خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه - طاهر قلی‌زاده محمدی: از اساسی‌ترین اندیشه‌های ناب که مورد تأکید اسلام نیز بوده، برابری حق انسانیت در بین زنان و مردان است تعبیری که از آن در متون دینی با عبارات مختلف یاد شده است که از جمله‌ی آنان می‌توان به این آیه شریفه از قرآن کریم اشاره کرد که خداوند متعال می‌فرماید: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ [حجرات / ۱۳] ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامیترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است!»
در این آیه شریفه خداوند، تنوع در جنسیت و اقوام را تنها سببی برای زیبایی زندگی و تنوع در ارتباطات دنیوی معرفی می‌فرماید و ملاک برتری را تنها رسیدن به فضائل اخلاقی و معنوی بیان می‌دارد که در این ملاک بین زن و مرد تفاوتی نیست، حقیقتی که استاد شهید مطهری (ره) نیز چنین به آن اشاره می‌فرماید: «اسلام در سیر من الخلق الی الحق یعنی در حرکت و مسافرت به سوی خدا هیچ تفاوتی میان زن و مرد قائل نیست.» [۱]
لذا بسیار مشاهده می‌کنیم که در طول تاریخ افرادی از جنس بانوان با تلاش، به موفقیت‌هایی می‌رسند که رسیدن به آن جایگاه و موفقیت برای بسیاری از مردان ممکن نشده است، بانوانی که حتی در قرآن کریم نیز مورد اشاره قرار گرفته و حتی خداوند آنها را الگویی برای تمامی مؤمنین معرفی می‌دارد که از باب نمونه می‌توان به این آیه شریفه اشاره داشت که می‌فرماید: «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ ءَامَنُواْ امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لیِ عِندَکَ بَیْتًا فیِ الْجَنَّةِ وَ نجَّنیِ مِن فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نجَّنیِ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ؛ وَ مَرْیمََ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتیِ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَ صَدَّقَتْ بِکلَِمَاتِ رَبهِّا وَ کُتُبِهِ وَ کاَنَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ [تحریم / ۱۲و۱۱] و خداوند برای مؤمنان، به همسر فرعون مثَل زده است، در آن هنگام که گفت: «پروردگارا! خانهای برای من نزد خودت در بهشت بساز، و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش! و همچنین به مریم دختر عمران که دامان خود را پاک نگه داشت، و ما از روح خود در آن دمیدیم او کلمات پروردگار و کتاب‌هایش را تصدیق کرد و از مطیعان فرمان خدا بود!»
اهمیت و زیبایی این تأکیدات دینی را زمانی می‌توانیم بهتر متوجه شویم که موقعیت نزول این تعبیرات را مورد دقت قرار دهیم؛ این آیات که تاکید کننده بر اهمیت مقام و جایگاه زن هستند، در زمانی نازل و به صورت جدّی مورد تاکید قرار گرفتند که زنان، مورد تحقیر کامل بوده‌اند، تا آنجا که خداوند از وضعیت زنان در بین اعراب چنین یاد فرموده است: «وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثی ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ کَظیمٌ [نحل / ۵۷] و هرگاه به یکی از آنها بشارت دهند که دختری نصیب تو شده، صورتش [از فرط ناراحتی] سیاه می‌شود و به شدت خشمگین می‌گردد» و متأسفانه این دیدگاه فقط مربوط به اعراب جاهلی نبوده بلکه در قلمرو ایران زمین نیز به دیدی تحقیر آمیز به این جنس پاک نگاه می‌شد و «زنان به منزله مخلوقاتی نگریسته می‌شدند که می‌توانستند نظیر همتای خود در اسطوره زرتشتی که دیو زنی به نام «جه» است، جامعه را ویران کنند. بندهش اشاره جالبی دارد مبنی بر اینکه اورمزد ناتوان بود از این که مخلوق دیگری غیر از زن برای فرزندآوری بیافریند، و اگر می‌توانست جز این کند، همان می‌کرد !»[۲]
در چنین فضایی است که امیرالمومنین علی (علیه السلام) می‌فرماید: «فَإِنَّ الْمَرْأَةَ رَیْحَانَةٌ وَ لَیْسَتْ بِقَهْرَمَانَةٍ [۳] زن گلی است ظریف، نه خادم و کارپرداز» و اینها گوشه‌ای از حقایق است که کمتر در مورد آن تأمّل و دقت شده، هرچند نمی‌توان دست تحریف حقایق در طول تاریخ را در این مباحث نادیده گرفت، همان دستی که در زمان‌های مختلف قوانین صحیح و ناب پیرامون جایگاه زنان را کتمان و یا حتی قبیح نشان می‌دادند و آنچه را که صحیح نبوده، در جهت استثمار زنان و دختران، زیبا جلوه می‌داده است، حقیقت تلخی که ویل دورانت از آن چنین یاد می‌کند: «نخستین قدم برای آزادی مادران بزرگ ما قانون ۱۸۸۲ م بود. به موجب این قانون زنان بریتانیای کبیر از آن پس از امتیاز بی سابقه‌ای برخوردار می‌شدند و آن این که پولی را که به دست می‌آوردند حق داشتند برای خود نگه دارند. این قانون عالی اخلاقی را کارخانه داران مجلس عوام وضع کردند تا بتوانند زنان انگلستان را به کارخانه‌ها بکشانند. از آن سال تا به امسال سودجویی مقاومت ناپذیری آنان را از بندگی و جان کندن در خانه رهانیده، گرفتار بندگی و جان کندن در مغازه و کارخانه کرده است.» [۴]
نباید فراموش کرد که صحبت و دفاع از جایگاه اصیل بانوان یعنی صحبت از مقام انسانی که پاک بودن و مراقبت از آن، حافظ نسل‌های متعدد، و قدرت و شکوه جامعه خواهد بود و تحقیر، ظلم و پرده‌دری از او سبب نابودی خانواده و جامعه بشریت خواهد شد. پس طبیعی است که خیرخواهان از یکسو و منفعت طلبان از سوی دیگر این قشر از انسانیت را مورد توجه قرار دهند اما آن چیز که ضروری است حفظ حرمت‌های بانوان و اکرام آنان است نکته‌ای پر مطلب که با روایتی از امام سجاد (علیه السلام) پیرامون آن، این نوشته را به پایان می‌رسانیم: «وَ أَمَّا حَقُّ الزَّوْجَةِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَهَا لَکَ سَکَناً وَ أُنْساً فَتَعْلَمَ أَنَّ ذَلِکَ نِعْمَةٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْکَ فَتُکْرِمَهَا وَ تَرْفُقَ بِهَا؛ و امّا حق زوجه، بدان که خدای متعال او را برای تو محلّ اُنس و آرامش قرار داده و این یک نعمت الهی بر تو است که او را گرامی بداری و با رفق و مُدارا با وی رفتار نمایی.» [۵]
پی‌نوشتها:
[۱] مجموعه آثار، شهید مطهری، ج ۱۹، ص ۱۳۳، نظام حقوق زن در اسلام.
[۲] فرنبغ دادگی، بندهش، ترجمه مهرداد بهار، چاپ دوم، تهران، انتشارات توس، ۱۳۸۰، بخش نهم
[۳] نهج البلاغه نامه ۳۱
[۴] لذات فلسفه، ویل دورانت، ترجمه عباس زریاب، نشر اندیشه، ص ۱۵۸
[۵] من‌لایحضره الفقیه ج ۲ ص ۶۲۱
