محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران؛ هرچند به سختی و همراه با شماتت های دائمی محافظه کاران درون ایران؛اما به خوبی نشان داده در کنار خنده های معروفش، چندان هم اهل کوتاه آمدن و عقب نشین نیست.همکاران نزدیک او در وزارت خارجه ایران تاکید می کنند بر خلاف آنچه دیگران می بینند؛ رئیس شان بسیار جدی و سخت گیر است. این همان نکته ای است که جان کری وزیر خارجه ایالات متحده در اوج مذاکرات هسته ایی وین نیز به تلویحابه آن اشاره کرده بود. یک دیپلمات ارشد آلمانی مقیم تهران می گوید " می تواند مربوط به بخشی از روحیات آقای ظریف باشد؛اما فکر میکنم این انعکاسی از روحیات خود پرزیدنت روحانی هم هست".

جدیت روحانی و وزیر خارجه او برای فائق آمدن بر مشکلات ایران حداقل در آنچه مربوط به سیاست خارجی ایران می شود این احساس را در میان دیپلمات ها و رهبران کشورها به وجود آورده که صرف نظرشکل گیری رویکردی جدید در سیاست خارجی ایران یعنی همان چیزی که مورد انتظار جامعه بین المللی ست،دولت کنونی به آنچه می گوید و به آن متعهد است پایبند بوده و قابلیت لازم را برای پیگری سیاست ها و برنامه های خود دارد.شاید نتیجه مذاکرات وین و توافق با جامعه بین المللی تنها یک نمونه آشکار از این جدیت و تعهد قلمداد شود،اما هنگامی که مسیر طی شده از هنگام مذاکرات و توافق اتمی،رفع موانع همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی که در گزارش اخیر آقای آمانو انعکاس یافت،افزایش رایزنی ها و مناسبات باجامعه جهانی خصوصا دولت های اروپایی ویا اعلام های مکرر برای رفع موانع همکاری با اعراب را مشاهده می کنیم؛ باید قبول کرد اتفاقات 2 سال اخیر در ایران وهمزمان با روی کارآمدن رئیس جمهور روحانی،حتما ناشی از تغییر رویکرد و نگاه در سیاست خارجی ست.

قابل اتکاء بودن تحول دیپلماسی تهران از یک سو و علاقه مقامات ایران به رفع سوء تفاهم ها با کشورهای عربی خلیج فارس(نکته همواره مورد اشاره دیپلمات های ایرانی) از سوی دیگر،نکته بسیار مهمی است که به نظر می رسداز سوی کشور های جنوب خلیج فارس لازم است جدی گرفته شود.دیپلمات های غربی مقیم خلیج فارس تایید می کنند گزارش های متعددی از تلاشهای ایران برای گفتگو و آغاز مناسبات جدید با پایتخت های عربی خصوصا ریاض دریافت کرده اند .اما ظاهرا نگرانی از آنچه اعراب افزایش نفوذ ایران در منطقه توصیف می کنند و آرامشی که در نهایت به نفع سیاست ایران تمام خواهد شد مانع از به ثمر رسیدن این تلاش ها شده است.به اعتقاد این دیپلمات ها برخی مقامات عرب خصوصا در عربستان به آنها گفته اند در شرایط کنونی که نگاه جامعه جهانی خصوصا ایالات متحده به سمت ایران معطوف شده، باز کردن دروازهای اعراب به روی ایرانیان در حداقل نتیجه، کشورهای عرب جنوب خلیج فارس را به عناصری دسته دوم برای غرب و واشنگتن تبدیل خواهد کرد.

یک مقام ارشد وزارتخارجه عمان که مایل به افشای نام خود نیست می گوید" این نگاه سعودی ها تا به آن حد که آنها اعلام می کنند عمیق نبوده و بی مورداست. البته پیش بینی آنها تاحدی اتفاق خواهد افتاد. اما متقابلا بع برادران عرب خود گفته ایم در جدیت ایرانی ها به حل مشکلاتشان با اعراب نباید تردید کنند. این نظر در میان مقامات اماراتی،کویتی و قطری طرفداران زیادی دارد .اما زمانی که پای عربستان وسط است وآنها نمی توانند ابعاد همکاری با یک ایران آرام و مورد توجه جامعه جهانی را ارزیابی و تحمل کنند ادامه کار قدری مشکل میشود". این مقام عمانی می افزاید" ریشه مشکلات شاید در همین دیدگاهی افراطی باشد "بگذارید منطقه همچنان نا آرام بماند.او می افزاید"توضیحات ما به برادرانمان در ریاض تا کنون نتوانسته آنها را قانع کند.من فکر میکنم بخشی از این رفتار به خارج ازمرزهای سعودی و به همسایگان ایران مربوط می شود ".این مقام اشاره ایی به این همسایگان و اینکه آیا منظور او ترکیه است نکرد.

متقابلا مواضع مقامات وزارت خارجه ایران پیرامون مناسبات عربی در هفته گذشته حکایت از آن دارد که تهران خود را آماده یک دور خیز بلند برای باز سازی دیپلماسی عربی با محوریت خلیج فارس می کند. محمد جواد ظریف اواخر هفته گدشته تاکید کرد خواهان بهبودی کامل و رفع به قول او سوء تفاهم ها با کشورهای عربی ست.اما آنها نیز چنین چیزی راباید بخواهند".

"خواست عربی" نکته بسیار مهم در سخنان وزیر خارجه ایران است. شاید نتوان در جدیت و حس نیت مسئول سیاست خارجی ایران تردیدی کرد و همین ظاهرا به دست مایه اصلی مقامات عمانی برای رایزنی های سری در منطقه تبدیل شده ؛ولی چگونه می توان به این تلاش ایرانی جنبه مقبولیت و خواست عربی داد؟.این سوالی بسیار مهم است. شاید اگر موضوع به سایر کشور های عضو شورای همکاری مانند کویت یا قطر و حتی بحرین محدود می شد مدیریت دیپلماسی منطقه ایی برای تهران راحت تر بود؛اما زمانی که پای عربستان و احساس سرخوردگی ویا به قول استفان والت "حسادت رهبران آنها نسبت به ایران" به میان می آید صورت مسئله تغییر میکند.اینکه ایران چه می تواند انجام دهد؟ سوال بسیار سختی ست،اما شاید فعال کردن ارتباطات دیپلماتیکی با سایر کشور های عضو شورای همکاری(فارغ از گذشته ها) و آنها را تبدیل کردن به پلی برای نزدیکی به ریاض ،راه حل ممکن تری به نظر برسد.تجربه نشان داده در شرایط مشابه ارتباط مستقیم در مقایسه با ارتباط درونی با کیفیت و طعم عربی تاثیر کمتری دارد.خب! اینهم از ویژگی های جوامع عربی ست و باید با آن کنار آمد.آقتاب یزد.8/6/94mtinmos@gmail.com