هفته نامه تماشاگران امروز - رسول مجیدی: «آب دست تان است زمین بگذارید و با 100 میلیون تومان صاحب خانه ای رؤیایی در ترکیه شوید.» این جان کلام و خلاصه ای از تبلیغات خوش آب و رنگ این روزهای تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان است. آنهایی که با ساخت تیزرهایی جذاب و نشان دادن محیط زیست بکر ترکیه، خرده سرمایه داران ایرانی را تشویق به حضور در ترکیه می کنند.



در سال های گذشته نگاه ها به همسایه غربی ایران حسابی تغییر کرده است. حالا ترکیه و شهرهای ساحلی اش تبدیل به اولین و دم دست ترین مراکز گردشگری ایرانیان شده و حتی زندگی در آنها به رؤیای بخش قابل توجهی از جوانان ایرانی تبدیل شده است.



در این بین سریال های ترکی هم نقش قابل توجهی در مثبت کردن وجهه ترکیه در بین اذهان ایرانیان بازی کرده اند. سریال هایی که مدام از شبکه های تلویزیونی پخش می شوند و با تصاویر گیرای شان زندگی در ترکیه را رؤیایی جلوه می دهند. با این همه و به رغم پیشرفت های اقتصادی خیره کننده ترکیه در 10 سال گذشته، این کشور چندی است که انواع و اقسام ناآرامی ها را تجربه می کند. ترکیه 2015 هیچ شباهتی به ترکیه 2010 ندارد و دیگر خبری از آن چشم انداز طلایی نیست.





سقوط اردوغان و یارانش از کجا آغاز شد؟



10 سال پیش و هنگامی که دو سال از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در ترکیه می گذشت، همه دموکراسی ترکی را الگوی دموکراسی در خاورمیانه می دانستند. اردوغان و یارانش با توجه به مدیران تکنوکراتی که در اختیار داشتند، توانستند اقتصاد ترکیه را سر و سامانی بخشند و پله های توسعه را به سرعت طی کنند. همین هم شد که محبوبیت حزب اردوغان در ترکیه و خارج از مرزهای آن به سرعت در حال افزایش بود.



با این همه اردوغان رفته رفته از محبوبیت خود سوءاستفاده کرد و خوی دیکتاتوری خود را به نمایش گذاشت. او تحرکات جدیدی را در داخل و خارج از مرزهای ترکیه انجام داد. در داخل کشور اکثر حزب های مخالف را ساکت کرد و تعداد زیادی از روزنامه نگاران منتقد را به زندان انداخت. در خارج از آن هم با حمایت از نیروهای شبه نظامی در سوریه و عراق، مخالفت های زیادی را برای خود به همراه آورد.



کمی بعد پرونده های فساد زیادی علیه نزدیکان اردوغان در رسانه ها مطرح شد. حتی پسر او هم متهم به فساد مالی شد و در آخر، همه اینها باعث شد تا حزب عدالت و توسعه کم کم از چشم مردم بیفتد. نتیجه افول این حزب در انتخابات چند ماه پیش مجلس ترکیه به وضوح به چشم آمد. بعد از سال ها حزب عدالت و توسعه نتوانست اکثریت مجلس را به دست بیاورد و صندلی های زیادی را به رقبا واگذار کرد.





انتخابات زودرس



هفته پیش بالاخره موعد 45 روزه حزب عدالت و توسعه برای تشکیل دولت ائتلافی با سایر احزاب پیروز انتخابات مجلس به پایان رسید. حالا اردوغان، رییس جمهور ترکیه به8 رییس مجلس این کشور دستور داده تا ساز و کار انتخابات دوباره مجلس در ترکیه را فراهم سازد؛ انتخاباتی که به گفته ناظران بعید است نتیجه ای جز انتخاب پیشین داشته باشد و این یعنی دور باطل سیاست ورزی در ترکیه.



آیا اردوغان قیمت لیر را کاهش داد؟



چند ماه پیش و پس از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی، بازار بورس ترکیه در روند نزولی کم سابقه ای قرار گرفت و ترس از تشکیل دولت ائتلافی باعث شد اقتصاد آناتولی از وضعیت عادی خارج شود. همان زمان رسانه های ترکیه این اقدام را سیاست عامدانه اردوغان و داود اوغلو برای ترساندن مردم از احتمال تشکیل دولت ائتلافی اعلام کردند. تحلیلگران استدلال می کردند که اردوغان با این سیاست می خواهد از تشکیل ائتلاف سر باز بزند و در نتیجه پس از گذشت زمان مقرر برای تشکیل دولت، انتخابات تکراری برگزار کند؛ مسئله ای که فعلا به وقوع پیوسته و ترکیه در آستان انتخابات مجدد قرار دارد. برخی اعتقاد دارند بحران های مالی به وجود آمده باعث شده تا مردم بیشتری به سمت عدالت و توسعه بازگردند و یک بار دیگر این حزب را به عنوان ناجی اقتصادی کشورشان بدانند.



بد نیست بدانید در ابتدا برخی از ناظران گمان می کردند بحث پایین آمدن دستوری ارزش لیر، یک توهم توطئه هاست اما به مرور زمان اقدامات بعدی اردوغان این احتمال را حسابی قوت بخشید، به ویژه اینکه عدالت و توسعه که خود در موضوع گفتگو با گروه های کردی و پ ک ک پیشرو بود، علنا وارد درگیری نظامی سختی با این جریانات شد. با این همه سقوط دستوری اقتصاد ترکیه همیشه مورد تکذیب نزدیکان اردوغان قرار گرفته است.



مشکلات اقتصادی دیگر ترکیه



روزنامه معروف حریت ترکیه هفته پیش آمار عجیب و نگران کننده ای از وضعیت اقتصادی ترکیه منتشر کرد. بر اساس گزارش این روزنامه، درآمد 500 شرکت برتر ترک در سال 2014 با کاهش حدود هفت درصدی در سال جاری روبرو بوده است. از سوی دیگر بخشی از سرمایه های بخش صنعت در ترکیه برای کسب سود در این کشور به مبادلات ارزی بین دلار و لیر و استفاده از روند کاهشی ارزش لیر در برابر دلار تخصیص داده شده است؛ مسئله ای که از لحاظ صنعتی نفعی ندارد و البته ما ایرانیان به خوبی با آن و تبعاتش آشنا هستیم.





نکته دیگر اینکه صنعت ترکیه وابستگی بسیار بالایی به حضور و سرمایه گذاری شرکت های خارجی دارد و به دلیل وجود بحران های سیاسی، اقتصادی و امنیتی در این کشور ظرف چند ماه گذشته، تمایل شرکت های خارجی برای ورود به این کشور کاهش یافته است.



در کنار اینها و بر اساس جدیدترین آماری که سازمان دولتی آمار ترکیه هفته گذشته منتشر کرد، شمار بیکاران در ترکیه در ماه مه سال جاری میلادی (11 اردیبهشت 1393 تا 11 خرداد 1394) افزایش یافته است.



بر پایه این گزارش، میزان بیکاری در میان افراد بالای 15 سال در این کشور در ماه مارس سال جاری میلادی نسبت به همین ماه در سال گذشته میلادی با 0.6 درصد افزایش به 9.5 درصد رسیده است. میزان بیکاری در بخش غیرکشاورزی نیز در این مدت با 0.7 درصد افزایش به 11.4 درصد و میزان بیکاری در گروه سنی 15 تا 24 سال نیز با 1.2 درصد افزایش به 17.7 درصد رسیده است. همه اینها یعنی اینکه اردوغان و سیاست هایش در این چند ماهه، همه پنبه ها را رشته کرده یا در حال رشته کردن است!



مشکلی به نام داعش



تا یک ماه پیش، ترکیه معروف ترین حامی داعش در بین دولت های همسایه بود. آنها اجازه ورود تسلیحات به سرزمین های تحت اشغال داعش از داخل مرزهای شان را می دادند و از نظر مالی هم سران داعش را تطمیع می کردند. با این همه دولت اردوغان چند هفته ای است که درگیری رویارویی نظامی با داعش شده. داعش هم البته بیکار ننشسته و یکی دو بار با بمب گذاری در داخل خارک ترکیه، امنیت این کشور را به سخره گرفته است.



ترکیه این روزها علاوه بر داعش با پیکارجویان پ ک ک هم وارد نبر نظامی شده و همه اینها باعث ناامنی شهرهای ترکی شده است. حالا مرزهای جنوب شرقی ناآرام است و شهرهای بزرگی مثل استانبول هم در خطر بمب گذاری انتحاری قرار دارند. این بحران امنیتی ممکن است حتی روی صنعت توریسم ترکیه هم تاثیر بگذارد و وضعیت اقتصادی ترک ها را بیش از پیش مورد خطر قرار دهد.





چه کسی ترکیه را به باد داد؟



تیتر بالا سوالی است که یکی از روزنامه نگاران معروف روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال مطرح کرده است. او تاریخه 500 سال گذشته ترکیه را مطالعه کرده و 12 فرد خطاکار در تاریخ سیاسی این کشور را اعلام کرده است. لیست او از سلطان سلیم، پادشاه خونخوار عثمانی ها آغاز می شود و در پایان به رجب طیب اردوغان می رشد؛ اردوغانی که روزگاری نماد پیشرفت ترکیه بود.



این روزنامه نگار درباره رییس جمهور فعلی ترکیه می نویسد: «تا قبل از روی کار آمدن اردوغان، رهبران کودتای نظامی، خودکامه و سیاستمداران، فاسد بودند اما اردوغان فساد و خودکامگی را رأسا در هم آمیخت. او رسانه ها را سانسور و تحریف کرد. او قوه قضاییه و دستگاه اجرای قانون را سیاست زده کرد. او کلاس جدیدی از زندانیان سیاسی را به وجود آورد. اردوغان برای نیروهای پلیس، خشونت در برابر معترضان مردمی را به امری عادی تبدیل کرد.





او حجم بی سابقه ای از پول کثیف را وارد اقتصاد کرد تا سیاست هایش را تسهیل کند. او از طریق تجار حامی حزب عدالت و توسعه سیستمی از قدرت و حمایت الیگارشی را ایجاد کرد. اردوغان با کمک گولنیست ها (طرفداران فتح اله گولن) که زمانی هم پیمانش بودند، یک دولت پلیسی به وجود آورد که اکنون از طریق آن، همان طرفداران گولن را به دلیل درخواست های دموکراتیک تحت تعقیب قرار داده است.



 اردوغان مذهب را به عنوان یک وسیله خطرناک ایجاد تفرقه به کار گرفته و با حمایت مخفیانه از افراط گرایان، درگیری های خشونت آمیز فرقه ای را در عراق و سوریه دامن می زند. رییس جمهوری ترکیه با تمامی کارت های تفرقه افکنانه موجود به ویژه آتش انداختن در انبار باروت کردها بازی کرده است. او ارتش را در زمانی که بیش از همیشه به آن نیاز است، بی اثر و منفعل کرده است. اردوغان نه تنها دولت را فاسد کرده بلکه بخش وسیعی از جمعیت ترکیه را با همدست کردن آنان در سوءاستفاده از قدرتش به تباهی کشانده است. تمایلات او ترکیه را به آستانه نابودی کشانده و در حال حاضر ارتش از وارد عمل شدن می ترسد چرا که در حال حاضر چیزی جز بازیچه دست اردوغان نیست.»



البته که اردوغان در دوران قدرتش ظرف 13 سال گذشته خدمت های زیادی به ترکیه کرده اما شاید مهمترین خدمت را به ناظران سیاسی این روزهای جهان کرده. او به کلمه «تمامیت خواهی» معنای کاملی بخشیده و با تصمیماتش نشان داده یک رییس جمهور تمامیت خواه تا چه حد می تواند سرنوشت ملتش را دستخوش تغییر کند.