به گزارش خبرنگار ایرنا، ترکیب سازمان مردم نهاد (سمن) به مجموعه ای اشاره دارد که به طور مستقیم بخشی از ساختار دولت نبوده و با تاکید بر سه اصل داوطلبانه، غیرانتفاعی و غیرسیاسی شکل گرفته و تاسیس می شوند.



اگرچه انجمن های داوطلبانه شهروندان مانند خیریه ها در سراسر تاریخ وجود داشتند، اما سازمان های غیردولتی به منوالی که امروزه می بینیم اغلب در دو قرن اخیر توسعه پیدا کرده و با تاکید بر مسایل بشردوستانه و کمک به توسعه طی قرن بیستم اهمیت یافتند.



بودجه این تشکل ها از طریق کمک وهدایای مردمی، وقف، کمک های مالی سازمان های دولتی، غیردولتی و سازمان های بین المللی، وجوه حاصل از فعالیت ها و انجام پروژه (در چارچوب اهداف و اساسنامه) و حق عضویت در مجموعه تامین می شود.



این تشکل ها می توانند به عنوان واسطه بین مردم، قوای حاکم و حتی جامعه در زمینه های بهبود وضعیت محیط زیست، تشویق گروه ها و مردم به رعایت حقوق شهروندی، بالا بردن سطح رفاه قشرهای محروم و آسیب پذیر، آموزش و پرورش، اعتیاد، فرهنگ و هنر، ورزش، حمایت از کودکان کار و زنان بی سرپرست، بهداشت، سلامت و امور خیرخواهانه فعالیت کنند.



نحوه عضو گیری تشکل های غیردولتی،انحراف از مسیر و اهداف اولیه، شفافیت، پاسخگویی و در نهایت تنظیم راهبردها بر اساس اهداف و نه خواست حامیان مالی می تواند جزو نگرانی ها باشد اما باید در نظر داشت که خودجوشی، اهداف مشترک اعضا، قانونمندی، برنامه و فعالیت مدون، جلب مشارکت و حفظ استقلال می تواند از بسیاری از این آسیب ها جلوگیری کند.



مردمی بودن و داوطلبانه بودن نیز شاخص مهمی است که می تواند این تشکل ها را از طریق نظارت افراد بر یکدیگر از بسیاری آسیب ها که امروز در دستگاه های دولتی شاهدیم، باز دارد.



با وجود نکات مثبت و موثری که در زمینه فعالیت سمن ها عنوان شد، وقایع ناخوشایندی در زمینه فعالیت این مجموعه ها رخ داده است.



در سال های اخیر با بسیاری مفاهیم از جمله 'ان جی او' ها شوخی شد و عده ای تلاش کردند تا با تغییر نام تشکل غیردولتی به سازمان مردم نهاد و در ادامه جایگزینی آنها با هر مجموعه ای که چند نفر عضو دارد، نهادهای حقیقی و فعال را از گردونه فعالیت خارج کنند.



مدیرکل دفتر سازمان های مردم نهاد وزارت کشور در این زمینه گفت که عنوان سازمان های مردم نهاد باید درست کاویده شود؛ در غیر این صورت مانند سال های اخیر هر مجموعه غیردولتی مانند احزاب، اصناف و تعاونی ها با سمن ها هم سنگ انگاشته می شود در حالی که وجه تمایز آنها فعالیت در حوزه اجتماعی و مشارکت فعالانه و البته داوطلبانه است.



'بهمن مشکینی' با تاکید بر ضرورت های ذهنی، نظری و عینی مشارکت اجتماعی تصریح کرد: متاسفانه بسیاری از این ضرورت ها از جمله در حوزه نظری توسط دولت و هم خود فعالان تشکل های غیردولتی نادیده گرفته شد.



وی بیان کرد: باید اول مطلب درست فهم شود سپس از دل آن به اجرا برسیم و اگر این گام ها به درستی طی نشود، در حوزه تشکل های مردم نهاد درجا زده و حتی با پس رفت روبرو می شویم.



معاون فرهنگی اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی هم در مورد فعالیت سمن ها طی سال های اخیر گفت: برخی تلاش کردند فعالیت این تشکل ها را بی اثر کرده و آنها را با مجموعه هایی جایگزین کنند که تنها نام مردم را یدک می کشند و از نظر اعضا، ساختار و اهداف هیچگونه قرابتی با تشکل های غیردولتی ندارند.



به عقیده 'اشرف بروجردی' این تلاش ها، تشکل های مردم نهاد را در مضیقه قرار داد و از ادامه فعالیت سرخورده کرد.



وی اظهار کرد: طی این سال ها چنان عرصه فعالیت برای آنها تنگ شد که بسیاری از این مجموعه ها عطای آن را بر لقایش بخشیده، به گوشه ای خزیدند و مجموعه های صوری به صورت نمادین جای آنها را پر کردند.



اظهارات معاون سیاسی و امنیتی استاندار اردبیل در نهمین نشست سراسری سازمان های غیردولتی کشور تاییدی بر صحت این ادعاهاست.



به گفته 'طاهر شریفی' طی چندین سال حدود 340 پروانه فعالیت برای تشکل های غیردولتی در سطح این استان صادر شد که از این میان کمتر از 10 سمن فعال هستند.



این آمار به معنای فعالیت حدود 3 درصدی (!) سازمان های مردم نهاد در این استان است؛ البته اگر همین تعداد سمن فعالیت مستمر و مثبتی داشتند، باز جای امیدواری بود که طی این سال ها دست کم مجموعه ای بوده که یک گام رو به جلو بردارد اما واقعیت چیز دیگری است.



مریم سادات عضو یکی از سازمان های مردم نهاد استان اردبیل که در مجامع مختلف از آن به عنوان مجموعه ای فعال یاد می شود، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از فعالیت های به شدت محدودشان طی سال های اخیر گفت.



وی بیان کرد که طی این سال ها فعالیت چندانی نداشته و تنها به صورت مقطعی فعال می شدند و در پاسخ به این پرسش که منظور از مقطعی چیست، گفت: برخی نهادها برای برگزاری برنامه های مختلف به ما مراجعه می کردند.



او در مورد اعضای این مجموعه نیز گفت: عضوگیری به شدت محدود بوده و در واقع طی این چند سال تا آنجا که من اطلاع دارم عضو جدیدی به مجموعه اضافه نشده؛ به هنگام برگزاری برنامه ها نیز دوستان و آشنایان به کمک می آیند.



وی در پاسخ به پرسشی در مورد محل تامین اعتبارات این سمن نیز عنوان کرد: اعتبارات از کمک های محدود اعضا و بیشتر از محل بودجه باقی مانده از برگزاری برنامه ها و همایش ها تامین می شود.



او در مورد اهداف و نحوه برنامه ریزی این سمن تصریح کرد: به دلیل عدم فعالیت مستمر، خود من نیز چندان آشنایی با برنامه ها ندارم؛ با توجه شرایطی که طی هشت سال گذشته حاکم بود، همین که مجموعه امروز همچنان سرپا ایستاده و می تواند اعضا را گرد هم آورد به نظرم موفق بوده، چراکه سایر سمن ها حتی در حد ما نیز فعالیت نداشتند.



اظهارات اعضای سایر سمن ها نیز پر است از گلایه ها، از دید بدبینانه و نگاه امنیتی نسبت به تشکل های غیردولتی طی سال های اخیر.



معاون سیاسی امنیتی استاندار اردبیل اذعان دارد که متاسفانه پیش زمینه فعالیت سمن ها این است که ابتدا ثابت کنند مشکل امنیتی ندارند و پس از گذر از این مرحله، زمان زیادی طول می کشد تا یک مجوز صادر شود.



شریفی بیان کرد: این نگاه بدبینانه و امنیتی به تشکل های غیردولتی می تواند از میل سیری ناپذیر نظام دیوانسالار برای تصدی گری امور، عدم انتقاد پذیری مسوولان و از طرف دیگر عدم آشنایی و درک صحیح از ماهیت و کارکرد چنین مجموعه هایی ناشی شود.



در کنار همه مشکلاتی که در زمینه فعالیت سمن ها عنوان شد، افزایش سطح آگاهی و فعالیت مطالبه محور اعضای این مجموعه ها نیز می تواند در کم و کیف نقش آفرینی آنها موثر باشد.



مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران در این زمینه معتقد است: برای اینکه سازمان های مردم نهاد بتوانند تاثیرگذاری داشته باشند، باید ابتدا توانمندی های خود را اثبات کنند چراکه شکل گیری سمن ها بیشتر موجی بود تا براساس نیازهای جامعه.



'سیاوش شهریور' افزود: مطالبات نیز باید شفاف شود و فعالیت سمن ها صورت تخصصی به خود بگیرد؛ لازمه این امر هم آموزش اعضاست چرا که دولت ها نسبت به آموزش آنها اقدام نخواهد کرد.



وی اضافه کرد: از این رو سمن ها خود باید در بحث آموزش و نظارت ورود کنند تا سایه دولت ها از سر آنها برداشته شده و از طرف دیگر بتوانند در حوزه های مشورتی نیز به صورت تخصصی نقش آفرینی داشته باشند.



شهریور همچنین اظهار کرد: یکی دیگر از معضلات این است که برخی سمن ها به چشم رقیب به یکدیگر نگاه می کنند که این آسیب بزرگی است.



وی تاکید کرد: این مجموعه ها قرار نیست وارد بازی قدرت شوند که با یکدیگر به رقابت می پردازند بلکه مانند دو خط موازی باید فعالیت های یکدیگر را پوشش داده و تکمیل کنند.



'ان جی او، سازمان مردم نهاد، تشکل غیردولتی' اسمشان هرچه که باشد نباید این نامگذاری باعث تغییر ماهیت و کارکرد آنها شود.



مشکلات زیست محیطی، کودکان کار و زنان بی سرپرست، مسایل فرهنگی و کم تحرکی نسل جدید و بیماری های صعب العلاج از جمله مشکلاتی است که همه و همه می تواند با کمترین هزینه با حضور پررنگ تشکل های غیردولتی مورد توجه و رسیدگی قرار بگیرد که البته لازمه آن آموزش و نظارت بر این مجموعه ها و البته توسط خود آنهاست.



این مشکلات که هم اکنون در کشور با آن دست به گریبانیم، سدی در برنامه های دولت است و در شرایط اقتصادی کنونی و محدودیت اعتبارات، این مجموعه ها می توانند به عنوان بازوی کمکی دولت و در عین حال جدای از دولت نقش مهمی در کاهش این مشکلات ایفا کنند و بار سنگینی از دوش دستگاه های مختلف بردارند.



از طرفی هم تشکل های غیردولتی به دلیل پشتوانه مردمی خود می توانند به عنوان یکی از مولفه های تامین امنیت اجتماع و باعث جلب اعتماد، تاثیر بیشتر بر اقشار مختلف، همراه کردن آنها با سیاست های اجتماعی و فرهنگی و در نتیجه نزدیکی بیشتر حاکمیت و جامعه شوند که این پیوند، لازمه حرکت در مسیر توسعه برای هر جامعه ای است.



گزارش : محمد ملاحمزه زاده



8123//1352/530