اما ظهور اسلام این سنت‌های جاهلی را تغییر داد. در زمان رسول‌خدا(ص) در روز وفات فرزندش ابراهیم، کسوف روی داد. مردم تصور کردند که گرفتگی خورشید در اثر وفات فرزند پیامبر است. رسول خدا(ص) برای از بین بردن این افکار موهوم و خرافی، بلافاصله جنازه فرزند خویش را رها کردند و در برابر مردم قرار گرفتند و فرمودند: «ای مردم!‌ ماه و خورشید، 2آیت از آیات الهی هستند (نشانه‌ای از نشانه‌های قدرت و عظمت پروردگارند) به‌فرمان او جریان دارند و از او اطاعت می‌کنند و برای مرگ یا حیات کسی کسوف روی نمی‌دهد. هرگاه خسوف و کسوف پدید می‌آید نماز بگزارید.» آنگاه پیامبر به همراه مردم نماز آیات خواندند. فلسفه نماز آیات همین است که انسان با این نماز به قدرت الهی پیوند بخورد و سختی‌ها برایش آسان شود. یعنی در مقابل حوادثی غیرطبیعی مثل زلزله و بادهای شدید، ترس را از خود دور کند و با اتصال به قدرت الهی، شکیبا و نیرومند شود. خب حالا نماز آیات را چطور و چه وقت باید خواند؟ اینجا به کمک یک کارشناس دینی، احکام این نماز را برایتان بیان کرده‌ایم.

• چطور نماز آیات بخوانیم؟

نماز آیات به‌طور کلی 2رکعت است که هر رکعت آن 5رکوع و 2سجده دارد اما با 4روش می‌توان این 2رکعت نماز را خواند.

در هر رکعت قبل از هر رکوع یک حمد و سوره کامل بخواند؛ یعنی در هر رکعت 5بار حمد و سوره به‌طور کامل خوانده می‌شود.

روش دوم در هر رکعت بعد از حمد، سوره‌ای را به 5قسمت تقسیم کرده و قبل از هر رکوع قسمتی از آن را (بدون خواندن سوره حمد) بخواند. براساس فتوای مقام معظم رهبری، احتیاط این است که «بسم‌الله الرحمن الرحیم» شروع یک سوره، یک آیه محسوب نشود. ممکن است قبل از هر رکوع یک یا چند آیه را بخواند، ولی درنهایت قبل از رکوع پنجم باید سوره به‌طور کامل خوانده شده باشد.

روش سوم یک رکعت را با روش اول و رکعتی دیگر را با روش دوم بخواند.

روش چهارم در این روش حمد خوانده می‌شود، ولی سوره انتخاب شده قبل از پایان رکوع دوم، سوم یا چهارم به پایان می‌رسد. باید در بین این رکوع‌ها برای شروع سوره‌ای جدید، یک‌بار دیگر حمد خوانده شود. البته سوره جدید را هم باید تا قبل از رکوع پنجم به اتمام برساند.

سؤال: براساس نظر حضرت امام «بسم‌الله الرحمن الرحیم» را به تنهایی یک آیه درنظر گرفته‌ام، درحالی‌که این کار براساس نظر مقام معظم رهبری خلاف احتیاط است. تکلیف نمازهای آیاتی که به این صورت خوانده شده چگونه است؟

نمازهایی را که تاکنون خوانده‌اید، صحیح است اما بعد از این بنابر احتیاط به «بسم‌الله الرحمن‌الرحیم» به‌عنوان یک آیه اکتفا نکنید بلکه آیه‌ای دیگر یا بخشی از آیه را با آن بخوانید.

سؤال : آیا می‌توان بعد از حمد در نماز آیات، سوره‌ سجده‌دار خواند؟

خیر.

• نماز آیات قضا می‌شود یا نه؟

نماز آیات برای زلزله همیشه اداست، ولی فرد مکلف باید در خواندن آن تعجیل کند و مسامحه نکند. اما در مورد خورشیدگرفتگی یا ماه‌گرفتگی اگر بعد از تمام‌شدن خسوف یا کسوف آن را به‌جا آورد باید نیت قضا کند.

نکته 1:حکم حوادث غیرعادی مانند رعد و برق که بیشتر مردم بترسند در مورد ادا و قضا، خواندن آن مانند زلزله است.

سوال: اگر شخصی هنگام وقوع زلزله بیهوش باشد، آیا نماز آیات بر او واجب است؟

اگر به دلیل بیهوشی (و نه خواب) نفهمد که زلزله آمده تا زمانی که زلزله به پایان برسد، خواندن نماز آیات واجب نیست، اگرچه احتیاط آن است که به‌جا آورد.

• چه زمانی نماز آیات واجب می‌شود؟

چهار اتفاق و موضوع است که انسان‌ها باید نماز آیات را بخوانند. این زمان‌ها عبارتند از:

1- کسوف، اگرچه مقدار کمی از خورشید گرفته شود.

2- خسوف، اگرچه مقدار کمی از ماه گرفته شود.

3- زلزله

4- هر حادثه غیرعادی که باعث ترس بیشتر مردم شود.

سؤال: منظور از حوادث غیرعادی که باعث واجب شدن نماز آیات می‌شود چیست؟

حوادثی مانند بادهای سیاه یا زرد که غیرعادی باشند، تاریکی شدید، فرو رفتن زمین و ریختن کوه، صیحه آسمانی و آتشی که گاهی در آسمان ظاهر می‌شود.

سؤال: آیا برای واجب شدن نماز آیات در کسوف، خسوف و زلزله، ترس مردم ملاک است؟

خیر.

سؤال: اگر بر اثر حادثه‌ای غیرعادی خودمان بترسیم، نماز آیات واجب می‌شود؟

در غیر از کسوف و خسوف و زلزله باید آن حادثه، موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود. حادثه‌ای که ترس‌آور نباشد یا موجب ترس و وحشت افراد نادری شود برای وجوب نماز آیات اعتبار ندارد.

• می‌توان به جماعت خواند؟

نماز آیات واجب است پس به جماعت اشکال ندارد بلکه مستحب است این نماز به جماعت خوانده شود.

سؤال: در نماز آیاتی که به جماعت خوانده می‌شود، حمد و سوره را بخوانیم یا نه؟

حکم جماعت در نماز آیات مانند جماعت در نمازهای یومیه است که قرائت امام از قرائت مأموم کفایت می‌کند.

سؤال: زمانی که نماز آیات به جماعت خوانده می‌شود، می‌توان در رکوع دوم رکعت اول یا به بعد آن به جماعت پیوست؟

پیوستن به نماز جماعت در چنین حالتی اشکال دارد.

• نکاتی که درباره نماز آیات باید بدانید

واجب شدن نماز آیات برای کسانی است که در شهر وقوع حادثه هستند، یعنی اگر پدیده کسوف اتفاق بیفتد ولی برای مردم یک شهر قابل رویت نباشد، نماز آیات بر عهده آنها نیست.

اگر مرکز زلزله‌نگاری، وقوع لرزش‌های خفیف زمین را با ذکر تعداد آن در منطقه‌ای اعلام کند ولی اغلب افرادی که در آنجا زندگی می‌کنند هنگام وقوع زلزله اصلا آنها را احساس نکنند، نماز آیات بر او واجب نیست.

هر زلزله‌ای چه شدید و چه خفیف- حتی پس‌لرزه- اگر زلزله مستقلی محسوب شود، نماز آیات جداگانه‌ای دارد، یعنی برای همه پس‌لرزه‌های بعد از زلزله اصلی که احساس می‌شود باید نماز آیات خوانده شود.

نماز آیات، اذان و اقامه ندارد. اما پیش از رکوع دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم خواندن قنوت مستحب است. همچنین مستحب است انسان ‌این نماز را طولانی اقامه کند و تا پایان ماه‌گرفتگی یا خورشیدگرفتگی نیز به ذکر و دعا مشغول شود.

• احتیاط مستحب چیست؟

آشنایی با اصطلاحات فقهی

خیلی‌ها برای پی بردن به تکلیف خود به رساله‌ها و توضیح‌المسائل‌ها مراجعه می‌کنند، اما به‌دلیل آشنا نبودن با اصطلاحات فقهی، نمی‌توانند تکلیف خود را بفهمند. مسلما فهم برخی اصطلاحات و واژه‌های رایج در کتاب‌های فقهی و سخنان بزرگان علمی و دینی برای عموم آسان نیست. یکی از این اصطلاحات که شاید با آن در فتاوا مواجه شوید «احتیاط مستحب» است. یادتان باشد که قبل یا بعد از احتیاط مستحب، حتما فتوایی از سوی مرجع تقلید بیان شده است. خب وظیفه شما در این موارد چیست؟ وقتی فتوایی با احتیاط مستحب بیان می‌شود یعنی شما به‌عنوان یک مقلد مجاز هستید که آن عمل را انجام ندهید. اما اگر انجام بدهید برای شما ثواب و پاداش دارد. مثلا «اگر کسی که به رکعت سوم نماز جماعت برسد و به خیال اینکه امام در رکعت اول است، چیزی نخواند، اگر قبل از رکوع متوجه شود، قرائت واجب است، ولی اگر بعد از اینکه داخل رکوع شد متوجه شود، نماز او صحیح است و چیزی بر او واجب نیست، هرچند احتیاط مستحب این است که 2سجده سهو برای ترک سهوی قرائت بجا آورد.» در این حکم، سجده سهو واجب نیست اما انجام آن مستحب است.

• خداوند روزی رسان است

پاسخگویی به شبهات دینی

خداوند در آیه ششم سوره هود می‌فرمایند که «هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست، مگر آنکه رزقش به‌عهده خداست.» خب شاید خیلی‌ها با وجود این آیه، این سؤال برایشان پیش بیاید که اگر خداوند متعال روزی‌رسان است، پس چرا خیلی از افراد در جهان بر اثر گرسنگی می‌میرند؟ علما و بزرگان دینی ما پاسخ‌های مفصلی به این سؤال داده‌اند، اما به‌طور خلاصه می‌توان گفت اینکه خدا روزی‌رسان است؛ یعنی تمام نعمت‌ها و روزی‌ها از سوی او سرچشمه می‌گیرد و او برای تمام انسان‌ها و موجودات رزق و روزی معین می‌کند. این به این معنی نیست که چون روزی مادی انسان از قبل مشخص و معین شده؛ پس اعمال وی نقشی در آن ندارد؛ چیزی آن‌ را کم و زیاد نمی‌کند؛ یا افراد با گرسنگی مورد آزمایش خدا قرار نمی‌گیرند و یا آنکه در طول تاریخ، هیچ فردی از گرسنگی نخواهد مرد! بهره‌مندی از رزق خدا شرایطی دارد که با وجود آن شرایط روزی مقدر شده به فعلیت می‌رسد. کسانی ‌که سعی و تلاشی در به‌دست آوردن روزی نمی‌کنند، قطعا شرط تحقق آن ‌را اجرایی نکرده‌اند. خب معلوم است که اگر یک نفر در یک اتاق بنشیند و هیچ تلاشی برای به‌دست آوردن آب و غذا نکند، پس از چند روز از بین خواهد رفت. درضمن کسانی که در برابر شکر نعمت‌هایی که خداوند به آنها داده کفران نعمت می‌کنند، خود درهای گشایش روزی را به روی خود می‌بندند. از طرفی ممکن است مصلحت خدا در تنگ‌گرفتن روزی برخی افراد و جوامع باشد که دلایل مختلفی دارد؛ گنهکاران به‌دلیل مجازات و نیکوکاران برای آزمایش.

• سوال و جواب

7293...0912: خانمی هستم می‌خواستم بدانم من اگر ناخن بکارم چطور باید وضو و غسل انجام دهم؟

درصورت کاشت ناخن، برای وضو و غسل باید مانع را حتی با خرج هزینه برطرف کند. اما اگر امکان برطرف‌کردن آن نیست یا رفع آن با مشقت غیرقابل تحمل همراه است و یا ضرر قابل توجهی دارد، برای نماز باید وضو یا غسل را انجام دهد و سپس مبادرت به نماز کند و وضو و غسل‌های بعدی را باید به‌صورت جبیره انجام دهد (یعنی با دست مرطوب مانع را مسح کند). اگر امکان برطرف کردن آن در روز‌های بعد باشد و برطرف نکند، وضو و غسل جبیره باطل خواهد بود.

3768...0912: بنده کارمند هستم آیا خمس به کل حقوق ماهانه بنده تعلق می‌گیرد یا به آنچه به‌عنوان پس‌انداز برایم باقی می‌ماند؟

خمس درآمد به مؤونه تعلق نمی‌گیرد یعنی آنچه از درآمد، صرف احتیاجات و لوازم زندگی می‌شود خمس ندارد و تنها آنچه اضافه می‌ماند خمس دارد و باید مورد محاسبه قرار گیرد. این اضافه درآمد را هم می‌توان ماهانه یا سالانه محاسبه کرد.

7747...0919: حکم شرعی افرادی که در شبکه‌های اجتماعی به اهل‌بیت(ع) و حضرت‌رسول(ص) و قرآن مجید جسارت می‌کنند چیست؟

فرقی میان توهین در شبکه‌های اجتماعی با جاهای دیگر وجود ندارد.و اگر عمداً و دانسته انجام بگیرد حکم مرتد را دارد.

4263...0930: می‌خواستم بدانم وقتی برای مهریه همسر می‌گویم «این خانه جهت مهریه‌ات» زبانی کافی است یا اینکه حتما سند باید به نامش زده شود؟

اگر زبانی به طور جدی گفته شود کفایت می‌کند.

1898...0917: سود سپرده‌های بانک‌های دولتی از نظر مقام‌معظم رهبری حرام است یا حلال؟

اگر براساس عقود اسلامی سپرده‌گذاری انجام شده است سود حاصل از آن حلال است.