاهیم قرآن است. این آموزش‌ها که به شکل غیررسمی انجام می‌شود، شامل سطوح قابل درک از مفاهیم قرآنی و اسلامی است. در عین حال، برای اینکه کودکان و نوجوانان کشورمان به‌طور ساده‌تر و روان تری مفاهیم را به‌خاطر بسپارند، در اینگونه از آموزش‌ها از وسایل کمک آموزشی هم استفاده می‌شود تا از یک طرف رغبت و علاقه یادگیری آنها را افزایش دهد و از طرف دیگر موجب یادگیری و تثبیت بیشتر و بهتر مطالب در ذهن آنها شود.

• می‌دانیم که شما به‌عنوان قاری منتخب کشور فرانسه تا به حال در رقابت‌های قرآنی زیادی در کشورهای مختلف حضور داشته‌اید. با وجود تجربه‌هایی که از این رقابت‌ها دارید، نظرتان درباره مسابقات بین‌المللی قرآن‌کریم در جمهوری اسلامی ایران چیست؟

این گردهمایی فرصتی برای حضور ملت‌های مسلمان گرد هم است و باعث می‌شود تعاملات قرآنی چندجانبه شکل بگیرد و شرکت‌کنندگان تعامل مضاعفی در حوزه برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی داشته باشند. این گردهمایی قرآنی در واقع فرصتی است تا ملت‌های مسلمان بیش از پیش با هم تعامل داشته باشند. از نظر کیفی هم فکر می‌کنم که مسابقات در سطح بالایی برگزار می‌شود چون قاریان و حافظان توانایی در این رقابت‌ها حضور دارند. از طرف دیگر داورانی که درباره قرائت‌ها قضاوت می‌کنند، معیارهای اساسی را با دقت بالایی درنظر دارند و همین موضوع باعث می‌شود که قاریان از کشورهای مختلف با دقت بالایی در رقابت‌های قرآنی حاضر شوند.

• یکی از اتفاقات خوشایندی که در هر سال در پایان مسابقات قرآن روی می‌دهد، دیدار شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن‌کریم با مقام معظم رهبری است. شما به‌عنوان یک مسلمان فرانسوی چه احساسی از این دیدار داشتید؟

حقیقت این است که بیشترین شوق و علاقه من برای حضور در رقابت‌های قرآنی این بود که این فرصت و لطف خدا نصیبم شود تا بتوانم مقام معظم‌رهبری را از نزدیک دیدار کنم. چون معتقد هستم که دیدار مردان بزرگ و بنده‌های مخلص و صالح خدا می‌تواند برکت‌های زیادی برای زائران آنها به همراه داشته باشد و مقام معظم رهبری هم در تمام جهان به‌عنوان رهبر بزرگ و اندیشمند و فرزانه‌ای شناخته شده‌اند و دینداری و حق مداری ایشان حتی در کشور فرانسه مشهور است. ما هم در خانه‌مان تصویری از ایشان را بر دیوار زده‌ایم تا هر بار که به‌صورت نورانی ایشان نگاه می‌کنیم از برکت دیدارشان بهره‌مند شویم. حالا در آستانه این دیدار دستم را روی سینه‌ام می‌گذارم و می‌گویم: خونی که در رگ ماست، هدیه به رهبر ماست.

• باید زیر سایه قرآن متحد شویم

یک حافظ قرآن که ملیتی بلژیکی دارد، معتقد است: عمل به دستورات قرآن، مقصود اصلی از قرائت و حفظ آیات است و باید در آیات قرآن دقت کرد. به این دلیل که تمسک به قرآن، بهره بردن از ریسمان و حبلی است که انسان برای رهایی از چاه به آن نیازمند است.بوسل الهام، نماینده کشور بلژیک که در مسابقات بین‌المللی قرآن‌کریم شرکت کرده و حافظ کل قرآن است، می‌گوید: «همه تلاشم از ابتدای حفظ قرآن این بوده که در زندگی شخصی و اجتماعی دستورات و رهنمودهای قرآن را رعایت کنم و باور دارم که مسئله اخلاق هم از قرآن جدا نیست و اخلاق غیرقرآن معنا ندارد».این حافظ قرآن کریم از تلاش دشمنان اسلام برای ایجاد آشوب در کشورهای اسلامی یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: «دستور صریح قرآن کریم مبنی بر «واعتصموا بحبل‌الله جمیعا ولاتفرقوا» راهکار اصلی برای حل مشکلات جامعه مسلمین در سراسر جهان بوده و مسابقات بین‌المللی قرآن کریم در نظام مقدس جمهوری اسلامی هم به‌عنوان زمینه‌ای برای نیل به این هدف والای قرآنی درنظر گرفته شده است». او از اتحاد مسلمانان بلژیک با مسلمانان جمهوری اسلامی ایران یاد می‌کند و می‌گوید: ‌«ماه رمضان فرصت مناسبی برای تجدید وحدت بین مسلمان‌هاست. ما هم در کشور بلژیک آداب اسلامی را به‌جا می‌آوریم و خوشحال هستیم که برادران مسلمان مان در جمهوری اسلامی ایران سرمشق و الگویی برای همه مسلمان‌ها و مردم آزادی‌خواه جهان هستند».

• برکت انس با قرآن را در زندگی تجربه کرده‌ام

قاری و حافظ کل قرآن و اهل کشور کویت

محمدجواد اسماعیل‌الشانی که قاری و حافظ کل قرآن و اهل کشور کویت است، می‌گوید: از دوران کودکی به قرائت قرآن علاقه‌مند بودم و با شنیدن صوت قاریان مطرح جهان، به فعالیت در رشته قرائت اقدام کردم. او که در کنار فعالیت در رشته قرائت، حافظ کل قرآن هم هست ادامه می‌دهد: تقریبا 12ساله بودم که در کنار قرائت قرآن، سعی کردم آیات را حفظ کنم. این فعالیت را ادامه دادم تا اینکه امروز به لطف‌خدا حافظ کل قرآن هستم. الشانی از برکات قرآن در زندگی شخصی خود تعریف می‌کند؛ من نور و برکت حفظ و قرائت قرآن را در زندگی شخصی‌ام دیده‌ام. بارها با مشکلاتی در زندگی مواجه شده‌ام که مطمئن هستم انس با قرآن من را از مشکلات و گرفتاری‌ها نجات داده است. این قاری اهل کشور کویت درباره برکت‌های جمعی قرآن می‌گوید: امروز هم که درجامعه اسلامی شاهد اتحاد مسلمان‌ها هستیم و دشمنان اسلام با وجود تلاش‌های زیاد برای بر هم زدن امنیت کشورهای مسلمان، موفق به این کار نمی‌شوند، به‌دلیل نور و حمایت قرآن کریم است و اگر هر‌کدام از ما انس با قرآن را بیشتر کنیم و از فرصت‌ها برای این کار بهره ببریم، حتما شاهد الطاف قرآن خواهیم بود.

• ترجمه قرآن به زبان فرانسوی

در جهان حدود ۱۳۰میلیون نفر به زبان فرانسوی صحبت می‌کنند

1- برای نخستین بار در سال 1647میلادی، آندره دوری‌یه، قرآن کریم را مستقیما از روی متن عربی به زبان فرانسوی ترجمه کرد.

او در حدود سال 1640میلادی، کار ترجمه قرآن کریم را شروع کرد و برای نخستین بار کتاب دینی مسلمانان را از روی متن عربی به یکی از زبان‌های زنده اروپایی ترجمه کرد. تا پیش از آن، مترجمان قرآن به زبان‌های اروپایی، عموما کشیش بودند اما آندره دوری یه اهل سیاست بود.

این ترجمه در سال 1649میلادی، تجدید چاپ شد و در همان سال توسط الکساندر راس به زبان انگلیسی و سپس به زبان‌های هلندی، آلمانی و روسی ترجمه شد و از تاریخ انتشار تا سال 1785، 24بار به چاپ رسید. دوری‌یه در ترجمه خود از تفاسیر و کتب علوم قرآنی هم استفاده کرده است.

2- دومین ترجمه قرآن به زبان فرانسوی توسط کلود اتین ساواری در 2جلد است.

این ترجمه در سال 1783میلادی منتشر شد و آنقدر استقبال داشت که 19بار تجدید چاپ شد.

3-مهم‌ترین ترجمه فرانسوی کازیمیرسکی بیبرشتاین است.

در سال 1970میلادی، این ترجمه با مقدمه محمد ارکون منتشر شد.

ترجمه دوری یه بعد از انتشار ترجمه کازیمیرسکی در 1840، رونق خود را از دست داد.

در سال 1929 ادوارد مونته، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه ژنو، ترجمه جدیدی از قرآن‌مجید در ژنو و پاریس منتشر کرد که از نظر انطباق با متن عربی از ترجمه‌های پیشین برتر بود و نخستین تلاش برای ترجمه دقیق قرآن محسوب می‌شد اما چون متأثر از اعتقادات مذهبی مترجم بود و همچنین فصاحت و شیوه بیان آن در سطح ترجمه کازیمیرسکی نبود، نتوانست جانشین آن شود.

• ترجمه‌های مسلمانان فرانسوی

از اوایل قرن بیستم، مسلمانانی که زبان فرانسه را خوب می‌دانستند و به قرآن و عقاید اسلامی هم مسلط بودند، وارد میدان شدند. اگرچه این ترجمه‌ها از نظر شیوایی و روانی بیان هم‌سطح ترجمه‌های فرانسویان نبود ولی از نظر درک محتوای قرآن از آنها بهتر و بالاتر بود.

از دیگر ترجمه‌های فرانسوی مشهور مسلمانان از قرآن‌کریم:

1946

ترجمه‌های احمد تیجانی غرب آفریقا

1959

محمد حمیدالله پاریس

1987

صادق مازیغ تونس

1976

احمد بودیب

پاریس