بررسی همزمان این سند در آمریکا و اظهارنظرهایی که کارشناسان و رسانههای مختلف آمریکایی در موافقت با برجام ارائه میدهند، بدون شک میتواند به تحلیلگران داخلی کمک کند، از آن حیث که قیاس نقاط قوت و ضعف سند مذکور از 2نگاه کاملا متفاوت، مطمئنا فضای مطالعه مقایسهای آنرا بیش از پیش فراهم میکند. البته توجه خواننده محترم را به این نکته جلب میکنیم که دلایل اشاره شده در این نوشتار، صرفا بازتاب رویکرد آمریکاییها به برجام و طرح مطالب از نگاه آنهاست و در این مجال، در مقام پاسخگویی به این ادعاها نیستیم.
1-اصلیترین و کلانترین دلیلی که طرف مقابل مذاکرات هستهای برای موفقیت برجام مطرح میکند، جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای است، هرچند این هدف بهعنوان یک هدف حداقلی مطرح میشود، اما در عین حال، تأکید بر آن است که اصلیترین مقصود واشنگتن از مذاکره با تهران همین هدف است.
اگر به سخنان اعضای دولت اوباما پس از جمعبندی مذاکرات نگاهی کوتاه بیندازیم، تقریبا در همه آنها میبینیم که تصریح شده توافق هستهای با ایران، با توجه به محدودیتهای فراوانی که بر برنامه هستهای این کشور اعمال میکند، تهران را از دستیابی به سلاح بازمیدارد. آنها به برخی نکات اشاره میکنند ازجمله اینکه ایران تا 15سال فقط میتواند تا 300کیلوگرم اورانیوم آن هم با غنای 3.67درصد در اختیار داشته باشد، یا اینکه دوسوم سانتریفیوژهای ایران از دور خارج خواهند شد، یا ایران 98درصد ذخایر اورانیوم خود را رقیق خواهد کرد یا اینکه اگر ایران بخواهد در 15سال آینده به سمت سلاح هستهای حرکت کند،
باید کل چرخه سوخت را اعم از استخراج سنگ معدن اورانیوم، استحصال آن، تولید و راهاندازی ماشینهای سانتریفیوژ و... را از ابتدا آغاز کند. (امروز در فضای فکری ما ایرانیان، بحث تلاش تهران برای دستیابی به سلاح هستهای، ادعایی مضحک است، اما باید اذعان کرد با توجه به حجم بالای تبلیغات ضدایرانی در رسانههای جهان، این ادعا برای بخش عمدهای از افکار عمومی در غرب ازجمله آمریکا به امری بدیهی تبدیل شده است).
2-دیگر دلیل حامیان آمریکایی برجام، نظارتهایی است که از جانب آژانس بر برنامه هستهای ایران اعمال خواهد شد. آنها بر اجرای پروتکل الحاقی، همچنین کنترل 24ساعته فعالیتهای هستهای ایران اعم از میزان ذخایر اورانیوم، تعداد سانتریفیوژها، نحوه عملکرد و بازسازی رآکتورهای ایران ازجمله رآکتور اراک، رصد آنلاین فعالیتها و استفاده از مهرومومهای الکترونیک درتأسیسات هستهای ایران اشاره میکنند.
3-موافقان توافق با ایران در آمریکا تأکید میکنند برخلاف ادعاهای مخالفانی مانند نتانیاهو، در نتیجه اجرای برجام، فرصت گریز هستهای ایران به سمت بمب از 2ماه به یک سال افزایش مییابد و البته با توجه به محدودیتها و بازرسیهایی که ایران در این توافق پذیرفته، اصولا امکان گریز هستهای برای این کشور به هیچ عنوان فراهم نخواهد شد. آنها در واکنش به سخن مخالفان توافق مبنی بر اینکه ایران بعد از اینکه غنیسازی را بعد از محدودیتهای 15ساله از سر گرفت، به سمت بمب حرکت میکند، تأکید میکنند همانطور که بعد از 15سال محدودیتهای غنیسازی اورانیوم در ایران از بین خواهد رفت، محدودیتهای عملکردی آمریکا و متحدانش نیز در قبال ایران از بین خواهد رفت (همانگونه که اشاره شد این صرفا نگاه آمریکایی به مسئله است، حال آنکه ایران بارها اعلام کرده اصولا بهدنبال سلاح هستهای نبوده و نخواهد بود).
4-سازوکار بازگشت تحریمها یا همان مکانیسم ماشه، دلیل دیگر حامیان توافق هستهای در آمریکاست. اشاره آنها به صراحت متن برجام بر بازگشت بدون نیاز به رأیگیری تحریمها درصورت راضی نشدن طرف مقابل از اجرای تعهدات ایران است. موافقان توافق در آمریکا این روند خاص و ویژه پیشبینی شده در برجام را راهحل خوبی برای کنترل عملکرد ایران در طول اجرای تعهدات خود میدانند.
5-موافقان توافق در آمریکا تأکید میکنند تحریمهای ایران که بهخاطر ادعای حمایت از تروریسم و مسائل حقوق بشری اعمال شدهاند، پس از اجرای برجام همچنان پابرجا خواهند ماند و واشنگتن میتواند با استفاده از این اهرم، همچنان فشار خود بر تهران را حفظ کند و بنابراین فضای تهدید و تحریم ایران از بین نخواهد رفت. مقامات دولت اوباما بارها در سخنرانیهایشان تصریح کردهاند در حال رایزنی با متحدان منطقهای خود برای کنترل ایران و اعمال فشار بیشتر بر این کشور همزمان با اجرای برجام هستند.
6-حامیان آمریکایی توافق با هدف اقناع مخالفان عمدتا خارجی برجام بهویژه صهیونیستها و سعودیها تأکید میکنند با دستیابی به توافق هستهای، منافع متحدان آمریکا در خاورمیانه ازجمله رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی بدون افزایش التهابهای موجود در منطقه تأمین خواهد شد. آنها همچنین مدعیاند با دستیابی به توافق از شکلگیری بحران ناشی از رقابت هستهای در خاورمیانه جلوگیری خواهند کرد.
7-مقامات دولت اوباما ازجمله وزیر خارجه او چندین بار تاکنون در محاجه با مخالفان توافق تأکید کردهاند شما اگر راهحلی بهتر از توافق دارید، ارائه دهید. در حقیقت، دولت اوباما تأکید میکند هیچکس راهحل عملی بهتری نسبت به آنچه در جریان مذاکره به ایران بهدست آمده، نمیتواند در شرایط کنونی ارائه کند. به اذعان مکرر آنها راهحل تحریمها در مقابل ایران به بنبست رسیده و امکان حمله نظامی به ایران هم در اوضاع کنونی و با توجه به ظرفیتهای ایران وجود ندارد.
آمریکاییها میگویند اگر این توافق وجود نداشته باشد، حتی شاید دوباره بتوان نظام تحریمها را برقرار کرد، اما از سرگیری برنامه هستهای ایران در پاسخ به آن، بدان معناست که تحریم نمیتواند در مقابل برنامه هستهای ایران سدی ایجاد کند، یا حتی شاید بتوان به ایران حمله نظامی کرد، اما نمیتوان از تهدید جدی عواقب آن برای منافع آمریکا و متحدانش در خاورمیانه چشمپوشید.
8-آمریکاییهای موافق برجام تصریح میکنند در اوضاع و احوال فعلی، امکان دستیابی به یک توافق بهتر با ایران توهمی بیش نیست، چراکه اگر کنگره توافق را رد کرده و دولت را وادار کند که دوباره به میز مذاکره بازگردد، دیگر هیچ کدام از طرفهای مذاکره حاضر به گفتوگو نخواهند بود. آنها هشدار میدهند کشورهایی که 12سال است درگیر مذاکره هستند، اکنون و پس از دستیابی به نتیجه مطمئنا از بین رفتن این سند به وسیله آمریکا را نخواهند پذیرفت و این عملکرد واشنگتن بهمعنای از بین رفتن ائتلاف بینالمللی علیه ایران و فروپاشی نظام تحریمها خواهد بود.
9-دلیل دیگری که موافقان برجام عمدتا برای جلب رضایت جنگطلبان آمریکایی مطرح میکنند این است که با توجه به نظارت شدیدی که در سالهای اجرای این سند بر برنامه هستهای و حتی نظامی ایران اعمال خواهد شد، مطمئنا ایران پس از اجرای توافق با توجه به اینکه سلاح هستهای ندارد، تهدید کمتری متوجه منافع آمریکا و متحدان آن خواهد کرد؛ بهویژه اینکه آمریکاییها و متحدانش در این سالها توانستهاند اهدافشان در ایران را بسیار بهتر از الان شناسایی کنند، بنابراین مدعیاند در آن شرایط مسلما حمله نظامی به ایران که از مؤلفههای امنیتی کمتری نسبت به امروز برخوردار است، راحتتر خواهد بود.
10-آمریکاییها در زمره دلایل خود، به کنشهای اجتماعی ایران هم اشاره میکنند. موافقان توافق البته بدون توجه به حقایق و واقعیتهای جامعه ایران مدعیاند از آنجا که بیش از 60درصد جمعیت ایران زیر 30سال سن دارند، لذا واشنگتن باید امیدوار باشد 15سال بعد و پس از پایان محدودیتهای هستهای ایران، آمریکا با ایرانی مواجه خواهد بود که عمده جمعیت آن طرفدار آمریکا هستند و کمتر در جهت تهدید منافع آمریکا حرکت میکنند.
6988777