به گزارش همشهری، تازه‌ترین آمارهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی حاکی است میانگین مصرف روزانه بنزین با ثبت رکوردی جدید در تیرماه امسال به 91میلیون و 700هزار لیتر رسید‌ه که در مقایسه با ‌ماه مشابه سال1396 رشد 8.5درصدی داشته است. مصرف بنزین کل کشور نیز در 31تیرماه امسال به رکورد 121میلیون و 800هزار لیتر رسیده است.

پیش از این برخی کارشناسان در گفت‌وگو با همشهری این میزان مصرف را غیرواقعی دانسته و رشد این ارقام را ناشی از افزایش قاچاق سوخت تلقی کرده بودند. به گفته این کارشناسان، آمار مصرف واقعی روزانه بنزین در کشور بین 90 تا 100میلیون لیتر و سهم قاچاق از آمارهای عرضه روزانه بنزین بین 30 تا 35میلیون لیتر است. طبق این برآوردها در خوش‌بینانه‌ترین حالت روزانه 15 تا 20میلیون لیتر گازوئیل و 20 تا 25میلیون لیتر بنزین از مرزهای آبی و خشکی قاچاق می‌شود.

• احتمال احیای کارت سوخت

دیروز بیژن زنگنه، وزیر نفت در پاسخ به پرسشی مبنی بر احیای کارت سوخت برای کنترل قاچاق تأیید کرد که احتمال دارد کارت سوخت برای کنترل قاچاق، دوباره احیا شود. در این میان پدرام سلطانی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه اکنون دولت برای هرنفر معادل ۴میلیون تومان یارانه سوخت می‌دهد و این مسئله برای دیگر حامل‌های سوخت نیز وجود دارد، گفت: تنها راهکار رفع این مشکلات بازگشت به مکانیسم بازار آزاد است و اگر این مکانیسم اجرایی شود، تمایل تبدیل سرمایه به دلار کمتر شده و میزان قاچاق هم کاهش می‌یابد.

• تصورات غلط برای حذف کارت سوخت

جلیل سالاری، مدیرعامل پیشین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد: با اجرای نظام سهمیه‌بندی و کارت هوشمند، رشد مصرف سوخت تثبیت و حتی منفی شد اما با حذف کارت هوشمند از چرخه توزیع سوخت، عملا تراکنش‌های مصرف بنزین و گازوئیل دیگر قابل کنترل نیست و این امر زمینه رشد مصرف و قاچاق سوخت را فراهم کرده است.

جلیل سالاری با بیان اینکه در آن زمان با ارائه آدرسی غلط اعلام کردند دیگر به استفاده از سامانه کارت هوشمند سوخت احتیاجی نیست، افزود: با این شرایط بود که مجلس در قالب اصلاحیه قانون بودجه دولت را در استفاده از سامانه کارت هوشمند سوخت و سهمیه‌بندی مخیّر کرد. به گفته او در همه این سال‌ها کماکان سیستم سامانه سوخت فعال بوده، تراکنش انجام و هزینه‌های پایش، تعمیرات، نگهداشت و پشتیبانی سامانه سوخت انجام و پرداخت هزینه برای سامانه مذکور ادامه داشته اما عملا به‌رغم این بار مالی هیچ شفافیت و رصد و پایشی را در تراکنش‌های کارت هوشمند سوخت شاهد نیستیم.

• پیامدهای رها شدن نظام توزیع سوخت

مدیرعامل پیشین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تأکید کرد: سامانه کارت هوشمند در شرایطی از چرخه توزیع سوخت کنار گذاشته شده که نگاه جایگاه‌های عرضه سوخت کارمزدی بوده و سود آنها در فروش بیشتر است. در چنین شرایطی جایگاه‌های مذکور نظارتی بر عرضه ندارند و از سوی دیگر با مهاجرت کارت‌ها زمینه قاچاق سوخت فراهم شده است.

به گفته او تصویر دیگر آن بود که با توجه به قیمت فوب 42 تا 43سنتی بنزین (1500 تا 1600تومان) و قیمت هزار تومانی این فرآورده در ایران انگیزه کافی برای گسترش قاچاق بنزین ایجاد نمی‌کند. اما گمان نمی‌کردند با افزایش نرخ ارز شکاف فاصله قیمتی سوخت در ایران و کشورهای همسایه را شاهد باشیم.

سالاری با تأکید بر اینکه کنار گذاشتن زیرساخت کارت هوشمند سوخت بدون نگاه کارشناسی اشتباهی فاحش بود، افزود: رشد غیرمنطقی مصرف سوخت از نرخ رشد منفی به رشد 8 تا 10درصدی نیز گواهی بر افزایش قاچاق مصرف بنزین است که به‌دلیل استفاده نکردن مدیریت‌شده از سامانه کارت هوشمند سوخت شکل گرفته است.

مقایسه رشد مصرف گازوئیل و بنزین گواهی بر قاچاق این فرآورده‌ها به روش‌های مختلف به روش‌های اختلاط و امتزاج، جایگزینی چندگانه یا روش‌های مرسوم قاچاق سوخت است. به گفته او در سنوات گذشته متناسب با رشد 800هزار تا یک‌میلیون دستگاه تعداد خودروها، رشد مصرف و سهمیه‌بندی بنزین صورت می‌گرفت اما شاهد رشد نامتعارف مصرف 10درصدی کنونی نبوده‌ایم.

سالاری افزود: در سال84 با اجرای سهمیه‌بندی و کارت هوشمند سوخت میزان مصرف بنزین 75میلیون لیتر به‌ترتیب به 59، 61، 63 و در نهایت 64میلیون لیتر رسید و یکباره به 90میلیون لیتر افزایش یافت که این امر نشان می‌دهد رشد غیرمتعارف آمارهای مصرف بنزین، بیانگر غفلت در استفاده از بستر کارت هوشمند سوخت است و اختلاف قیمت‌ها نیز انگیزه مناسبی برای قاچاق سوخت شده و با این شرایط چاره‌ای جز احیای نظام سهمیه‌بندی و کارت هوشمند برای مقابله با مصرف بی‌رویه و قاچاق سوخت نداریم.

• غفلت از فلسفه کارت هوشمند سوخت

محمد‌رضا محمدخانی، معاون سابق زیربنایی و امور تولید مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با همشهری گفت: مشکلات کنونی‌ عرضه مانند رواج قاچاق سوخت می‌توانست با اعمال سیاستی درست در اجرای کارت هوشمند سوخت کنترل شود. فلسفه کارت هوشمند سوخت تنها به کنترل مصرف سوخت محدود نمی‌شد بلکه می‌توانست در کنترل آلایندگی هوا و قاچاق سوخت نیز مؤثر باشد.

محمدخانی با اشاره به اینکه اگر سوخت بر اساس سهمیه‌بندی و با کارت هوشمند سوخت ارائه شود، امکان رصد مصرف و مقابله با قاچاق فراهم می‌شود، افزود: برخلاف انتقادهایی که برخی نسبت به مفاسد ناشی از اجرای کارت هوشمند سوخت مطرح کردند، تکنولوژی این سامانه باید به مرور زمان ارتقا می‌یافت.

محمدخانی افزود: در شرایط فعلی مجبوریم کنترل مصرف و مقابله با قاچاق سوخت را از طریق کارت سوخت دنبال کنیم و علاوه بر آن امکانات دیگری مانند کنترل بیمه شخص ثالث و معاینه فنی وجود دارد و می‌توانیم میزان مصرف سوخت هر خودرو را با وضع عوارض مصرف و آلایندگی کنترل و با قاچاق سوخت نیز مقابله کنیم.

محمدخانی تأکید کرد: براساس آمارهای قبلی 44درصد مصرف بنزین به حمل‌ونقل عمومی (تاکسی‌ها و وانت‌بارها)، 10درصد به موتورسیکلت‌ها و بقیه به ‌خودروهای شخصی و دولتی مربوط است. با این پراکندگی مصرف امکان کنترل قاچاق سوخت بدون استفاده از سهمیه‌بندی و کارت هوشمند وجود ندارد.