دیروز معاون ابتدایی آموزش و پرورش که پیش دبستانی ها زیرنظر مستقیم این معاونت کار می کنند در گفت وگو با مهر از واژه «تا چند سال آینده» برای زمان آغاز اجباری شدن دوره پیش دبستانی استفاده کرد که تاریخی معلق است و می تواند خیلی دور یا خیلی نزدیک باشد، اما به هر حال حتمیتی در خود دارد که قابل تامل است.

اجباری شدن این دوره تحصیلی از این بابت مهم است که فعلا پیش دبستانی یک دوره رسمی در نظام تعلیم و تربیت است، اما چون حضور در آن اجباری نیست بسیاری از نوآموزان از ورود به آن محروم می شوند و طبیعی است این محرومیت سرآغاز تبعیض آموزشی است که موجب ورود کلاس اولی های دانش آموخته و نیاموخته به مدارس می شود و سرانجام، آموزش به دانش آموزانی که سطح دانایی شان یکدست نیست به ایجاد شکاف در کلاس های درس منتهی می شود.

حتما به همین دلایل است که آموزش و پرورش قصد اجباری کردن این دوره تحصیلی را دارد و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز دو سال قبل از ورود به مدرسه یعنی پنج و شش سالگی را سن تحصیل در پیش دبستانی تعیین کرده است.

مجلس نیز دقیقا به همین دلایل، همسو با این سیاست حرکت می کند تا آنجا که فرهاد بشیری، از اعضای کمیسیون آموزش و پرورش از اجباری شدن پیش دبستانی دفاع می کند و در گفت وگو با جام جم، اجرای این بند از سند تحول را مطالبه جدی نمایندگان می داند اما این اجباری شدن فقط با قرار دادن لفظ اجبار در یک دستورالعمل و ابلاغ آن به سراسر کشور میسر نمی شود، بلکه ملزوماتی دارد که هم معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش و هم دبیرکل شورای عالی این وزارتخانه بر آن اذعان دارند؛ ملزوماتی چون فضا، نیروی انسانی و محتوای آموزشی.

تسهیلات برای مناطق محروم

آخرین آمار معاونت ابتدایی آموزش و پرورش از پوشش 36 درصدی نوآموزان در مراکز پیش دبستانی حکایت دارد که در مقایسه با جمعیت کلاس اولی ها که در سال های اخیر همواره رقمی حدود یک میلیون نفر بوده، عدد کوچکی است.

مفهوم پوشش 36 درصدی این است که از صد نوآموز واجد شرایط فقط 36 نفر وارد مراکز پیش دبستانی می شوند و 64 نفر از آموزش های این دوره محروم می مانند که اگر این درصد در جمعیت کل نوآموزان محاسبه شود نتیجه، باز ماندن دوسوم از کودکان کمتر از شش سال از تحصیل در دوره پیش دبستانی است.

در این میان مسلما وضع شهرها از مناطق روستایی بهتر است و درصد پوشش نوآموزان شهری بیشتر از روستاییان و عشایر.

از همین بابت است که محمد دیمه ور، معاون ابتدایی وزیر می گوید توسعه کمی مراکز پیش دبستانی در همه نقاط کشور در دستور کار است و از مشارکت بخش خصوصی استقبال می شود.

پس به این ترتیب اگر سیاست توسعه پیش دبستانی ها به جدیت پیگیری شود به احتمال زیاد با ورود بخش خصوصی به این حوزه تعداد مراکز پیش دبستانی افزایش می یابد و شانس دسترسی به این مراکز بیشتر می شود که تقریبا نیمی از کار به این ترتیب انجام می شود اما مهم تر از این، اتخاذ تدبیر برای یافتن راه های تامین هزینه های این مراکز است که بویژه خانواده های روستایی و عشایر را با چالش روبه رو می کند.

اما گویا آموزش و پرورش برای رفع این دغدغه برنامه دارد که محمد دیمه ور در قالب تسهیلات برای مناطق محروم از آن یاد می کند.

طبق گفته های او قرار بر این است که هزینه های مراکز پیش دبستانی با توجه به درصد محرومیت مناطق کاهش یابد و در روستاهایی که محرومیت بالایی دارند این دوره به صورت رایگان برگزار شود و دولت هزینه های آموزش در این مراکز را تقبل کند.

اگر این حرف عملی شود نقطه عطفی برای زندگی کودکان مناطق محروم خواهد بود؛ بویژه برای نوآموزان مناطق مرزی و دوزبانه که تاکنون بسیاری از آنها به علت ناتوانی مالی و همچنین در دسترس نبودن مراکز پیش دبستانی از آموزش های قبل از ورود به مدرسه محروم شده اند.

قیمت های میلیونی ترمز تحصیل در پیش دبستانی

هزینه های مراکز پیش دبستانی بخصوص آنهایی که نه به عنوان ضمیمه در مدارس دولتی، بلکه به صورت غیردولتی و کاملا مستقل از فضاهای دولتی کار می کنند گاه به حدی است که بسیاری از خانواده های شهری را نیز از تحصیل کودک خویش در این مراکز منصرف می کند.

در تهران این اتفاق را می شود به وفور دید، ولی در عین حال موارد بسیاری را نیز می توان مشاهده کرد که خانواده ها دست در جیب می کنند و میلیون ها تومان به عنوان شهریه می پردازند تا کودکشان یک سال پیش دبستانی را بی دغدغه طی کند.

پیگیری های جام جم، فعالیت مراکزی را تائید می کند که بیش از چهار میلیون تومان شهریه دریافت می کنند و البته بابت این شهریه خدمات رفاهی چشمگیری نیز ارائه می دهند، مثل یک پیش دبستانی غیردولتی در منطقه 2 تهران.

البته این شهریه های گزاف که پیگیری های جام جم را تا رقم های نزدیک به 10 میلیون تومان نیز رساند (که یادآور شهریه های تحصیل در دانشگاه های غیردولتی است و حتی گاه یک سر و گردن از هزینه های این مراکز بالا می زند) تا حدودی متاثر از قانونی است که نحوه تعیین شهریه های پیش دبستانی ها را تعیین می کند، قانونی که می گوید شهریه این مراکز 80 درصد شهریه ثابت مدرسه ابتدایی است.

طبق این قانون اگر یک مدرسه ابتدایی غیردولتی پنج میلیون تومان شهریه دریافت کند هزینه پیش دبستانی مستقر در آن چهار میلیون تومان خواهد بود که واضح است خیل عظیمی از مردم توانایی پرداخت این مبلغ را ندارند.

پس اگر قرار است اجباری شدن تحصیل در پیش دبستانی در دستور کار آموزش و پرورش قرار بگیرد باید برای هزینه های آن نیز فکری شود، چون اجباری شدن این دوره، راه اختیار مردم را می بندد و آن وقت اگر مردم مجبور، توانایی تامین هزینه ها را نداشته باشند این هزینه های سنگین دردسرساز می شود.

توسعه کیفی، نیاز پیش دبستانی ها

تئوری ها می گوید کودکانی که آموزش های پیش دبستانی را می گذرانند نسبت به کودکانی که این آموزش ها را ندیده اند، مستقل تر و منظم ترند و ثبات عاطفی شان بیشتر، ضمن این که اضطراب کمتری دارند و روحیه مشارکت و فعالیت های گروهی نیز قوی تر است.

پس روی کاغذ همه چیز به نفع برقراری دوره پیش دبستانی و تائید کننده آن است، اما این که در عمل نیز چنین نتایجی به دست می آید یا نه بستگی به عملکرد این مراکز دارد.

این همان لزوم توسعه کیفی مراکز پیش دبستانی است که در آموزش و پرورش نیز مورد توجه است البته فقط توجه داشتن به این موضوع کافی نیست و در اجرا نیز باید اتفاقاتی رخ دهد که پیش دبستانی ها کیفی شوند، از جمله تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص، طراحی فضاهای مناسب برای آموزش و تولید محتوای آموزشی استاندارد تا همه نوآموزان در همه نقاط کشور از آموزش های یکسان و همسطح بهره مند شوند و راه بروز تبعیض آموزشی مسدود شود.

مریم خباز - گروه جامعه