به گزارش ایسنا، تلاش بشــر امــروزی بالأخص جامعــه طراحــان و دیگــر رشته‌های مرتبـط بـا آن، ایجـاد کانـال ارتباطـی بصـری به‌عنوان جایگزیـنی برای ارتبـاط کلامی و زبانـی اسـت، چراکـه ارتبـاط بصـری یـک ادراک حسـی و نیـروی درون جنبشـی فیزیولـوژی اسـت کـه در تعییـن نـوع دریافـت و تفسـیر مـا ازآنچه می‌بینیم اثرگـذار اسـت و به‌صورت طبیعــی صــورت می‌گیرد و بر همین اساس نیــاز بــه مطالعــه و آموختــن نــدارد. محیط‌های شــهری امــروز به‌شدت از فقــر ارتبــاط بصــری پویــا و مفیــد رنــج می‌برند. ازاین‌رو، متخصصــان در تلاش هستند تا برای رفـع ایـن نقیصه، زمینه‌ای از هنـر محیطـی را شـکل بدهند کـه اصطلاحاً گرافیـک محیطـی نامیـده می‌شود.
به بیان متخصصان امر، هنـر فوق به‌طور ذاتـی بـا ادراک و ذکاوت بصـری افـراد ارتبــاط مســتقیم دارد کــه ایــن وابســتگی، از عناصــر ســواد بصــری سرچشــمه می‌گیرد. ایــن هنــر به‌شدت بــا نــگاه کــردن معنــا می‌شود و در صــورت سرمایه‌گذاری و تدابیــر درســت می‌توان از طریـق ایـن کانـال ارتباطـی، رفتـاری را از طریـق مشـاهده و معنـا کـردن به وجود آورد کــه در مخاطــب بــه شــکل ویژه‌ای اثرگــذار باشد. ازجمله این کانال‌های ارتباطی می‌توان از سیســتم علائم و نشانه‌ها کــه مهمترین عامل در ایجاد ارتباطات بصری بوده و موجب شکل‌گیری نظــم در محیــط شــهری و ایجــاد حــس اطمینــان و اعتمــاد مخاطــب در تعامــل بــا محیــط زندگــی می‌شوند نــام بــرد.
در رابطه با این موضوع، یک پژوهش علمی توسط محققانی از دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انجام شده است که در آن به بررسی و ارزیابی دیدگاه مسافران مترو شهر تهران نسبت به وضعیت گرافیک محیطی آن پرداخته شده است.
این پژوهش به دو روش کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده است. در بخش مطالعـات کتابخانه‌ای، محققان از کتاب، مقالــه، اسنـاد و مطالعــات پژوهشـی استفاده کردند و ابــزار گردآوری داده‌ها در بخش میدانی نیز، پرسشنامه‌ای بوده است که 386 نفر از مسافران مترو به آن پاسخ داده‌اند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که سیستم علائم و نشانه‌ها دارای اصول و مبانی مهمی است که توجه به آن از ضرورت‌های طراحی برای محیط عمومی است و بی‌توجهی به آن موجب ضعف و اغتشاش ذهنی و بصری می‌شود.
برآیند مطالعات میدانی نیز بیانگر عدم موفقیت علائم موجود در مترو شهر تهران است و علائم فوق نتوانسته‌اند به‌خوبی انتظارات موردتوجه مسافران را برآورده سازند.
بر این اساس، عدم رضایت مخاطبان از علائم فوق، موجب بی‌توجهی آن‌ها نسبت به علائم شده و این مسئله خود به‌عنوان یک عامل اساسی در ایجاد و تشدید بی‌نظمی در محیط پررفت‌وآمد مترو نقش داشته است.
محمد خزائی، استاد و محقق دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس و همکارانش در این تحقیق می‌گویند: «منفــی بــودن تمــام متغیرهــای مــورد بررســی کــه در حقیقــت به‌عنوان ابــزاری جهــت سـنجش سـازگاری افـراد با علائم و نشانه‌ها است، حاکـی از آن اسـت کـه مخاطبـان ایـن علائم و نشانه‌ها، از ابعــاد و خصوصیات ظاهــری ایــن علائم و نشانه‌ها رضایــت ندارنــد و عــدم رضایــت در پاسخ‌های آن‌ها بیانگــر ناســازگاری میــان دانــش بصــری افــراد و علائم و نشانه‌های موجـود در محیـط متـروی تهـران اسـت».
آن‌ها می‌افزایند: «بـا توجـه بـه آنچه نتایـج و یافته‌ها نشـان می‌دهند، به‌نوعی می‌توان یک‌فاصله در برقــراری ارتبــاط فــرد بــا علائم و نشانه‌ها را مطــرح کــرد و همــه عوامــل و مــوارد مطرح‌شده، منجــر بــه نادیــده انگاشــتن علائم از ســوی مســافران متروکه مصرف‌کنندگان ایــن علائم هســتند، می‌شوند و نتیجــه آن نیز، بی‌نظمی و عــدم اعتمـاد بـه سیسـتم هدایـت بصـری در محیـط اسـت و ایـن دیـدگاه به‌مرورزمان تبدیـل بـه یـک رفتـار اجتماعـی شـده و نیازمنـد اصـلاح و ترمیـم ضعف‌های مربوطه است».
به گفته محققان فوق که نتایج بررسی‌های علمی خود را در نشریه «نامه هنرهای تجسمی و کاربردی» منتشر کرده‌اند، «با توجه به نتایج حاصله، لازم است کــه سازمان‌ها توجــه ویژه‌ای بــه ایــن مؤلفه‌ها، اولویت‌های آن‌ها و روابــط میــان عناصــر مختلــف در مراحــل مختلــف تولیــد، نصــب و مصــرف علائم مبــذول داشــته و بــرای بهبــود وضعیــت آن‌ها، برنامه‌ریزی و اقدام‌های مناســب را انجــام دهنــد تــا علاوه بـر فراهـم سـاختن الزامـات اصـول طراحـی علائم و نشانه‌ها، زمینـه توسـعه اجتماعـی و افزایــش قابلیــت کاربــردی آن‌ها را نیــز فراهــم آورنــد».
بر این اساس، خزائی و همکارانش معتقدند: «اگــر اغتشــاش در راهنمایــی وجـود نداشـته باشـد، اعتمـاد مـردم بـه سیسـتم علائم، روزبه‌روز بیشـتر خواهـد شـد و ایـن خـود، در رفع نقایص محیطـی و رفتـاری بسـیار سـودمند اسـت».
نشریه «نامه هنرهای تجسمی و کاربردی»، فصل‌نامه‌ای است که توسط دانشگاه هنر منتشر می‌شود. این نشریه، به انتشار نتایج پژوهش‌های اصیل در حوزه‌های مختلف هنرهای تجسمی و کاربردی می‌پردازد.
انتهای پیام
