به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه‌ی خراسان جنوبی، قنات بلده، یک رشته قنات با قدمت تاریخی "مربوط به دوره‌ساسانی" است که بخش‌های عمده‌ای از زمین‌های کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری می‌کند.

قنات بلده دربرگیرنده ۱۶ قنات، دو چشمه و مقداری آب‌های سرگردان است که در سالیان اخیر بر اثر خشکسالی، تعدادی از آنها خشکیده‌اند.

تاریخ احداث این قنات به طور دقیق مشخص نیست، ولی به روایتی احداث آن مربوط به قبل از اسلام و دوره ساسانی است. ناصر خسرو در سفرنامه خود آن را به "کی‌خسرو" نسبت می‌دهد.

حدود ۴۰۰ سال پیش، تعداد زیادی از مالکان آب بلده جان خود را از دست داده و حدود ۳ هزار فنجان از آب این قنات بدون مالک مانده بود. در این دوران، شاه عباس صفوی که همراه با شیخ بهایی پیاده از اصفهان به سمت مشهد برای زیارت می‌رفت، از تون (فردوس آن زمان) گذشت و هنگام ورود او میرتونی، از دانشمندان آن زمان تون، از وی خواست که این آب را وقف چهار طبقه "سادات، علما، فقرا و صلحا" کند و شاه عباس آب‌ها را بین همین ۴ طبقه وقف کرد.

گفته می‌شود که شیخ بها در همین مسافرت، آب بلده را به ۲ نهر مساوی تقسیم کرد به طوری که در هر ۸ شبانه روز یک بار باغ‌ها مشروب شود.

کل قنات‌های بلده، ۲۷ رشته هستند ولی امروز فقط ۱۶ رشته آن فعال و از این ۱۶ قنات، ۱۲ رشته اصلی و ۴ قنات دیگر فرعی هستند.

برای کاهش میزان نفوذ آب و همچنین کاهش تبخیر آن، پس از جاری‌شدن آب در سطح زمین، مرتباً مقداری خاک رس به آب اضافه می‌کنند تا آب گل آلود و تیره شده و منافذ مجرای آبرسانی قنات بسته شود و نفوذ آب به داخل زمین کاهش یابد.

به فردی که وظیفه گل‌آلود کردن آب را بر عهده دارد، "تیره‌گر" گفته می‌شود.

این قنات، بخش زیادی از باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی روستاهای باغستان علیا و سفلی و شهر اسلامیه را آبیاری می‌کند. همچنین در گذشته، علاوه بر کشاورزی، با ذخیره آب این قنات در آب ‌انبارها و پس از ته‌نشین‌شدن خاک آن، آب شرب شهر فردوس نیز تأمین می‌شده‌ است. بررسی‌های کارشناسی انجام‌شده، نشان داده‌اند که کانال‌های انتقال آب این قنات، ظرفیت تولید ۵۰۰ تن ماهی را در هر دوره پرورش ماهی دارند.

‌

4400 فنجان آب قنات بلده وقفی است

4 هزار و 400 فنجان آب قنات بلده فردوس وقفی است.

قنات بلده که از کوه‌های شمالی فردوس سرچشمه می‌گیرد حدود 35 کیلومتر را طی و دشت‌های تشنه و باغ های سرسبز را سیراب می‌کند و قسمتی از آن به سمت حیاض "آب انبارها" می‌رود و بخش عظیمی از آب مصرفی شهر را تامین می‌کند.

این مائده الهی همیشه جوشان در کنار کویر تشنه، آن چنان برکاتی را از خود به جای گذاشته است که امروزه حدود 2 هزار و 382 هکتار از زمین‌های منطقه فردوس از آب آن مشروب می‌شود و به دلیل داشتن گل و لای و خواص شیمیایی، بهترین و مفیدترین آب برای کشاورزی شناخته شده است و باغ‌های اناری که از این آب مشروب می‌شود مرغوبیت و شادابی بهتری دارد تا باغ هایی که با موتورهای آب مشروب می‌شود.

جاری بودن آب در 700 متری زمین

در سفرنامه خراسان و کرمان، نوشته غلامحسین‌خان افضل الملک که در سال 1321 ه.ق از مشهد به قصد کرمان حرکت کرده است، آمده؛ "نویسنده این سفرنامه وقتی در مسیر راه از تون (فردوس) می‌گذرد درباره یکی از قنات‌های بلده حکایتی را از قول امیر شهر طبس به شرح زیر نقل می‌کند: چون از شهر تون برفتیم آن مرد گیلکی مرا حکایت کرد که وقتی ما از تون به گنابد "گناباد" می‌رفتیم، دزدان آمدند و بر ما غلبه کردند، چند نفر از بیم، خود را در چاه کاریز افکندند، بعد از آن یکی را از آن جماعت پدری مشفق بود، بیامد و یکی را به مزد بگرفت و در آن چاه گذاشت تا او را بیرون آورد، چندان ریسمان و رسن که آن جماعت داشتند، حاضر کردند و مردم بسیار آمدند، 700 گز رسن فرو رفت تا آن مرد به ته چاه رسید. رسن در آن بربست و او را مرده برکشیدند تا آن چون بیرون آمد، گفت: آبی عظیم در این کاریز روان است و آب آن کاریز 400 فرسنگ می‌رود.

"افضل الملک" می‌گوید: در باب چاه کاریز که ناصر خسرو نوشته او ابدا در سفرنامه خود دروغی ننگاشته است، او از قول مرد گیلکی روایت می‌کند که گفته است؛ در اراضی گنابد 700 گز رسن به وسط چاه رسیده است و آن کاریز از ابنیه کی خسرو بوده است، شاید آن مرد گیلکی یا آن مرد (چاه خو) قدری اغراق کرده باشد، من اراضی شهر گنابد (گناباد) که نزدیک شهر تون است را ندیده‌ام و میزان حضریات آن جا را نسنجیده‌ام تا تصدیق یا تکذیب نگارم، اگر می دیدم احتمال داشت که از خود تحقیق کنم."

‌گزارش از: سپیده قلندری اسفدن، خبرنگار ایسنا، منطقه خراسان‌جنوبی

‌

انتهای پیام