اما یکی از نقاط عطف این سفر، سخنرانی وی در جمع رهبران 50کشور مسلمان در ریاض بود که بازتابهای فراوانی در سراسر جهان داشت و صاحبنظران را به مقایسه این سخنرانی با سخنرانی مشهور اوباما رئیسجمهور سابق آمریکا در قاهره پایتخت مصر در سال2009 واداشت.
ترامپ که در جریان رقابتهای انتخاباتی سال گذشته خود بارها به تروریسم رادیکال اسلامی حمله کرده و تمایزی میان دین اسلام و تروریسم قائل نبود، در سخنرانی اخیر خود بهطور تلویحی از موضع قبلی عقبنشینی و بر نبرد با تندروهای اسلامی تأکید کرد؛ عقبنشینیای که نشانگر تصحیح مواضع ناپخته و خام ترامپ توسط حلقه مشاوران وی محسوب میشود.
اما در سخنان ترامپ نکات قابل تامل دیگری نیز مشاهده شد. او برخلاف باراک اوباما، سران دولتهای کشورهای اسلامی و نه مردم عادی را خطاب قرار داد و با تمرکز بر موضوع تروریسم به جای توجه به شرایطی که موجب تسریع گسترش خشونت و تندروی در غرب آسیا شده، نشان داد سیاست خارجی متفاوتی را در این بخش از جهان دنبال میکند. به بیان دیگر لحن و هدفگذاری سخنرانی ترامپ و اوباما کاملا متفاوت بود.
اوباما در سخنرانی مشهور خود در دانشگاه قاهره در سال2009 از مردم مصر و نه دولت این کشور بهعلت میزبانی از خود تشکر کرد، اما ترامپ با کنار گذاشتن این ژستهای عامهپسند و متداول در عصر دیپلماسی عمومی بهطور مستقیم از سران دولتهای اسلامی خواست تا برای حل مشکل تروریسم تلاش کنند.
ترامپ همچنین ابایی از کاربرد مکرر کلمه تروریسم در سخنرانی خود نداشت و 31بار کلمه تروریسم و مشتقات آن را بهکار برد. این در حالی است که اوباما در سخنرانی خود در دانشگاه قاهره با جدیت از این کار اجتناب کرده بود تا مخاطبان مسلمان خود را آزرده خاطر نکند. رئیسجمهور جدید آمریکا برخلاف اوباما که با بیان عبارت سلام علیکم و ارجاعاتی به آیات قرآن، تلاش کرده بود دل مخاطبانش را در دانشگاه قاهره بهدست آورد؛ با صراحت و بدون هرگونه ظرافت کلامی آنچه را که از رهبران مسلمان میخواست، به زبان آورد: «آینده بهتر تنها درصورتی ممکن است که ملتهای شما تروریستها و افراطگرایان را بیرون برانند.»
ترامپ تلاشی برای ریشهیابی تروریسم و افراطیگری به عمل نیاورد و آن را مانند اوباما یا حتی جورج بوش به شرایط خاص برخی کشورهای اسلامی زادگاه گروههای تندرو(عدموجود دمکراسی و آزادی)، نحوه نگرش مسلمانان به جهان غرب، سابقه رفتار کشورهای غربی و ... نسبت نداد. وی تنها در یک مورد از اهمیت «آرزوها و رویاهای همه شهروندان - شامل زنان، بچهها و پیروان همه ادیان - برای زندگی بهتر» سخن گفت. اما برای پیشبرد این آرزوها و رویاها در منطقه غرب آسیا هیچ سیاست مشخصی را پیشنهاد نکرد.
بهنظر میرسد این رفتار ترامپ نشانگر نگرش خاص وی به منطقه غرب آسیاست. در واقع او قصد دارد حل مشکلات منطقه و ازجمله مشکل افراطگرایی و تروریسم را به گردن سران کشورهای اسلامی بیندازد تا هزینههای مادی و معنوی تازهای به دولت آمریکا تحمیل نشود. او در سخنرانی خود به صراحت مقابله با تروریسم را وظیفه دولتهای اسلامی دانست تا بتوانند زندگی بهتری را برای شهروندانشان به ارمغان آورند.
دونالد ترامپ با این سخنرانی نشان داد که تنها بهدنبال دوشیدن کشورهای منطقه و بهخصوص عربستان سعودی است. روش ترامپ برای کمک به کشورهای اسلامی و بهخصوص عربستان سعودی در راستای مقابله با تروریسم نیز در نوع خود عجیب، منحصربهفرد و غیرمنطقی است. وی بدینمنظور قراردادی به ارزش 110میلیارددلار برای خرید سلاح از آمریکا با عربستان سعودی به امضا رساند.
از نظر وی سعودیها بدین شیوه میتوانند از خود دفاع کنند و البته از این طریق برای آمریکاییها نیز مشاغل متنوعی ایجاد میشود. ترامپ از تلاشهای دولت خود برای ایجاد اتحاد منطقهای گسترده برای پیشبرد امنیت و ثبات نیز خبر داد تا نشان دهد که بار مشکلات منطقه را بردوش دولتهای غرب آسیا خواهد انداخت. ترویج ایرانهراسی و معرفی ایران بهعنوان کانون تروریسم در منطقه برای دلداری دادن به سعودیهای بحرانزده در شرایطی که بخش اعظم تروریستهای داعش و گروههای مشابه تبعه عربستان و برخی کشورهای دیگر حاضر در این نشست بودند، از دیگر تناقضهای موجود در سخنرانی او بود.
اما آیا چنین استراتژیای میتواند نتیجه بخش باشد؟ دولتهای مختلف آمریکا تا به حال میلیاردها دلار سلاح و تجهیزات نظامی به عربستان سعودی و متحدان عربش فروختهاند. اما این رژیمها قادر به دفاع از خود در برابر تهدیدات تروریستی نبودهاند و در یمن، سوریه، لبنان و... شکست خوردهاند و هر بار تلاش کردهاند پای آمریکا را برای کسب موفقیت به میان بکشند.
حتی اگر دولت ترامپ حاضر به مداخله جدیتر در مناقشات منطقه شود، با توجه به ریشههای ایدئولوژیک و فرهنگی و اجتماعی عمیق، گروههای تندرو در کشورهای عرب منطقه بعید بهنظر میرسد که این مشکل در آینده نزدیک برطرف شود. بنابراین اگرچه ترامپ دوست دارد کشورهای منطقه غرب آسیا خود مشکلاتشان را برطرف کنند، اما احتمالا تجارب قبلی به وی خواهد فهماند که دول ضعیف و لرزان حاکم بر کشورهای عرب حاشیه خلیجفارس مانند همیشه دست به دامن آمریکا شده و دخالت ایالات متحده مشکلات غامض فعلی را باز هم پیچیدهتر خواهد کرد.
9119171