به گزارش ایرنا ، گذشتگان ما که پایه و اساس زندگیشان بر کشاورزی و شبانی استوار بوده و در طول سال با سپری شدن فـصول و تضادهای طبیعی موسمی برخورد داشته اند، بر اثر تجربه و گذشت زمان با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت حرکت و قرار ستارگان آشنایی یافته و کارها و فعالیت هایشان را تنظیم می کردند.



دراین میان برپایی آیین ها و جشن های مختلف به فراخور مناسبت های مختلف سال از جایگاه ویژه ای در بین ایرانیان برخوردار شده است که رسم و رسومات شب یلدا از آن جمله است، در باورهای ایرانیان ازاین شب به عنوان شب زایش خورشید یا شب تولد نور یاد شده که این تغییر در فرهنگ آریایی قدمتی بالغ بر هزار سال دارد.



کوتاهترین روز ، آخرین روز پاییز یعنی سی ام آذر است و بلندترین شب سال از آغاز ماه دی ، روزها به تدریج بلندتر و شب ها کوتاه تر می شود ، خورشید هر روز بیشتر در آسمان می پاید و نور و گرمی می پاشد ، به همین جهت آن شب را یلدا نامیدند.



تصور گذشتگان بر این بود که تاریکی نماینده اهریمن است و روشنی از تجلیات و آثار اهورایی، به همین مناسبت در شب ها آتش نیز روشن می کردند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند، همچنان که خورشید به مناسـبت فروغ و گرمای کارسازش تقدس پیدا کرده بود آتش نیز از همان تقدس و والایی در نزد مردم برخوردار شد، در شب یلدا ، یا تولد خورشید جهت رفع این نحوست ، آتش روشن کرده و دور هم جمع می شدند، سفره پهن می کردند و با هم غذا می خوردند، هـر آنچه میوه تازه فصل که نگهداری شده بود و میوه های خشک ، همه را در سر سفره می گذاشـتند،



این سفره جنبه دینی داشت و مقدس بود، یعنی از ایزد ، خورشید و روشنایی و برکت می طلبیدند تا در زمسـتان به خوشی سر کنند و میوه تازه و خشک و چیز های دیگر در سفره ، تمثیلی از آن بود که بهار و تابستانی پر برکت داشته باشـند . همه شب را در پرتو چراغ و نور آتش می گذراندند تا اهریمن فرصت تباهی و دژخویی پیدا نکند.



به هر حال، ایرانیان امروز هم مانند گذشته ، شب یلدا را جشن می گیرند، دراین شب ، اقوام و خویشاوندان دور و نزدیک دور هم جمع می شوند و پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها برای بچه ها قـصه می گویند، فال حافظ می گیرند و آجیل مخصوص این شب و انار و انگور و هندوانه و … می خورند.



شب یلدا یا «شب چله» شب اول زمستان و درازترین شب سال است و فردای آن با دمیدن خورشید، روزها بلندترشده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد و این بود که ایرانیان باستان، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی بر پا می کردند.



نور، روز و روشنایی خورشید، نشانه هایی از آفریدگار بود در حالی که شب ،تاریکی و سرما نشانه هایی از اهریمن محسوب می شد، مشاهده تغییرات مداوم شب و روز مردم را به این باور رسانده بود که شب و روز یا روشنایی و تاریکی در یک جنگ همیشگی به سر می برند،روزهای بلندتر روزهای پیروزی روشنایی بود درحالی که روزهای کوتاه تر نشانه ای از غلبه تاریکی.



آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص ، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی فراوانی و شادکامی هستند، در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است، حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پر بودن آن، آینده گویی می کنند.



اعتقاد گذشتگان بر این بود که با خوردن هندوانه ، لرز و سوز زمستان را حس نمی کنند ،آن ها معتقد بودند خوردن میوه هایی چون انار و پرتقال به آن دلیل است که رنگ این میوه ها به مانند رنگ نور خورشید به هنگام سپیده دم است و از دیرباز رسم بر آن بوده که از این میوه ها در این شب میل شود.



یلدا با ولادت ومیلاد وتولد هم خانواده است پیشینیان ما که به نبرد دایمی شب و روز، نور و ظلمت، خوبی و بدی و اهورا و اهریمن اعتقاد داشتند می گفتند که طولانی ترین نبرد سال نبرد شب یلدا است که به درخشش خورشید و پیروزی نور ختم می شود.



آجیل شب یلدا به دلیل مغزها وخشکبار فراوان ومتنوعی که دارد از نظر ارزش تغذیه ای بسیار ارزشمند است.



آجیل از جمله مواد غذایی است که در میهمانی های رسمی ما به کار می رود و جزو موادغذایی گران قیمت است، آجیل این شب برخلاف آجیل عید نوروز، خام و بی نمک و به آجیل شیرین معروف است و از آنجایی که بوداده نیست، از نظر متخصصان تغذیه مفیدتر هم هست.



در جای جای استان زنجان مردم رسم دارند که در این شب به دیدار بزرگان قوم و فامیل رفته و در آنجا شب یلدا یا به قول زنجانی ها و آذری ها شب چله را سپری کنند .



در زنجان در شب یلدا کوچکترها و جوانترهای فامیل و یا فرزندان در خانه پدر و پدربزرگ جمع می شوند و این شب را به خوبی و خوشی می گذرانند،از جمله سنن زنجانی در این ایام رفتن به خانه نوعروسان فامیل است که در آن خانواده داماد با بستن خنچه های شیرینی، آجیل و میوه آن را به خانه عروس می برند که در اصطلاح به آن شبچره گفته می شود.



شبچره زنجانی ها شامل انواع آجیل، شیرینی و میوه های فصل مانند انار، ازگیل و هندوانه همراه با هدایایی برای عروس، در بسته های آذین بندی شده به نام خونچه است، البته این اقدام خانواده داماد در سال بعد و در نخستین شب یلدا توسط خانواده عروس مقابله به مثل می شود و این بار خانواده عروس برای دختر خود شبچره می برند.



خوردن آجیل به ویژه شکستن گردو، فندق و بادام نیز در کنار آجیل های امروزی و سنجد در سنن زنجانی ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است. مردم زنجان در شب یلدا مقداری برف سفید را با شیره انگور مخلوط کرده و آنرا می خورند که بسیار خوشمزه می شود، همچنین زنجانی ها با خوراکی هایی چون ترب، شلغم، کلم و تنقلاتی مانند توت و انجیر خشک، کشمش، گردو و نخودچی در این شب از میهمانان خود پذیرایی می کنند



در برخی نقاط استان زنجان نیز که هنوز به سبک قدیم برای گرم شدن از کرسی استفاده می شود و هنوز بخاری های مدرن بدون نیاز به لوله و غیره در آنجا جایگاهی ندارد، در شب یلدا و در استقبال از روزهای بلند رحمت و برکت در چهار گوشه کرسی گردو و فندوق می شکنند به این امید که بر اطراف خود شادی و خنده حاکم شود .



طرح معما و چیستان از سوی بزرگترها و بازی های دسته جمعی نظیر گل یا پوچ، از سرگرمی ها و دیگر آداب و رسوم زنجانی ها در این شب است.



7318/596