به گزارش ایرنا، به گواه افرادسالخورده محلی در زمانهای دور، بسیاری از مردم اهل سنت و اهل تشیع با وحدت در کنار هم در این مسجد فریضه نماز را اقامه می کردند.
'محمد یوسف خان ریگی' یکی از ساکنان قدیمی خاش است ، می گوید: بسیاری از مردم اعم از فارس و بلوچ ،شیعه و سنی با حفظ وحدت و یکپارچگی ،برادری و اخوت در همین مسجد به عبادت و راز و نیاز با خداوند می پرداختند.
وی بیان کرد: در زمانهای قدیم مهر و محبت ،دوستی و برادری ،اتحاد و همدلی در منطقه موج می زد و همه شهروندان با عشق و علاقه به فکر حل مشکل هم بودند و در مسائل مختلف با هم وحدت نظر داشتند.
احداث ساختمان اولیه این مسجد به سال 1307 ه.ش باز می گردد .
این بنا مرکب از دو قسمت عمده است، که یکی ساختمان اصلی مسجد و دیگری مناره الحاقی به آن است .
این ساختمان با زیر بنای 5/247 متر مربع احداث شده و شامل یک فضای کاملا سر پوشیده است که پوشش های ضربی آن مجموعا بر روی شانزده ستون اجرا شده است که هر چهار ستون آن تشکیل یک چهار طاقی با طاقهای و سقف ضربی چهار ترک را داده که شبستانی ستون دار و سرپوشیده را پدید آورده و در حد فاصل هر دو ستون برای تامین نور کافی فضای شبستان مسجد، پنجره ای تعبیه شده است.
مناره مسجد جامع خاش نیز مربوط به دوره قاجار است که به شماره 2026 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این بنا الهام گرفته از معماری سنتی ایران است و از نوع استوانه ای مارپیچ و بصورت منفرد است .
این بنا دارای بدنهای بلند و کشیده است و مصالح بکار رفته در این مناره آجر، ملاط، ماسه، آهک و گچ بوده و با آجرهای سخت و مقاوم ساخته شده که با آجرهای به هم فشرده شده و کنار هم چسبیده پوشیده شده است .
مناره دارای پایه ای کوتاه و مدور است که با آجر چینی با اشکال مختلف و طرحهای هندسی تزیین شده است بر روی قاعده این مناره پایه ای کوتاه با شیبی ملایم که با شیب داخلی دیوار منطبق می گردد ایجاد شده است.
آجر و آجرچینی در مناره و بندکشییها به چند طریق انجام گرفته که به مناره مسجد خاش ابهت خاصی داده است.
بر روی پایه کوتاه دوم شیارهایی باریک و بلند که با طوق و با بند باریکی از هم جدا شده است که بصورت مارپیچ بر روی سطح مناره با آجر ایجاد شده و بر روی مناره جمله زیبای 'لااله الاالله' نقش بسته است.
در احداث ساختمان اصلی مسجد بیشتر به جنبه کاربری مذهبی بنا توجه شده است و زیباترین تزیینات معماری را می توان در نحوه آرایش آجرهای بکار رفته در مناره مشاهده کرد که بصورت رج چینی در قسمت پایین مناره و تزیین آجری برجسته مارپیچ در قسمت میانی و فوقانی و همچنین به ایجاد تزیین آجری برجسته کنگره ای شکل در راس مناره قابل مشاهد هست.
از عناصر تزیینی دیگر بنا وجود کتیبه آجری در ساقه مناره آن است که زیبایی و اصالتی خاص به بنا بخشیده است .
مسجد جامع در مرکز شهر و در حاشیه خیابان امام خمینی ( ره ) خاش واقع است .
این شهر در 185 کیلومتری جنوب زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان واقع شده است. 7312/2047/
5078563