لیلا عظیمی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه لرستان، افزود: امروزه استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای برای تبلیغ انواع و اقسام کالاها، وسایل ضروری و غیرضروری نقش مهمی دارند.

وی اظهار کرد: تلویزیون در زندگی افراد جامعه و به‌ویژه مردم جوامع شهری جایگاه مهمی پیدا کرده، از این رو تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم سبک زندگی مصرف گرایانه رایج در سطح جهان از طریق رسانه به خصوص ماهواره در میان مردم به صورت پدیده‌ای فراگیر و عام درآمده است.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: از آنجا که زنان نقش محوری در چرخش امور خانواده دارند و این نقش تقریبا در میان زنان جوامع مختلف مشترک است، می‌توانند با روش‌های مناسب هم به سبک زندگی مناسب خانواده کمک کنند و هم اقتصاد خانواده را مدیریت کنند.

عظیمی اضافه کرد: برخی از نظریه‌پردازان رسانه دوره جدیدی از تاریخ رسانه‌ها را با عنوان عصر ماهواره مطرح کرده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: در دوره جدید که به طور مشخص با رشد فناوری‌های ارتباطی مصادف است پدیده ماهواره به نحوی جدی و همه جانبه مطرح شده است و سیاست، اقتصاد، فرهنگ، تفکر، ایدئولوژی، علائق، روحیات و رفتار آدمیان را در سرتاسر جهان تحت تاثیرخود قرار داده است. تبلیغ برای مصرف بیشتر با ایجاد و ورود شبکه‌های ماهواره‌ای، وارد دور تازه‌ای از حیات خود شده است.

وی تصریح کرد: با ایجاد کانال‌های ماهواره‌ای جدید، شبکه‌های تلویزیونی متعددی بوجود آمد که اساسا کارکرد و هدف اصلی آنها به فروش رساندن کالاهای مختلف با مصارف گوناگون و با تبلیغات شبانه‌روزی است. دراین راه از انواع و اقسام روشها و ترفندهای تبلیغاتی استفاده می‌شود و مهمترین مشتریان این شبکه‌ها، زنان هستند.

عظیمی گفت: رویکرد تجاری این شبکه‌ها، بخشی از فعالیت آنها محسوب می‌شود که آنها را به دکان‌هایی برای فروش محصولات مختلف و تبلیغ موثر برای ضروری جلوه دادن تهیه این محصولات برای سهولت بیشتر در انجام کارهای خانه، تبدیل کرده است.

وی افزود: این شبکه‌ها مخاطب را بمباران کرده و با بهره‌گیری از روش‌های متنوع تبلیغاتی پرشمار همچون مغازه‌هایی بدون تعطیلی، ذهن مخاطب شست‌وشو می‌دهند به‌گونه‌ای که برای انجام اموری ساده، به‌گونه‌ای تبلیغ می‌شود که حتما باید محصولی که تبلیغ می‌شود، توسط بیننده خریداری شود تا چند دقیقه در وقت وی صرفه جویی شود و این چند دقیقه برای بیننده بسیار مهم جلوه داده می‌شود به‌گونه‌ای که ذهن مخاطب آن را همچون موضوعی مهم تلقی می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد اظهار کرد: امروز به‌خصوص زنان ایرانی در معرض تبلیغات و درحقیقت، در معرض تهاجم امواج این مغازه‌های تلویزیونی نوظهور هستند. وسعت این تبلیغات به‌حدی است که کمتر فرد ایرانی را می‌توان یافت که تحت تاثیر آنها، یکی از ده وسیله تبلیغ شده را در این شبکه‌های تلویزیونی تهیه نکرده باشد.

وی اضافه کرد: شاهد شکاف نسلی بین اعضای جدید جامعه که در برابر این امواج قرار می‌گیرند و والدین که از شیوه سنتی رفتار بهره می‌برند، هستیم و از سوی دیگر در می‌یابیم که سنت‌های پذیرفته شده جامعه در حال کمرنگ شدن است چرا که کمتر باز تولید می‌شوند.

این استاد دانشگاه گفت: از منظر جامعه دینی، ما با نوعی آنومی و یا انحراف از هنجارهای اجتماعی روبرو خواهیم بود بنابراین ظهور ماهواره، بنیان‌های فکری و بومی افراد را در راستای تمدن غرب تغییر داده، به عبارت دیگر یکی از کارکردهای پنهان رسانه‌های نو ظهور مانند ماهواره، تغییر شیوه اندیشیدن افراد در گروه‌های هدف است که در واقع در دراز مدت همه افراد در کشورهای دریافت کننده امواج، جزو شهروندان کشور مبداء به حساب می‌آیند.

عظیمی افزود: هر چند موقعیت سیاسی کشورها و پراکندگی انسان‌ها متفاوت است ولی آنچه که برای تئوریسین‌های نظام‌های کاپیتالیستی از اهمیت خاصی برخوردار است ایجاد نیاز کاذبی است که با بمباران اطلاعاتی در افراد ایجاد می‌کنند که از دو منظر اقتصادی و سیاسی قابل واکاوی است.

وی با بیان اینکه از بعد اقتصادی می‌توان به ضرورت انگاری مصرف شهروندان اشاره کرد، اظهار کرد: ماهواره‌ها نیازهای کاذبی را در افراد، ایجاد و به شکل افراطی این‌گونه تلقی می‌کنند که ورود در پایگاه‌های اجتماعی ستایش برانگیز، مترادف با مصرف کالاهای تبلیغ شده است.

عظیمی تصریح کرد: مشاهده می‌کنیم که مصرف کننده کالا از طریق به نمایش گذاشتن کالاهای خریداری شده، به طور فعالی مشغول تلاش برای خلق و حفظ یک هویت(Identity) جدید است به عبارتی دیگر افراد، هویت چه کسی بودن خویش را از طریق آنچه که مصرف می‌کنند، تولید خواهند کرد.

وی گفت: ماهواره ها چه نقشی در بالا بردن و یا پایین آوردن سطح رشد تجمل گرایی در جوامع دارند؟ در پاسخ می‌توان گفت، واقعیت این است که رسانه‌ها می‌توانند در درازمدت ساختارهای ارزشی جامعه را بسازند یا دگرگون کنند چراکه تاثیر پدیده‌ای مثل برنامه‌های ماهواره‌ای بر افکار عمومی و تغییر نگرش افراد به مسایل اجتماعی و فرهنگی از دیگر رسانه‌ها وسیع‌تر و عمیق‌تر است.

عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: رسانه‌های دیداری و شنیداری برای دریافت پیام‌هایش نیازی به سواد خواندن و نوشتن مخاطب ندارد در نتیجه می‌تواند برای بخش وسیعی از اعضای جامعه در حال توسعه، نقش یک آموزشگاه موثر را ایفا کند.

عظیمی اظهار کرد: از اینکه ماهواره انتقال دهنده و دگرگون کننده فرهنگ‌ها در جوامع کنونی هستند می‌توان اثر آن را در رشد این فرهنگ جدی گرفت، استفاده از لباس‌های لوکس و متنوع، آرایش‌های بیش از اندازه، توجه بیش از حد گردانندگان به سر و وضح و لباس، ظاهر آرایی‌های بیش از حد و دیگر مواردی که می‌تواند این پدیده را رشد دهد، این موارد بیانگر قوت اثرگذاری ماهواره‌ها در رشد پدیده تجمل‌گرایی است.

وی تصریح کرد: رشد ماهواره‌ها به گونه غیرعلمی و فارغ از نظارت درست دولت باعث رشد فرهنگ تجمل‌گرایی و دیگر فرهنگ‌های مضر در جامعه شده است، فرهنگ تجمل‌گرایی می‌تواند ضربه محکمی بر پیکره جامعه نو پای ما وارد کند که این مسئله از لحاظ مختلف می‌تواند مورد بحث باشد.

این جامعه‌شناس اضافه کرد: پدیده یا فرهنگ تجمل‌گرایی، یک فرهنگ ناپسند است که هرگاه در جامعه وارد شد جایگاه ارزش‌های چون نوع دوستی، از خودگذری، تواضع و قناعت را اشغال می‌کند و مردم را بسوی حسادت و هم‌چشمی می‌کشاند که این مسئله در کشور ما که یک کشور اسلامی است می‌تواند سخت مشکل‌آفرین باشد زیرا اسلام همه مواردی که بر پیکر جامعه، اقتصاد و فرهنگ مردم ضربه وارد کند نمی‌پذیرد و آن‌را مردود می‌داند.

عظیمی گفت: تجربه جدید نشان می‌دهد، فرد ایرانی از طریق ماهواره‌ به این باور رسیده است که می‌توان از طریق مصرف کالاهایی که به او القاء شده، به هویتی که دوست دارد نزدیک شود، لذا سعی می‌کند به همان کسی تبدیل شود که تمایل دارد.

وی افزود: دیگر سلیقه تئوریزه شده از جایگاه مهمتری برخوردار شده است شرایط جدیدی که می‌توان آن را در خیابان‌های بزرگ، پاساژها و مغازه‌ها به خوبی مشاهده کرد، هویت‌های جدیدی که خود را در قالب مصرف و نمایش این مصرف در قالب پوشش، آرایش، مد، اتومبیل و موبایل نشان می‌دهد.

وی تصریح کرد: شاید آشکارترین سطح تأثیرگذاری ماهواره‌ها بر سبک زندگی، تبلیغات تجاری باشد. ماهواره‌ها با تبلیغ محصولات و خدمات می‌توانند در ترویج، اشاعه و تداوم سبک‌های زندگی مؤثر باشند.

عظیمی اضافه کرد: سطح دیگری از تأثیرات ماهواره‌ها، برنامه‌های غیرخبری مانند سریال‌ها و فیلمها است. امروزه اوقات فراغتِ بخش زیادی از افراد جامعه حول مصرف برنامه‌های گوناگون است. ماهواره‌ها با پخش سریال‌ها و سایر برنامه‌های تفریحی و سرگرمی می‌توانند در تبلیغ سبک‌های زندگی به شکل مستقیم یا غیرمستقیم مؤثر باشند.

وی با بیان اینکه امروزه هنگامی که به تماشای یک فیلم می‌نشینید، احتمالاً در حال دیدن یک تبلیغ تصویری طولانی هستید، ادامه داد: صف‌های طولانی مشتریان برای خرید آخرین محصولات کمپانی‌های بزرگ، صرف هزینه‌های زیاد برای خرید مارک‌ها و برندهای مشهور، علاقه و گرایش به سریال‌های ماهواره‌ای، برنامه‌های مرتبط با دکوراسیون، مد و پوشاک و مصرف و اشتیاق به خرید کالاهای فرهنگی خاص و تلاش برای تعریف هویت خود بر اساس آنها، تنها جلوه‌هایی از سبک زندگی ارائه شده در ماهواره‌ها در دوران معاصر هستند.

عظیمی تصریح کرد: ایجاد نیاز کاذب یعنی اصلی کردن چیزهای فرعی به طوری که فرد تصور کند اگر به این نیاز جواب ندهد، حیات یا پیشرفتش را به خطر انداخته است. آمارها نشان می‌دهند مصرف مواد آرایشی و جراحی‌های پلاستیک در ایران بالا رفته و نحوه خرید و پوشش زنان نسبت به گذشته به طور سریعی تغییر یافته است.

وی اضافه کرد: علت بوجود آمدن این حس، دقیقاً به کاذب بودن آن نیاز برمی‌گردد زیرا نیازهای کاذب، سریعاً ارضا شده و هیچ عمقی ندارند در حالی که اگر کسی حقیقتاً به وسیله‌ای نیاز داشته باشد، حتی اگر تحت تأثیر تبلیغات قرار بگیرد، چون به علت نیاز همیشگی و ضروری‌اش دست به انتخاب و تهیه وسیله‌ای زده است، در کوتاه مدت از آن خسته نشده و همیشه از آن بهره می‌برد.

عظیمی گفت: اگر بخواهیم طبق این قاعده به بررسی رفتارهای مصرفی خود نگاه کنیم متوجه می‌شویم که خیلی از مصرف‌های ما، معطوف به چیزهایی‌ است که توسط ماهواره‌ها در ما تبدیل به یک نیاز شده‌اند. در این شرایط، یکی از اصلی‌ترین راه‌های گریز ما از نیازهای کاذب، بررسی نقادانه‌ رفتارهای مصرفی خود و شبیه‌سازی شرایطی‌ است که در آن به نیازهای خود جواب منفی داده‌ایم. اگر با جواب منفی به نیاز خاصی، مشکلی در شرایط زیستی‌ بوجود نیامد باید بدانیم که به احتمال زیاد، آن یک نیاز کاذب بوده است.

انتهای پیام