مهدی خاکی فیروز : روند مذاکرات ایران و 1+5 به رغم دستاوردهایی که در تنش زدایی روابط خارجی ایران و غرب دارد و از این رهگذر، به رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد، نگرانی برخی کشورهای منطقه بویژه عربستان سعودی را به همراه داشته است. نگرانی این کشور نه فقط در تحرکات دیپلماتیک، بلکه در فضاسازی رسانه ای نیز تبلور دارد. برخی رسانه های گروهی در اروپا که از منابع مالی خاندان سعودی تغذیه می شوند، با طرح مسایلی مانند وضعیت حقوق بشر در ایران، سعی در باز کردن مسایل جدیدی در مذاکرات دارند. البته ارتقای شاخص های حقوق بشری، می‌تواند به بهبود فضای زندگی ایرانیان کمک کند ولی این که دمکراتیک ترین کشور خاورمیانه، مورد انتقاد رسانه های وابسته به یک کشور پادشاهی قرار گیرند، آن هم در این مقطع تاریخی، قابل تامل است.

تمایل جهان غرب به تقویت کشورهای مخالف بنیادگرایان تروریست بویژه داعش، موجب تقویت نقش منطقه ای ایران می‌شود و این برای کشوری مانند عربستان که در دهه‌های اخیر خود را همپیمان اصلی امریکا در منطقه می دانست، چندان خوشایند نیست. تصمیم مقام های شرکت سعودی آرامکو برای افزایش فروش نفت خام در دوره تنزل قیمت نفت خام نیز در همین راستا قابل توجه است. آنها می دانند که این کار باعث فشار اقتصادی به ایران می شود و ممکن مذاکرات را با نوسان های جدیدی مواجه کند. در عین حال اقدام خود را خوش‌خدمتی به غربی‌ها برای رویگردان کردن‌شان از ایران نیز می‌دانند.

به رغم این که عربستان در ماه های اخیر نقش مزاحم برای منافع ایرانیان را بازی کرده‌است، با این حال بهتر است در روابط دیپلماتیک، این اقدام را با روش‌ مذاکره و آرام بخش پاسخ دهیم. همچنان که مذاکره با کشورهای که اقتصاد ایران را گرفتار تحریم‌ها کردند، به معنی همسویی و همراهی با آنها نیست بلکه تلاشی برای تامین بهینه تر منافع برای کشورمان است، می‌توان همین روش را در مورد آل سعود و سران برخی دیگر از کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز دنبال کرد. توسعه رفت و آمدهای سیاسی بین تهران و ریاض، می تواند با هدف ایجاد اطمینان در طرف عربی این مذاکرات مورد توجه قرار گیرد. قرار نیست ایران و امریکا بر سر حذف جایگاه منطقه ای عربستان به توافق برسند بلکه این توافق به کاهش حضور بیگانگان در حوزه سیاسی و نظامی منطقه کمک خواهد کرد. روند مذاکرات کنونی به نظم جدیدی در خاورمیانه منجر می شود که نتیجه آن به نفع همه کشورها خواهد بود.

البته با توجه به سابقه روابط خارجی عربستان سعودی که سرشار از تناقض‌هاست، ممکن است روند مذاکره با این کشور، نیازمند برخی شوک‌های مقطعی نیز باشد. برآوردها نشان می‌دهد که اقتصاد عربستان سعودی، دست کم 20 میلیارد دلار در سال، از حضور حجاج ایرانی در این کشور منتفع می شود. اگر با همکاری مراجع دینی، به عربستان یادآور شویم که ضمن علاقه ایران به توسعه همکاری‌های منطقه ای و پرهیز از تنش‌هایی همچون فارس وعرب، شیعه و سنی و امثال آن، امکان تحریم موقت و نسبی حج وجود دارد، این کشور برخی مواضع خود را اصلاح خواهد کرد. به عنوان نمونه می توان حج عمره را موقتا تعطیل و سهمیه حج تمتع را هم به یک سوم وضعیت کنونی کاهش داد.

چشم انداز درازمدت روابط دوکشور می‌تواند به ایجاد یک قدرت بزرگ در حوزه عرضه انرژی منجر شود. البته مصرف کنندگان نفت خام که نگران قیمت‌های نجومی یا شوک‌های عرضه هستند، باید اطمینان یابند که این اتحاد، اهداف تخریبی ندارد. در واقع سیاست خارجی ایران در یک مثلث قرار گرفته که کشورهای غربی و عربی، اضلاع دیگر آن را تشکیل می‌دهند. ایجاد اطمینان، پافشاری بر حقوق اساسی کشور و نگاه چندجانبه به تحولات داشتن، می‌تواند به فضای مطلوب تر سیاست خارجی منجر شود که خروجی اصلی آن، رشد اقتصادی برای ایران خواهد بود.

3535