در تاریخ ۲۷ مهرماه مطلبی با عنوان "آمار تازه از حداکثر ساعت کار مفید در ایران" در سایت الف درج شده بود که در آن حداکثر کار مفید ایرانیان را ۲۵ دقیقه در روز اعلام کرده بود. این موضوع بهانه ای است تا چند مورد مرتبط با این موضوع را در این سایت عرض نمایم.



احتمالاً بخش اعظمی از خوانندگان این سایت شاغل هستند و در صورت تایید آمار ۲۵ دقیقه کار در روز، خود را از این آمار مستثنی می کنند و در حقیقت شما کمتر کسی را می توانید پیدا کنید که از هشت ساعت کار روزانه فقط ۲۵ دقیقه کار کند! چنین چیزی واقعاً ممکن نیست. یعنی اگر قصد یک نفر هم کم کاری باشد، نمی تواند چنین ساعت های زیادی را به بطالت بگذراند. به طور سنتی وقتی صحبت از کم کارکردن و از زیر کار در رفتن می شود فکرها بیشتر به سمت کارمندان دولت می رود. چرا؟ به دلیل ماهیت شغلی آن ها که غالباً پشت میز نشینی است در مواجه با ارباب رجوع که سرپا ایستاده و از بوروکراسی پیچیده ای که ساعت ها او را دوانده خسته شده است، کارمند نشسته پشت میز اصولاً کاری نمی کند.



ولی وقتی منصفانه به قضیه نگاه می کنیم اکثر این کارمندان واقعاً مشغول انجام کاری هستند. مثلا کارمند بانک پشت باجه از اولین دقایق کاری تا آخرین لحظه کاری مشغول دریافت و پرداخت وجه است و کارمندان ادارات دولتی معمولاً مشغول پرکردن فرم ها و مکاتبات هستند. در کارهای تولیدی هم به دلیل عدم امنیت شغلی قشر کارگر و پتک همیشگی عدم تمدید قرارداد موقتش، چاره ای جز کار کردن برای او باقی نمی ماند چرا که با کوچکترین نارضایتی کارفرما از او ، بلافاصله اخراج خواهد شد. در کارهای خدماتی و پیمانی که قضایا کلاً فرق می کند و با حقوق حداقلی کارهای به مراتب سنگین تری را انجام می دهند.



پس مشکل کجاست و این آمار ۲۵ دقیقه کار مفید در روز از کجا می آید؟ آماری که هرچند کلیه شاغلین به صورت انفرادی منکر آن هستند ولی در تعمیم این آمار به بخش های دیگر ابایی ندارند. یعنی همه ما در وجود چنین آماری متفق القول هستیم. هدف مسئولین محترم در ارائه چنین آمارهایی هدف قراردادن وجدان کاری شاغلین و افزایش بهره وری آن ها است که تا اینجا نیز به زعم خود توفیقی در تحریک این وجدان نیافته اند ، چرا که سال ها است عدد ساعت مفید کاری در ایران به نیم ساعت هم نرسیده است. آمارهایی نظیر میانگین ۲۵ دقیقه کار مفید در روز بعید نمی باشد، ولی تعریف عنوان آن اشتباه می باشد.



مثل این که ما آمار مخاطبین صدا و سیما را به عنوان قشر تحصیل کرده جامعه و نه به عنوان تماشا کنندگان تلوزیون اعلام کنیم. آمار ۲۵ دقیقه کار مفید در روز به معنی بیکاری ۷ ساعت و ۳۵ دقیقه ای کارکنان نیست بلکه به معنی عدم مدیریت صحیح منابع انسانی و تجمیع نیروی کار بر روی هدف مشترک و به طور خلاصه عدم مدیریت بهره وری نیروی انسانی است. بخش عمده ای از نیروی کار، کل ساعات کاری را کار می کنند ولی بخش عمده ای از این کار هیچ نقشی در توسعه اقتصادی نداشته و هدر رفت نیروی انسانی است. مثل پارو زنان قایقی که هرکدام در جهت مخالف دیگری پارو می زند و عملاً قایق حرکت نمی کند.



در بدنه دولت نیروی انسانی عظیمی مشغول دست و پا زدن در بروکراسی زائدی است که گاهاً منجر به این می گردد که دو سازمان مشغول انجام یک کار موازی و یا حتی بر ضد یکدیگر شوند. در ساختارهای صنعتی گاهاً برای تصحیح محصولات معیوب نیاز به سازمانی به همان وسعت خط تولید است. قطعاً در تهیه آمار ۲۵ دقیقه کار مفید، نفر- ساعت چنین سازمانی باهم جمع شده و بر نتیجه کار که همان محصول تولیدی یا خدمت ارائه شده می باشد تقسیم می شود که چنین عدد کوچکی حاصل می گردد. حال مساله این است که چرا اینگونه است؟ چرا ما با داشتن چنین نیروی انسانی عظیمی که در سال های اخیر از سطح تحصیلات بالایی نیز برخوردار شده و با اعتقادهای مذهبی که کارنکردن و مزد گرفتن را حرام می داند و با داشتن فرهنگی که پول بی زحمت را فاقد برکت می داند، چرا بهره وری نداریم؟ کجای کار ما می لنگد؟ مساله بسیار ساده است. اصلاً ما به عنوان شهروندان عادی نباید کاری در این مورد بکنیم. واقعاً این موضوع به بنده و کلیه کارکنان و شهروندان عادی ربطی ندارد.



اصولاً انتشار چنین آمارهایی بطور عمومی کاری اشتباه بوده و موجب سرخوردگی و بدبینی اقشار شاغل جامعه خواهد شد. در تایید نظر جناب آقای فتحی پور رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در مصاحبه منتشر شده در ۲۷ مهر، که مشکل را مدیریت منابع انسانی می دانند، اضافه می نمایم که به نظر بنده مدیریت غلط کنونی منابع انسانی بازهم به معنی بطالت و بیکاری کارکنان سازمان ها نمی باشد بلکه چنین مدیریت ناصحیحی منجر به کارکرد غیر هدفمند نیروی کار شده است. بدون شک تنها مشاغلی که ۲۵ دقیقه و حتی کمتر از آن کار مفید در آن انجام می شود، مشاغل مدیریتی است. تنها قصوری که در این کشور در مورد بهره وری صورت گرفته است عدم انتصاب صحیح مدیران و یا عدم کارکرد مفید آنان بوده است. چرا که وظیفه هدایت صحیح نیروی کار و بهره گیری از توانمندی های آنان و تخصیص دستمزدهای متناسب به کارکنان بر عهده مدیریت بوده و به همین دلیل نیز دستمزدهای بالایی به مدیران پرداخت می شود. حال جای تعجب دارد که گاه و بیگاه با اعلام چنین آمارهایی از طرف همان مدیران، کارکنان دون پایه هدف شماتت قرار می گیرند. همان هایی که با حداقل حقوق و مزایا دقیقاً کارهای ارجایی توسط مدیران را با همان دستورالعمل های تعریف شده ایشان انجام می دهند. حال اگر خروجی چنین فرآیندی برابر صفر است چه کسی باید مواخذه شود؟ مدیری که فرآیندی اشتباه را تعریف کرده است یا کارمندی که همان فرآیند اشتباه را به طور کامل انجام داده است؟ به هرحال نیاز به این همه لفاظی و ارائه آمار نمی باشد. بسیار بعید است که از جمعیت میلیونی شاغلین کشور همه آنها تن پرور و بی وجدان باشند. اصلاً چنین امری در هیچ کجای دنیا نمی تواند اتفاق بیافتد.



ولی به تجربه ثابت شده است که فقط وجود یک مدیر نالایق، حتی با داشتن بهترین کارمندان چه فاجعه ای می تواند به بار بیاورد. لذا به مسئولین محترم پیشنهاد می گردد به جای رسانه ای کردن چنین آمارهایی با شرکت در دوره های مدیریتی و الگو قراردادن شیوه های مدیریتی مدرن دنیا خود را محک بزنند و اگر نتوانستند سازمانی را به موفقیت و بهره وری برسانند شجاعانه عدم کفایت خود را پذیرفته و کار را به کاردان واگذار نمایند.