به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، سازمان حفاظت از محیط زیست در چند ماه اخیر انتقادات زیادی به آلایندگی و سرطانزا بودن بنزین پتروشیمی‌ها مطرح کرده و اتهامات زیادی را به مسئولان دولت قبل درباره تولید این بنزین وارد می‌کند.

با این وجود تقریبا هیچ یک از نهادهای مسئول از جمله وزارت بهداشت، دیوان محاسبات، سازمان بازرسی کل کشور و کمیسیون‌های تخصصی مجلس این ادعای سازمان حفاظت از محیط زیست و رئیس آن را تایید نکرده‌اند و حتی کمیسیون‌های انرژی و بهداشت دریافت اسنادی از سازمان حفاظت از محیط‌زیست را که آلایندگی بنزین پتروشیمی را تایید کند تکذیب کرده‌اند. در مقابل اسناد واضح و شفافی در رسانه‌ها درباره مقایسه مشخصات بنزین پتروشیمی با بنزین پاک ترین پالایشگاه‌های کشور و همچنین بنزین وارداتی منتشر شده که نشان می‌دهد بنزین پتروشیمی به خصوص تولیدات پتروشیمی نوری بر خلاف بنزین وارداتی قابل مقایسه با پاک‌ترین سوخت‌های مصرف شده در کشور است.

کار به جایی رسیده است که یکی از 3 وکیلی که از مسعود میرکاظمی به دلیل تولید بنزین پتروشیمی شکایت کرده بودند از احتمال شکایت از سازمان محیط زیست به دلیل تشویش اذهان عمومی و تحویل ندادن مدارکی که آلایندگی بنزین پتروشیمی را به دادگاه اثبات کند خبر داده است.

بر این اساس، ظاهرا سازمان حفاظت از محیط زیست تمام توان عملیاتی و رسانه‌ای خود را برای پر رنگ کردن یک موضوع اثبات نشده اختصاص داده است و همزمان از آلایندگی‌های واقعی در صنعت نفت به خصوص در حوزه پتروشیمی غفلت کرده و به انتشار عوامل واقعی و اثبات شده سرطان از سوی پتروشیمی‌ها اهمیت چندانی نمی‌دهد.

البته نداشتن اطلاعات کارشناسی از سوی مسئولان محیط زیست چندان هم عجیب نیست چنانکه یکی از مدیران ارشد این سازمان معتقد است بنزین پتروشیمی از گاز تولید می‌شود یا چیزی به عنوان ریفرمیت پتروشیمی وجود خارجی ندارد و مشاور ارشد این سازمان هم می‌گوید دولت قبل بنزینی با محتوای 50 درصدی بنزن توزیع کرده است و  استاندارد بنزن در بنزین اروپا 5 درصد است!

با این وجود، بی‌توجهی به آلایندگی‌های واقعی و شدید پتروشیمی‌ها که واقعا می‌تواند موج سرطان خون در کشور ایجاد کند هیچ توجیهی را بر نمی‌تابد.

*آلایندگی‌های واقعی پتروشیمی‌ها و کم‌توجهی نهادهای مسئول

حبیب آقاجری نماینده مردم ماهشهر در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون انرژی در گفت‌وگو با فارس در این باره گفت: « تا کنون در هر جلسه‌ای که در کمیسیون انرژی برگزار شده هیچکس آلایندگی بنزین پتروشیمی را تائید نکرده است چنانکه استاندارد اساسا نظارتی نداشته است و محیط زیست هم هیچ اسناد و شواهدی در این باره ارائه نمی‌کند. متاسفانه محیط زیست بدون دلیل و مدرک به طور مرتب این مطلب را در رسانه‌ها تکرار می‌کند.»

وی در عین حال به آلایندگی‌های واقعی پتروشیمی‌ها که مورد توجه قرار نمی‌گیرد اشاره کرد و گفت:«  21 مجمتع پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر و بندر امام فعال هستند که یکی از آنها به میزان گسترده‌ای جیوه را در پس‌آبهای خود وارد آبهای خور و دریا می‌کند. جیوه یک فلز سنگین و به شدت سرطان‌زاست که برای آبزیان مضر است و از طریق ماهی‌ها به مردم منطقه منتقل شده و روی سلامتی آنها تاثیر بسیار منفی دارد. قرار بود این سیستم اصلاح شده و جیوه دیگر به دریا ریخته نشود اما هنوز هیچ اقدامی نشده است. همواره قول‌هایی در این باره داده می‌شود اما در عمل اتفاقی نمی‌افتد و کسی به این آلایندگی شدید و خطرناک توجه نمی‌کند.»

*جیوه سرطانزا در آب‌های خلیج‌فارس 1000 برابر حد مجاز

بر اساس گزارشات رسمی داخلی در صنعت نفت وضعیت زیست محیطی جنوب کشور و در خلیج فارس بسیار نگران‌کننده است. علاوه بر آلودگی شدید هوا در مناطقی مانند عسلویه و بندر ماهشهر که به تازگی موجب مسمومیت شدید تعدادی از هموطنان اهل شهر کنگان و انتقال آنها به بیمارستان شده است، ورود آلاینده‌های زیست محیطی از مجتمع‌های پتروشیمی به آب‌های خلیج فارس و انتقال غیر مستقیم آن به مردم از طریق مصرف آبزیان یکی از مخاطراتی است که برخلاف بنزین پتروشیمی اصلا مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

به عنوان مثال در آزمایشاتی که اخیرا روی لجن‌های خور موسی در خلیج فارس انجام شده است، میزان جیوه هزار برابر حد مجاز بوده است. سالانه نزدیک به 1.5 تن جیوه هم از طریق پتروشیمی‌های منطقه به خلیج فارس ریخته می‌شود. جیوه تا بدان حد خطرناک و سرطانزا است که حد مجاز آن بر اساس مقیاس PPB یا Part per bilion که مقیاسی هزار برابر کوچک‌تر از ppm است سنجیده می‌شود.

به گزارش فارس، بر اساس محاسبات انجام شده در صنعت نفت تنها با ورود کمتر از 100 کیلوگرم جیوه به دریا، خلیج فارس به حدا اشباع از نظر میزان مجاز جیوه می‌رسد. این درحالی است که سالانه حدود 1.5 تن جیوه از سوی پتروشیمی‌ها وارد خلیج فارس می‌شود.

با انتقال جیوه از طریق مصرف آبزیان به مردم در جنوب کشور، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند موج سرطان خون در مناطق جنوبی کشور به خصوص در نزدیکی بنادر صنعتی مانند ماهشهر و بندر امام فراگیر شود.

در عین حال بعضی پتروشیمی‌ها به طور کامل همه پسآب‌های خود را بدون تصفیه به دریا می‌ریزند. در بعضی دیگر از پتروشیمی‌ها پسآب‌هایی که ظاهرا تصفیه شده‌اند هنوز هم شدیدا حاوی مواد آلاینده هستند.

*خلاء نهادهای رگولاتوری صنعت نفت در برخورد با آلاینده‌ها

یکی از دلایل اصلی این شرایط فارغ از بی‌توجهی سازمان حفاظت از محیط زیست و برخورد غیر کارشناسی و متفاوت آنها با مسائل زیست محیطی در صنعت نفت مانند آنچه در خصوص بنزین پتروشیمی اتفاق افتاد، فقدان یک مجموه قدرتمند ریگولاتوری در صنعت پتروشیمی و اساسا در کل صنعت نفت است. با خصوصی‌سازی واحدهای پتروشیمی یکی از مهمترین ابزارهای اعمال حاکمیت دولت در این حوزه یعنی نهادهای قدرتمند و مستقل ریگولاتوری تشکیل نشده‌اند و بدون این نهادها برنامه‌ریزی کلان منطقی و کارشناسی برای آینده صنعت نفت ممکن نخواهد بود.

حتی در زمان راه‌اندازی واحدهای پتروشیمی فعلی نیز در صورت وجود یک رگولاتور قدرتمند مانند آنچه در همه کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه به آن توجه می‌شود، بسیاری از معضلات آشکار و پنهان این صنعت از ابتدا رخ نمی‌داد. وضعیت آلودگی هوای منطقه ماهشهر و عسلویه علیرغم بندری بوده این مناطق و ناپایداری دائمی هوا و وزش باد نیاز به توضیح بیشتر ندارد.

یکی از وظایف و اختیارات نهادهای ریگولاتور وضع جرایم و استفاده از خود آن تحویلی به مجتمع‌های پتروشیمی و پالایشی به منظور الزام آنها به رعایت ضوابط زیست محیطی است.

بر اساس این گزارش چندی پیش در دومین پتروشیمی سودآور کشور انفجار شدیدی رخ داد. دلیل این انفجار خوردگی خطوط لوله بود. یعنی پتروشیمی‌های خصوصی شده که بعضا سودهای بسیار کلانی را ناشی از قیمت نازل خوراک ثبت می‌کند حتی در حد تست‌هایی مانند پایش خوردگی نیز حاضر به هزینه کردن برای ضوابط ایمنی نیستند.

یکی دیگر ار پتروشیمی‌ها که سالانه حدود 2 هزار میلیارد تومان سود ثبت کرده است بر اساس پایش‌های انجام شده دومین شرکت آلاینده منطقه بوده است. یعنی فارغ از عملکرد ضعیف سازمان محیط زیست، این پتروشیمی در خلاء یک نهاد ریگولاتور قدرتمند حتی یک هزارم از سود خالص خود را برای جمع‌آوری پسآب‌ها و جلوگیری از آلایندگی شدید محیط زیست اختصاص نداده است.