به گزارش ایرنا این بنای تاریخی به شماره 1559 در پنجم دی ماه 1356 در فهرست آثار ملّی و تاریخی کشور به ثبت رسیده است.



برای بسیاری از مسافران و گردشگران به چابهار مشاهده این بنا آنهم در بدو ورود به شهر چابهار به خودی خود نشان از وجود تمدن و زندگی بشری در این منطقه و همچنین رواج تجارت و تعامل مردمان این دیار به وسعت دریای عمان با مردم کشورهای همسایه دور و نزدیک است.



محمد مهدی فقیه بحرالعلوم نویسنده کتاب مزارات ایران و جهان اسلام در خصوص شرح حال سید غلام رسول روایات مختلفی نقل کرده که به آنها اشاره می شود: نام اصلی ایشان سید محمد و مردی صالح و شیعه مذهب بوده و در گذشته مورد توجه مسلمانان هندی قرار داشته و این توجه باعث شده که بنا در دوره های بعدی تحت تاثیر معماری هندی قرار گیرد.



براساس روایات نقل شده، سیدنا محمد، مسلمانی هندی تبار بوده است و در سفری به چابهار تصمیم داشته که زن چابهاری اختیار کند، برای تدارک چنین منظوری مشغول می شود. اما در شب عروسی دچار کسالت شده و در بستر مرگ می افتد و چون مورد توجه مردم بوده در دم مرگ به آنان وصیت می کند که پس از مرگ سوگواری نکنند و در عوض مدت ده شبانه روز بر سر قبرش شادی کنند تا روحش شاد شود.



این مراسم هر ساله از 15 ذی القعده به مدت ده شب و روز برپا می شد و شمار زیادی از اهالی چابهار و مناطق همجوار از جمله کشورهای همسایه شرکت می کردند (در حال حاضر چنین مراسمی برگزار نمی شود) و جشن و پای کوبی مردم چابهار و به ویژه بومیان آفریقایی (سیاهپوستان) برگزار می شد.



بر اساس رسوم برجای مانده زنان در صبح روز اول و دوم حیاط آرامگاه را جارو می زدند و مردها با لباس پاکیزه به فراهم کردن بساط جشن می پرداختند، و هنگامی که آفتاب طلوع می کرد ساز و دهل می نواختند، قوالان پاکستانی، رقاصان هندی و خوانندگان سیاه و مهمان نوازان بلوچ به هر طریقی در این شادی خدمت می کردند و این مراسم به مدت ده روز در سه نوبت صبح، عصر و شامگاه اجرا می شد. زنان مسن به داخل آرامگاه می رفتند تا شفای دردمندان و نیات دیگران را بخواهند.



در کتاب فرهنگ مردم بلوچ نوشته عبدالله ناصری آمده است: در مورد صاحب مزار دو عقیده وجود دارد یکی آنکه معتقدند این مزار از آن عارف وارسته و مرد حقی است به نام سید عبدالرسول و این زیارتگاه مردم شیعه چابهار است و افراد غیرشیعه هم از شیعه های این سرزمین پیروی می کنند. بعضی دیگر عقیده دارند این مزار متعلق به یک مرد 'لوطی' است. مطرب های دوره گرد را لوطی می نامند. ولی گویند صاحب این مقبره شب عروسیش فوت کرده و هر ساله معتقدین به او در سالروز مرگش در روز آخر ماه ذی القعده به مدت هفت روز با ساز و دهل و آوازخوانی و رقص و پایکوبی جشن بر پا می کنند. این مراسم به دو جهت انجام می شود. یکی این که لوطی فوت شده چون عمرش را به مطربی و شاد کردن مردم گذرانده وصیت کرده که بعد از مرگش نیز در کنار مزارش رقص و پای کوبی و در حقیقت مراسم شادی برپا شود و خواسته است تأثیر وجود خود را در شادمانی مردم بعد از مرگش نیز حفظ کند.



دیگر اینکه این شخص که در شب عروسیش فوت کرده بسیار مجرب و مورد توجه افراد طائفه اش بوده و چون عروسی نافرجامی داشته و حسرت بگور برده است. دوستدارانش هر ساله در سالروز مرگش برای او جشن عروسی می گیرند و یاد عروسی او را زنده می دارند. البته چون پیروان صاحب مزار شیعه مذهب هستند در ماه محرم نیز مراسم سوگواری و روضه خوانی در این مقبره برپا می شود.



شرحی از فضای معماری این زیارتگاه



این زیارتگاه در حاشیة ضلع شرقی و در پنج کیلومتری شمال غربی خلیج چابهار قرار دارد. آرامگاه در ضلع غربی حیاط، بر روی صفه‏ای به ارتفاع یک متر بنا شده است.



ورودی اصلی آن در میانه ضلع غربی این پیشخوان قرار دارد و سطح دیوارهایش را با تعبیه طاقچه‏ها و طاق نماهایی با تزیینات گچی به شکل دایره، پشت سر هم ساخته‏اند. بر پیشانی ورودی بنا نیز نقاشی تزیینی رنگارنگی با طرح‏های نقوش ستاره‏ای مشبک دیده می‏شود.



احتمالا نمای دور تا دور داخل آرامگاه دارای نقاشی بوده است. با توجّه به پلان این بنا می‏توان گفت که این آرامگاه در عهد سلجوقی بر پا شده و در دورة صفوی نیز طرح‏های نقاشی بر روی دیوارها افزوده شده است. این نقاشی‏ها دارای اصالت ویژه‏ای است.



مقابل آرامگاه صفحه ای به ارتفاع یک متر و چهار پله قرار دارد که روی آن مقبره واقع شده است.



در قسمت شرق مقبره، یک پیشخوان با سقف تیرهای چوبی و حصیری و چند ستون چوبی است که با پنج پله به حیاط متصل می شود که قدمت چندانی ندارد.



در چهار گوشه زیارتگاه، چهار مناره کوتاه قرار دارد و نیم دایره هایی از گچ، به رنگ سفید، بین این مناره‏ها را پر می‏کند. گنبد از داخل نیز دارای نواری از تزیینات هندسی و گیاهی است که با رنگ‏های زرد، قرمز، آبی، سفید به صورت گل و گیاه و ستاره دیده می‏شود. بالای چهار طاقی بنا، چهار نورگیر قرار دارد که قسمتی از نور داخل مقبره را تأمین می‏کند.



ورودی آرامگاه در ضلع غربی و محراب آن در سمت جنوب است. در ضلع غربی، طاق نمایی با تزیینات مقرنس دیده می‏شود که در داخل آن کلمات «لا اله الا ا...» «یا محمّد» «یا علی» و... را بر روی نقش گل‏ها طرح اندازی کرده‏اند. در نمای ضلع شمالی، روبه روی محراب نیز طاق نماهایی با تزیینات مقرنس دیده می‏شود که محل نذر و روشن کردن شمع است. مقبره در میانه بنا واقع و بر روی آن صندوقچه‏ای و بر فراز صندوقچه حجله چوبی با تزیینات هندسی و زینت‏های بلوچی گذاشته شده است.



میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان آرامگاه امامزده رسول چابهار را در سال های اخیر مرمت کرده است.



1744/ 6081