حسن روحانی، منشور حقوق شهروندی را 29 آذر امسال به مردم معرفی کرد. انتقادات بسیاری ممکن است به این کار وارد باشد از جمله این‌که دیرهنگام و در اواخر دوره ریاست جمهوری انجام شده است، جامعه مدنی به اندازه کافی در جریان تدوین آن قرار نداشته است و انتقادهای دیگری که بر چنین اقدامی وارد می‌شود. «منشور حقوق شهروندی» اما اکنون با همه کاستی‌ها و قوت‌هایش پیش روی ماست. 

ما می‌توانیم هر شب یکی از حقوق بیان‌شده در منشور را بخوانیم - فقط یکی - آن‌را برای فرزندان‌مان تشریح نماییم و کاستی‌های وضع موجود در قبال این حق را برای خود، خانواده، و هر کس که دست‌مان به او می‌رسد تبیین کنیم، و با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، پیامک یا هر وسیله ارتباطی دیگری که این روزها در دست داریم، آن حق را با دیگران به اشتراک بگذاریم. شما شاید فکر کنید این کار تغییر مهمی ایجاد نمی‌کند، اما این جمله آدام فرگوسن در «رساله‌ای درباره تاریخ جامعه مدنی» را به یاد داشته باشیم که «اگر کرامول گفت: انسان هیچ‌گاه بیش از هنگامی که نمی‌داند به کجا می‌رود، اوج نمی‌گیرد؛ این گفته بیشتر درباره جوامع دلالت دارد، زیرا مردم زمانی بزرگ‌ترین انقلابات را پدید می‌آورند که قصد انجام هیچ تغییری را ندارند.» هر شب یک حق را بخوانیم، به دیگران یادآوری کنیم، با یکدیگر به اشتراک بگذاریم، و درباره آن بحث کنیم. ما به اندازه توان و تلاش خود جهان را تغییر می‌دهیم.

شب اول

ماده 1- شهروندان از حق حیات برخوردارند. این حق را نمی‌توان از آن‌ها سلب کرد مگر به‌موجب قانون.

ماده 2- منشور حقوق شهروندی: شهروندان از حق زندگی شایسته و لوازم آن همچون آب بهداشتی، غذای مناسب، ارتقای سلامت، بهداشت محیط، درمان مناسب، دسترسی به دارو، تجهیزات، کالاها و خدمات پزشکی، درمانی و بهداشتی منطبق با معیارهای دانش روز و استانداردهای ملّی، شرایط محیط زیستی سالم و مطلوب برای ادامه زندگی برخوردارند.

بحث

1. محیط زیست ناسالم، جزء اولین عواملی است که دسترسی ما و نسل آتی را به این حق دشوار می‌کند. پیش از آن‌که حق دسترسی به دارو و تجهیزات داشته باشیم، حق داریم در محیط زیستی سالم زندگی کنیم. محیط زیستی که به‌واسطه سوءمدیریت، عقب‌ماندگی فناوری، فقدان تعامل سازنده با جهان، فساد و قوانین نادرست، تخریب نشده و آلوده نگردد.



2. فقدان شفافیت و استانداردهای لازم، غذای سالم را از دسترس ما خارج می‌کند. ترکیبی از عقب‌ماندگی فناوری، روش‌های نادرست مدیریت، کشاورزی ناپایدار، و محیط زیست آلوده، غذای سالم را از ما دریغ می‌کنند و بیماری‌ها را در نسل ما افزایش خواهند داد.



3. ما حق داریم از درستی عملکرد نظام بهداشت و درمان خود اطمینان حاصل کنیم. ما باید مطمئن باشیم در کشوری زندگی می‌کنیم که در آن کارآمدترین رویه‌ها و قواعد بهداشت و درمان، قبل از پیشرفته‌ترین تجهیزات و داروها، به‌کار گرفته شده‌اند. تجهیزات، داروها و حتی کادرهای درمانی در دل قواعد نظام بهداشت و درمان فعالیت می‌کنند. قواعد نادرست، نظام بیمه‌ای ناکارآمد، قواعد ناعادلانه در توزیع هزینه‌های درمانی، رویه‌های نادرست روابط پزشک و بیمار، فقدان نظام ارجاع، فقدان پزشک خانواده، و وجود اقتصاد سلامت نادرست و غیرشفاف، حق سلامت و داشتن بهداشت و درمان کارآمد را از ما دریغ می‌کند.

*جامعه‌شناس، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری

231